бумен
кыздырылатын
келесі
камерага
беріледі, мұнда өңделген шикізаттан
көміртегі диоксидінің
булары
аластатылады
жэне олар да сұйылтуга
конденсаторга түседі. Буландыргыштан
шыгатын булар
да осында
түседі. Сұйылтылған
газ кайтадан
өндіріске беріледі. Кеміртегі диоксидімен
сыгындалган экстрактар
биологиялык белсенді
заттардыц жогары
мөлшері, сактауга, микробты контаминацияга
тұракты болуымен ерекшелінеді.
Галендік
препараттарга жалпы сипаттама
беріңіз.
Галендік
препараттарга кандай препараттар
жатады жэне олар кай белгілері
бойынша топталады?
Экстракциялык
препараттар алудыц жалпы технологиялык
схемасы кандай сатылардан
түрады?
Спирт
сіціру
коэффициент! не
үшін
колданылады?
Экстрагенттіц
қажетті мөлшерін
калай
есептейді?
Экстрагенттер
деген не? Экстракциялау
үшін
кандай экстрагенттер мен
еріткіштер
колданылады?
Экстрагенттерге
кандай арнайы талаптар койылады?
Экстрагенттің
сұрыптаушылыгы
деген не? Оныц
мәні
неде?
Экстрагенттіц
сыйымдылыгы деген не? Оныц
мәні
неде?
Экстрагент
тандау калай
жүргізіледі?
Экстракциялаудыц
жылдамдыгы мен толыктыгына эсер
ететін негізгі факторларды
атацыз.
Шикізаттыц
кеуектігі
деген не?
Андыздык
деген не жэне оныц
мәні
кандай?
Эсер
етуші
жэне
экстрактивті
заттардыц ылгалдылык
мөлшерінің кандай
әсері
бар?
Шикізаттыц
үлтакталу дәрежесі
экстракция
процессіне
калай эсер
етеді?
Жуылу
коэффициентініц
магынасы кандай?
Экстракция
процессінің негізгі
козгаушы
күші
не?
Концентрациялар
айырмашылыгы экстракциялау
процессіне
калай эсер
етеді?
Концентрациялар
айырмашылыгын калай
тецестіруге
болады?
Экстракциялау
процессініц үзактыгы
кандай болуы керек?
Экстракция
процессі
кандай зацдарга багынады? Экстракцияга
жалпы сипаттама
беріціз.
Молекулалык
диффузия калай
жүреді?
Фик
заңына түсініктеме беріңіз.
Конвективтік
диффузия деген не? Оныц кандай
ерекшелігі
бар?
Іщкі
диффузия деген не? Оган
түсініктеме беріціз.
Экстракциялау
тэсілдерін
атап
беріңіз.
Экстракциялаудыц
статикалык
тәсілдеріне
кандай
тәсілдер
жатады жэне олардыц кандай
ерекшелігі
бар?
Динамикалык
тәсілдерге
кандай
тәсілдер
жатады? Оларда
шикізат
пен экстрагенті
жіберу
жэне кабылдап алу калай
жүреді?
Мацерация
тэсілі
калай
іске
асырылады?
Негізгі
кондыргыларды атацыз.
Мацерацияныц
кандай
кемшіліктері
бар? Оны калай каркындатуга болады?
Бөлшекті
мацерация
тэсіліне
сипаттама
беріціз. Тэсілдің ерекшелігі неде?
Оныц кандай
түрлері
бар?
Перколяция
деген не? Ол калай
іске
асырылады? Перколяцияныц негізгі
кезендерін
сипаттацыз.
Перколяция
үшін
колданылатын
негізгі
кондыргыларды атацыз жэне кұрылысы
кандай?
Шикізатты
суландыру не
үшін жүргізіледі?
Ол калай
іске
асырылады?
Шикізатты
жібіту
сатысыныц кандай
мэні
бар? Ол калай
жүргізіледі?
«Мацерациялык
пауза» деген не?
Перколяциялау
калай
жүргізіледі? Экстрагентті жіберу
жэне кабылдап any
жылдамдыгы калай
реттеледі?
Сүйык
экстракттар алуда перколяциялаудыц
кандай айырмашылыгы бар?
Экстракциялаудыц
аякталганын калай аныктауга болады?
Реперколяция
тэсілі
калай
іске
асырылады? Оныц
ерекшелігі
неде?
Чулковтыц
реперколяция
тәсілініц
жалпы схемасын
түсіндіріңіз.
Қарсы
агымды экстракция
тэсілініц мэні
неде?
Экстракторлар
батареясында экстракциялау калай
жүргізіледі?
Дискілі-диффузиялык
аппараттыц
жұмыс істеу принципін түсіндіріңіз.
Пружиналы-калакшалы
аппарат калай
жүмыс істейді?
Қарсы
агымды
жылдамдатылған бөлшекті
мацерация калай
іске асырылады?
Циркуляциялык
экстракция калай
жүреді? Қандай
экстрагенттер колданылады?
Циркуляциялык
экстракция
үшін
колданылатын аппарат кандай бөлімдерден
тұрады?
Экстрактивті
заттардыц
концентрлі ерітінділері
кондыргыныц кай бөлімінде
жиналады?
Экстракциялау
процессін
каркындату
тэсілдерін
атацыз.
Турбоэкстракция
деген не?
Роторлык-пульсациялык
аппараттыц
жұмыс істеу принципі
кандай?
Ультрадыбыс
эсерімен
экстракциялау калай
жүргізіледі?Бақылау сүрақгары:
Шикізат
пен
экстрагент арасындагы
ара
қатынас және сиирттін концентрациясы.
МФ
VIII басылымынан бастап тұндырмалар үшін
шикізат
пен
дайын онім арасында салмактык-колемдік
катынас кабылданган. Демек, бастапкы
шикізат салмактык болікте,
ал экстрагент колемдік
бөлікте алынады. Әдетте,
эсер
етуші заттары күшті емес өсімдік
шикізатының бір болігінен
5
болік, ал күшті
эсер
етуші заттары бар
шикізаттан
10
болік тұндырма
алынады. Тек жеке
жагдайларда гана эсер
етуші
заттары
күшті
емес
шикізаттан тұндырмалар
1:10 катынасында дайындалады
(қырмызыгүл,
арника,
долана тұндырмалары), ал жапон сафорасы
тұндырмасы
1:2
катынасында 48% спирте, жалбыз
тұндырмасы
1:20 катынасында 90% спирте дайындалады.
Тұндырмалар
мацерация,
болшекті
мацерация, перколяция жэне кою мен
кұрғак
экстрактарды
еріту тәсілдерімен
алынады. Экстрагент ретінде
концентрациясы 40%-тен 95%-ке
дейінгі
этанол колданылады. Тұндырмалар
алудың технологиялық процессі келесі
сатылардан түрады:
Шикізат
пен
экстрагентгі
дайындау.
Шикізатты
экстракциялау.
Алынган
сығындыны тазарту.
Стандарттау.
1. Өсімдік
шикізатын
дайындау
оны
ұнтактау мен елеуден түрады.
Экстрагенттің
кажетті молшерін есептегенде, осімдік
шикізатының
ісінуі мен капиллярлыгы
есебінен экстрагенттің біраз болігін
сіңіретінін
еске сактау керек.
Жапырактар мен шоптер экстрагенттің
екі бөлігін, ал
түбірлер мен тамырлар
бір жарым молшерін үстап калады.
Сонымен
экстрагенттіц тиісті молшері
мына формуламен есептеледі:
X
=
V
+
РК
Мұндагы:
X
-
экстрагенттің мелшері, мл;
V
-
тұндырманың мөлшері, мл;
Р
-
шикізаттыц салмагы, г;
К
- спирт
сіңіру
коэффициент!-.
Сыгынды
алу
мацерация,
болшекті
мацерация немесе перколяция
тэсілдерінің бірімен жүргізіледі.
Ң
и
п.ірма.іар тазалығы
жагынан жетілмеген препараттардыц
бірі. Оларды тазалау алынган сыгындыларды
бірнеше тэулік бойына (+8°)С температурадан
жогары емес жагдайда түндыру жолымен
ТАРАУ
VII.
ТҰНДЫРМАЛАР
(T1NCTURAE)
Тұндырмалар
(лат.
tincturae
- батыру,
бояу, жібіту)
деп
дәрілік өсімдік шикізатынан кыздырусыз
жэне экстрагентті аластатусыз алынатын
сұйык спиртті сығындылар. Түндырмалар
мөлдір, боялған сұйыктыктар, дэмі мен
иісі олар алынған өсімдіктің иісі мен
дәміне сәйкес болады. Түндырмалар өте
көне дэрі түрі, медициналык тэжірибеге
Парацельс
(1495-1541)
енгізген болатын және
осы
уакытка дейін өз мәнін жойған жок. МФ
XI басылымына жалпы
макала енгізілген.
МФ
X
басылымына
тұндырмаларга бір жалпы жэне
10
жеке макалалар кіреді.
МФ
IX
басылымына 21
түндырма енгізілген. Көптеген түндырмалар
фармацевтік өңдірістерде РАТШ (МРТУ)
бойынша шыгарылады.
Түндырмалар
карапайым және күрделі болып екі
топка
бөлінеді. Қарапайым түндырмалар осімдік
шикізатының бір түрінен, ал күрделі
әртүрлі өсімдік шикізатынан, кейде
дәрілік заттар
косу
аркылы дайындалады.
Күрделі
тұндырмаларға бірнеше тұндырмалар
жатады:
Жалбыз
шөн іүндырмасы
(Tinctura
Menthae piperitae).
Құрамы:
жалбыз
шоп
жапырағы
50,0 г; жалбыз шоп майы 50,0 г, спирт 90% 1000
мл
дейін.
Түндырманы
болшекті
мацерация
тәсілімен
дайындайды. 950 мл сыгынды
алып, онда
50,0 г жалбыз шоп
майын ерітіп,
90%
спиртпен колемін I литрге дейін жеткізеді.
Ащы
тұндырма
(Tinctura
amara).
Қүрамы: толгак шоп
60,0
г; трифоль
жапырактары
60,0 г; аир
түбірлері
30,0
г; ащы жусан шобі
30,0 г; мандарин
кабығы
15,0 г; спирт 40% 1000 мл
дейін.
Бүл
тұндырманы дайындау ерекшелігі:
шикізаттың эр түрін жеке-жеке ұнтакгап,
біркелкі коспа дайындайды. Өсімдіктер
коспасын перколяция тәсілімен
экстракторда сығындайды.
Көкірек
немесе мия эликсирі.
(Elixir
pectoralae. Elixir cum extracta Glycyrrhizae).
Препаратты кою немесе
күргак
мия
тамыры экстрактысын аммиакты
суда 2
тәулік бойына еріту
аркылы дайындайды.
Сонан соң 90%
этанолда ерітілген
анис
майының ерітіндісін косады.
Барлыгы
50-ден астам тұндырмалар
шыгарылады,
олардың ішінде
9-жас
осімдік шикізатынан, 2-жануарлар
шикізатынан алынады. Түндырмалардын
басым копшілігі кептірілген осімдік
шикізатынан дайындалады.
