ТАРАУ I. ДӘРІЛЕРДІҢ ӨНДІРІСТІК ТЕХНОЛОГИЯСЫНА КІРІСПЕ

1.1. Қазақстан Республикасынын фармацевтік және медициналық онеркэсібін дамытудын мемлекеттік бағдарламасы.

Осы замангы элемдік медицина әртүрлі дэрі-дэрмектердің 10000-дай түрін пайдаланады. Медициналык тәжірибеде қолданылатын маңызды препараттар тізіміне 700-ге жуык түрлері кіреді. Әлемде бірде-бір ел медикаменттердің толык номенклатурасын шығара алмайды. Әлемнің аса дамыган мемлекетгері олардың маңыздыларының өндірісін камтамасыз етуге, ал тапшылыкты баска мемлекеттерден сатып алып, толықтыруға тырысады.

Қазакстан Республикасы тәуелсіздік алғаннан кейін фармаиевтік өнеркәсіпсіз калды.

Біздің мемлекетіміздің дәрі-дәрмектерге деген сұранысы жылына 300 млн. доллар бола тұра, колда бар куаттар тек 3%-ын ғана камтамасыз етті. Қалғандары таяу (55%) жэне алыс (42%) шетелдерден импортталды. Сөйтіп, денсаулык сактау ісі шетелден дайын препараттар сатып алу үшін валюта қаражатының болуына 97% тэуелді болды.

Қазакстан Республикасының нарыктык экономикага өту кезеңіндегі калыптасқан каржы тапшылығына байланысты орын алып отырган дэрілік препараттардың импортына тәуелділік халыкты дәрі-дэрмекпен камтамасыз етуді күрт нашарлатып жіберді. ЮСАИД баяндамасының деректері бойынша Қазақстандағы дәрі-дәрмектердің құны 1993 жылғымен салыстырғанда 154 есеге дейін өскен, Нэтижесінде өзіміздің дамыган фармацевтік өндірісіміздің болмауы әлеуметтік маңызды проблемаға айналды. Осы проблеманы шешу үшін Қазакстан Республикасының Өкіметі 1993 жылгы 18 карашада N 1149 «ҚР фармацевтік өнеркәсібін дамыту жөніңдегі шаралар туралы» қаулысын қабылдады. Осы каулыга орай ҚР Ғылым Министрлігі - Ғылым Академиясы ҚР Денсаулык сақтау министрлігімен бірлесе отырып, тұжырымдама әзірледі, соған сәйкес ҚР фармацевтік және медициналык өнеркәсібін дамытудың мемлекеттік бағдарламасы дайындалып, Президент Қаулысы кабылданды (20 тамыз 1997 ж. N 3621).

ҚР фармацевтік өнеркэсібін дамытудын. негізгі базалары болып төмендегі кэсіпорындар кабылданды:

1) Фармацевтік кәсіпорындар: «Алматы фармацевтік фабрикасы» АҚ, «Шипа» АҚ, «Химфарм» АҚ, Шымкент к.; Павлодар фармацевтік заводы.

Салалык багдарламада дэрілік күралдар айналымы жүйесін халыкаралык стандарттарга сәйкес жұмыс істеуге өткізу карастырылган. Багдарламаның негізгі максаты - фармацевтік өндіріс саласын бәсекеге кабілетті өнім ендіруді камтамасыз ететін жаңа даму жолына алып шыгу.

Қазакстан Республикасының фармацевтік енеркэсібі гүракты даму нэтижесін корсетіп келеді. Егер 1997 жылы 9 млн. доллар сомада дәрілік күралдардың 132 түрлері шыгарылған болса, 1998 жылы - 238 дәрілік кұралдар, 2003 жылдың басында дәрілік кұралдардың номенклатурасы 730-дан астам түрлерді кұрады. Дэрілік кұралдар өндіретін 1997 жылы 35 ендіріс орындары болса, 2003 жылы мемлекетте 90 өндіріс орындары дәрілік препараттар, дэрілік осімдік шикізаттар, антибиотиктер, вакциналар, сэры уыздар (сыворотка), рентген кондыргылары, байлап-таңу материалдарын ондіріп отыр. Оның ішінде Алматы каласында 51 ондіріс орны орналаскан және осында Қазакстан Республикасында негізгі өмірлік маңызды дэрілердің тізіміне кіретін 64 дәрілік кұралдар шыгарылады.

Қазіргі кезде отандык фармацевтік онеркэсіптерде дэрілік кұралдардың 6%-га жуык бөлігі шыгарылады, оның ішінде фармацевтік өнім 18 млн. долларды, ал медициналык бүйымдар 9 млн. долларды кұрайды.

Бүкіләлемдік денсаулык сактау ұйымының (ВОЗ) нұскаулары бойынша денсаулык сактау ісіне белінетін мемлекеттік каржыландыру дэрежесі елдің 1 түргынына шакканда 40 долларды (АҚШ) кұрауы керек.

Бұл колем ҚР бойынша 600 млн. долларды құрастыруы керек немесе 86,5 млрд. теңге, бұл сома бүкіл бюджеттік сфераны каржыландыруга болінетін каржы колеміне тең келеді.

Европа елдерінің кобінде денсаулык сактау ісіне жұмсалатын қаржы ішкі валдық өнімнің (ВВП) 7-8%-ын күрайды, 1 адам басына есептегенде 2 мың АҚШ доллары болады, АҚШ-та - 4 мың доллар, бұл ішкі валдык енімнің 13,7%-ын кұрады. Біздің мемлекетте денсаулык сактау ісіне бөлінетін каржы ішкі валдык өнімнің 2-2,5%-нан аспайды, бұл, әрине, өте жеткіліксіз.

Бүгін Қазакстанда жұмыс істейтін фармацевтік онеркәсіп орындарын шартты түрде терт топка болуге болады.

Бірінші топта - «Химфарм» АҚ(Шымкент к.), өнеркэсіп субстанция ондірісінен дайын дэрілік препараттарды шыгаруга багыгты кайта мамандандырылды. Осы онеркәсіпте дәрілік кұралдар шығарудың жылдык келемі акшага есептегенде 13 млн. доллардан (АҚШ) асып отыр.