Басқарудың ұйымдастыру-ұйғарымдық әдістерінің классификациясы

Тәртіптің нақты қадағалау барысында көп техника-экономикалық және әлеуметтік жүйе, қоғамның қауіпсіздігі мен дамуын қарастыратын заң түрінде болады. Сондай – ақ ұйымдастыру – ұйғарымдық басқару әдісінің дұрыс қолданылмауы нәтижесінде жүйенің тенденциясын бұзуы мүмкін. Сондықтан да регламенттер, нормалар, ережелер уақыт өте өзгертілуі тиіс.

Басқару әлеуметтік-психологиялық әдісі. Қоғам мен жеке тұлғаның өмірінде көп рольді моралды – этикалық категорияға, бағыттылыққа, норма этикаларына түсінік, адамдар арасындағы қарым – қатынас алады. Қоғамдық түсініктің, әлеуметтік белсенділіктің құру және пайдалану әдістері моралды – этикалық категория және құндылықтармен әлеуметтік – психологиялық немесе тәрбиелеу басқарудың әдісі.

Қоғамның рухани өмірі бір – бірімен өзгеше болса, мүдделердің әртүрлілігі, талғам мен адамдар тобының көзқарасы, әлеуметтік – психологиялық әдісте әр түрлі болып келеді. Сондықтанда олардың бөлінуі әлеуметтік процестердің деңгейлері бойынша:

• қоғам;

• ұжым;

• топ;

• тұлға.

Қоғамдық деңгейде басқару әдісі әлеуметтік бұқаралық процестер болады. Бұл Бұқаралық ақпараттың, халық саны, аймақтар мен әлеумет бөлігі ағымдағы қоғамдық дамудың жағдайын (қоғамдық әлеуметтік жағдайы, жұмыссыздықтың, қылмыкерлік, адамдар бостандығын) анықтайды.

Сондықтан ақпараттың объективтілігі мен өзуақытында орындалуына тек бұқаралық ақпарат құралдары емес сондай – ақ мемлекеттік билік органдары да жауапты. Келесі деңгейде қоғамның дамуының заңдары, жеке тұлғаның құрылуына нақты тоқталады. Ұжымдық араласу тек тәжірибелік сапа емес, сондай – ақ тұлғаны дамытады. Басқару әдістері ұжымдық деңгейде әсіресе ұжымдық мінез, ұйымдық этиканың құрылуын қарастырады. Топ ішіндегі құбылыстардың басқару әдісі ұжымның мүшелерінің немесе жеке топтың қарым – қатынасын қарастырады.

Әдетте басшы еңбек ұжымының құрылуын, олардың әлеуметтік дамуының жолы мен бағытын анықтай жүктеледі. Кадрларды таңдау барысында қызметкерлердің әлеуметтік – демографиялық комплексін және тәжірибелік сапасын ескеру қажет. Ұжымның тұрақтылығы қарым – қатынастың өзара қатынасына байланысты, қарым – қатынастың интенсивтілігіне байланысты. Кәсіпорынды басқару барысында ұжымның негізгі 3 стадиясы болады.

Бірінші стадия – адаптация – қызметкерлер бір-біріне, басшыға қарайды. Басшының ақпарат беру арқылы, жаңа қызметкерлердің мақсаты, жоспары және ұжымның қызметінің шарттарын жеткізеді. Адамдарды орнықтырады, бағынатындарға талаптар қояды, тапсырмаларды сәтті орындауын қадағалайды және орындау мәдениетін бақылайды.

Екінші стадия - өзін - өзі ұйымдастыру, өзін - өзі реттеу, өзін - өзі дамыту процестері байқалады. Бұл стадия әкімшілік кірісуінсіз өзара – түсіністікті, өзара құрметті керек ететді. Тұлғалық қасиет; қолдау мен даму басшысының ұсынуымен болады.

Үшінші стадия – ұжымның интеграциясы, бірыңғай әлеуметтік организмін қызметкерлердің қоғамы ретінде қарастыралады. Ережелер норма жөнінде ұжымдық көзқарас құрылады, ұжымдық этика, өзара көмек пен әріптестік қатынастары. Ұжымның жалпы мақсаты әрбір тұлғаның жеке мақсаттың интеграциясының факторы ретінде.

Жеке – тұлғалық ережелерді басқару әдістері ғылымға қарағанда өнерге жақын. Басқару субъектісі болып толық қоғам, ұжым және басты түрде басшы болады. Жеке тұлғалық ережелерді басқару әдістері шеңберінде негізгісі керек жағдайдағы басқару немесе үлгілі қызметкерлерді ұсынады. Ұжым мен тұлғаның ықпал ететін моралды – психологиялық тапсырмаларды шешу кезінде қызметкерлерге әлеуметті мағынасы мен өзінің еңбегін ұжым мен қоғамның арасында тереңірек түсіну үшін моралды реттеуді білдіреді. Моралды реттеуді қызметі еңбек нәтижесі мен моралды қолдау шараларының нақты дифференцияланған қатынасын қамтамасыз ету үшін арналады. Сондықтан моралды қолдау материалды қолдаумен тығыз байланысты болу керек. Бұл жерде басшының жоғары тәжірибелігі, тәрбиелеуші таланты болу керек.

Моралды реттеу ұжымдық және тұлғалық қолдауды қамтиды. Ұжымдық қолдау координация, кооперация және өзара көмек процесін жүргізеді. Кейбір қызметкерлерді жалпы жұмыс көлеміндегі септігін ескеру арқылы өзінің қолдауын ұжымның өзара қарым – қатынасын жүргізу керек