5.Болатты өндірудің конвертрлі әдісі

Болат өндіруге арналған жабық болып конвертерлер, электрлі пештер және мартендік пештер болып табылады. Конвертер алмұрт тәрізді формаға ие. Үстіңгі бөлігін козырек немесе шлем деп атайды. Оның мойны бар, ол арқылы шойын өтеді де, болат пен шлакты бөліп алады. Ортаңғы бөлігі цилиндр тәрізді формаға ие. Төменгі жақта түбі бар, ол тозса оны жаңасына ауыстырады. Түбіне қорап жалғанған, ол жерде қысылған ауа сақталады.

Қазіргі заманның конверторлардың көлемі 60 – 100 т.

Шойынды құяр алдында конвекторды көлденең орналастырады, сонда фурманың тесігі құйылған шойынның деңгейінен асып тұрады. Одан кейін оны ақырын өзінің орнына орналастырады да, бір уақытта үрлеу жасайды, ол металдың фурмның тесігінен кіруге және ауалы қорапқа жетуіне жол бермейді. Сұйық шойынды ауамен үрлеу кезінде кремний, марганец, көміртек және темір жанып кетеді.

Көміртектің керекті концентрациясын алғаннан кейін конвекторды көлденең қайтадан орналастырады да ауаның берілуін тоқтатады. Дайын металлды жасытады да ковшқа кұяды.

Оттекті-Конверторлы процесс

Оттекті үрлеудің негізгі артықшылығы болып болат құрамындағы азоттың 0,012-0,025 –ден бастап (ауадағы үрлеу) 0,008-0,004%-ке дейін (оттекті үрлеу) төмендеуі. Үрлеудің құрамына оттегі мен сулы будың немесе көміртекті газдың қоспасын қосуы мартен пешинде немесе электрлі пештерден алатын болатты береді.

Электрлі пештердегі болат өндіру.

Болатты өндіруде электрлі пештердің бірі болып индукциондық пештер табылады.

6. Болатты электр қождық қайта балқыту

Қайта балқытылған болат қондырғыға электрод (1) түрінде беріледі. Қайта балқытылған шлактардың 2 (60-65℅ СоҒ₂, 25-30℅ Al₂O₃, CaO т.б қоспалар) электр кедергісі үлкен және онда электр тоғы өткен кезде электродты балқытуға жеткілікті жылу генерацияланады. Металл тамшылары шлак қабатынан өтіп ваннада жиналып, су суытылған изложницада қатып, кесек (слиток) пайда болады. Осында металл кристаллизациясы біртіндеп және төменнен жоғарыға бағытталып жүреді. Бұл металл емес қосылыстардың газ көпіршіктердің жойылуына және және біртекті кесек құрылымын алуға мүмкіндік береді. Қайта балқытудың соңында поддонды түсіріп, изложницадан қатайған кесекті алады. Қазіргі кезде электр қождық балқыту қондырғылар (приборлар) массасы 40 т болатын әр түрлі қимадағы кесектерді алуға мүмкіндік береді. Шығындалатын элетрод пен балқытылатын слитоктың арасына ерітілген шлак құйылады.Сұйық шлак электр өткізеді, бірақ жоғарғы кедергілікке ие, ол 1700-2000°С –ға дейін қыздырылады. Нәтижесінде тамшы түріндегі болат шлактың қабаты арқылы өтіп кристализатор ваннада тығыз кесек түрінде қатады. Электр қождық қайта балқыту кезінде шлактың құрамы әр түрлі болады, көбіне СаF2 –ден жасалған қосымша СаАl2O3, SiO2- бар шлак қолданылады.Осындай шлкатан өткен металл тамшылары арадан тазарады, металл емес қоспалардың саны азаяды, кристализаторда тығыз кесек п.б.

Электр қождық қайта балқытуда қолданылатын құрылғылар өте қарапайым және арзан. Шығынданбайтын электродтар шлаковый ваннада керекті тем-ны ұстап тұру үшін қолданылады.Олар графитті немесе металдық сулы салқындатқыш болады.Болат кесектерін алу үшін әдетте шығынданатын элетрод және суытқыш кристализатор қолд-ды.Алынған электор қождық кесектер салмағы 5-6 т.

Бұл әдісте жоғары сапалы болаттарды, подшипниктер және ыстыққа тқзімді болаттар алуда қолданылады.

1-электрод,2-шлакты ванна,3-сұйық металл тамшысы,4-металл ванна,6-слиток,7-кристализатор,8-затравка,9-поддон:

Жылу беру көзі қождық ванна болып табылады. Ол электродпен қыздырылады.Электр тогы қайта балқытылатын элетродқа жіберіледі, ол қождық ваннаға енгізілген және сулы салқындатқыш катализаторға бекітілген поддонда затравка бар. Бөлінген жылу ваннаны 1700°С-қа дейін қыздырады. Сұйық металл тамшысы шлак арқылы өтіп шлактың қабат астында металдық ванна жасайды. Осы тамшылардың шлактан өтуі металл күкірт, фосфордан айырылады, керек емес газдардан тазартылады. Металдық ванна элетродтардың бақылауы арқылы толады және кристализатор арқылы формаға кеміп