Сродкі выразнасці ўрока мастацтва.

У педагогіцы мастацтва існуе сістэма асобых метадычных сродкаў, якія забяспечваюць магчымасць уздзейнічаць на ўяўленні, эмоцыі і пачуцці вучняў, дапамагаюць арганізоўваць перажыванне вучняў на ўроке. Гэтыя метадычныя сродкі можна назваць сродкамі выразнасці ўрока мастацтва.

1) Метад мастацка-педагагічнай драматургіі, распрацаваны Ліяй Міхайлаўнай Прадцечанскай. Гэты метад аб’ядноўвае ў сабе законы развіцця дзеяння ў дынамічных відах мастацтва, перш за ўсё ў драматургіі, і законы пабудовы школьнага ўрока. Метад дапамагае кампазіцыйна пабудаваць урок мастацтва як адзінае мастацка-педагагічнае цэлае. Выдзяляюцца некалькі этапаў, якія вызначаюць адзіную лінію ўрока: нараджэнне (экспазіцыя, завязка, стварэнне праблемнай сітуацыі), развіццё (распрацоўка праблемы), вяршына (кульмінацыя), зпад (развязка). Аднак развязкай дзеянне ўрока не завяршаецца, паколькі ўрок павінен застацца ў думках вучняў, працягнуцца ў іх разважаннях і ўчынках – гэты важны этап урока называецца “паслядзеяннем”.

Выкарыстанне дадзенага метада дае магчымасць аб’яднаць падзеі ўрока з перажываннямі вучняў, стварыць спрыяльныя ўмовы для ўзнікнення зносін паміж трыма партнёрамі ўрока мастацтва, а таксама цэласнасць уражанняў вучняў ад мастацкай з’явы, якой прысвечаны ўрок: у свядомасці ствараецца і захоўваецца яе вобраз, які крануў пачуцці і эмоцыі і мае асабісты сэнс.

2) Творчыя заданні – могуць прысутнічаць на любым этапе ўрока. На ўроках мастацкай культуры заданні на “калі б” маюць мэту стварэння сітуацыі ўяўляемага пагружэння ў пэўныя прапанаваныя абставіны: жыцця аўтара ці героя твора, рэальнай сустрэчы з творам мастацтва ў музеі, тэатры, канцэртнай зале і г.д. Яны заклікаюць вучняў да працы ўяўлення, веры ў прапанаваныя абставіны, што садзейнічае развіццю эмацыянальнай і пачуццёвай сферы. Важнае значэнне мастацкага суперажывання заключаецца ў здольнасці выконваць ролю аўтара, героя твора, перажываць іх пачуцці.

3) Прыёмы арганізацыі “выказвання” мастацтва.

Зносіны на ўроку патрабуюць абавязковага ўдзелу кожнага ў сумесным дыялоге, што выяўляецца ў выказваннях кожнага. “Выказваннем” настаўніка з’яўляецца пабудова ўрока і яго тэкст. Настаўнік павінен быць здольным да натхнённага апавядання, вобразнага выказвання, павінен умець выкарыстоўваць ў сваёй мове выяўленча-выразныя сродкі мастацтва слова, валодаць асновамі акцёрскага майстэрства, якія прызваныя надаць яго мове інтанацыйную выразнасць, а яго паводзінам – артыстызм.

Пры арганізацыі ўспрымання вучнямі твораў мастацтва настаўнік дае слова мастацтву.

Ответ № 51

Арганізацыя ўспрымання вучнямі твораў мастацтва.

Знешнія ўмовы ўспрымання:

• выбар мастацкіх твораў;

• якасць аўдыовізуальных сродкаў;

• стварэнне ў класе абставін, падобных да абставінаў канцэртнай залы ці тэатру.

Пры гэтым важнае значэнне мае разуменне вучнямі, што сапраўдныя зносіны з творам (арыгіналам) адбудуцца потым адзін на адзін з кнігай, у канцэртнай зале, музее, тэатры.

Арганізацыя працэса ўспрымання вучнямі твораў мастацтва ажыццяўляецца згодна з яго этапамі:

1. Падрыхтоўка да ўспрымання – уяўляе сабой стварэнне ўмоў для ўнутранай падрыхтаванасці вучняў да зносін з мастацтвам – устаноўкі на ўспрыманне. Вучні павінны мець жаданне (унутраную матывацыю) да зносін з дадзеным творам.

2. Непасрэднае ўспрыманне – пры гэтым вялікае значэнне мае першае ўражанне, атрыманае ад мастацкага твора, што можа вызначыць далейшы ход успрымання. Уключае:

а) пастаноўку задачы ўспрымання – заданне, праблемнае пытанне;

б) стварэнне ўмоў для ўважлівага ўспрымання – пры гэтым прыкладам для вучняў павінен стаць настаўнік;

в) аптымальны разлік часу на ўспрыманне – з улікам узроставых і асабістых якасцей вучняў.

3. Асмысленне ўспрымання – удакладненне першых уражанняў, карэкціроўка, пранікненне ў сутнасць мастацкага твора. Сродкам арганізацыі дзейнасці вучняў на гэтым этапе з’яўляецца мастацка-педагагічны аналіз.

Прынцыпы мастацка-педагагічнага аналізу вызначаюцца ў залежнасці ад законаў мастацкага ўспрымання.

1) Мастацка-педагагічны аналіз не павінен парушаць цэласнасць успрымання. Разгледжанне асобных частак, фрагментаў, дэталяў твора ажыццяўляецца ў цеснай сувязі з цэласным аналізам твора. Гэта павінна быць як мелодыя і пастаяннае аркестровае суправаджэнне, дзе кожны элемент твору “гучыць у суаднясенні з цэлым”.

2) Мастацка-педагагічны аналіз накіраваны на развіццё пазнаваўчых працэсаў і інтэлектуальных здольнасцяў вучняў:

• ён прыцягвае да працы ўвесь псіхічны апарат вучняў: эмоцыі, пачуцці, уяўленне – дзеля таго, каб дапамагчы ім убачыць нябачнае і пачуць тое, чаго не чуваць;

• садзейнічае фарміраванню свядомасці ўспрымання твора мастацтва, стымулюе асабістыя адносіны вучняў да таго, што ўбачылі, пачулі, прачыталі і г.д.

• садзейнічае ўзнікненню ў вучняў узаемасувязей паміж мастацкім творам і ўжо вядомымі фактамі, уяўленнямі, пачуццямі, жыццём вучняў.

3) Мастацка-педагагічны аналіз абапіраецца на форму твора, якая разглядаецца не як набор тэхнічных сродкаў, а як форма, якая выяўляе мастацкі змест. Убачыць за формай змест – асноўная мэта аналізу, ажыццяўленню якой садзейнічае:

• аптымальны ход аналізу, які залежыць ад кампазіцыі ці сюжэта мастацкага твора;

• разгледжанне асобных фрагментаў твору ў розных супастаўленнях адзін з адным;

• абкружэнне твору падзеямі і фактамі, якія звязваюць яго з жыццём і напаўняюць асацыятыўнасцю – узгадванне пра гістарычныя падзеі, факты з жыцця аўтара ці яго сучаснікаў, параўнанне з іншымі мастацкімі творамі і г.д.

Ответ № 52