Гульня як феномен культуры і як сродак развіцця творчых здольнасцей чалавека. Месца і роля гульні ў працэсе выкладання.

Гульня – гэта сацыяльна-культурны феномен, у якім адбываецца ўмоўнае адлюстраванне рэчаіснасці, таму лепшыя ўзоры народнай культуры, працоўнай дзейнасці, педагогіцы не толькі не знікаюць у гульнях, але і беражліва зберагаюцца, пераасэнсоўваюцца, набываюць новае значэнне.

Гульня мае велізарныя магчымасці ўплыву на асобу чалавека, вялікі выхаваўчы і развіваючы патэнцыял.

Гульня ў сваёй сутнасці мае велізарны выхаваўчы патэнцыял: яна захоўвае лепшыя традыцыі народнай педагогікі і культуры, нацыянальны каларыт, звычаі, нормы адносін у грамадстве і да прыроды. Гэтыя аспекты даюць магчымасць сцвярджаць, што гульні – гэта дзейсны сродак выхавання сучаснага маладога чалавека. Паколькі праз гульню, якая з’яўляецца вядучым відам дзейнасці дашкольнікаў і дамініруючай дзейнасцю малодшых школьнікаў, дзіця на ўзроўні падсвядомага ўспрымае інфармацыю аб навакольным свеце, вучыцца разумець і будаваць адносіны да прадметаў і з’яў, мацуецца фізічна і духоўна, акумулюе ў сабе ўсё ўбачанае і пачутае, набывае веды, уменні і навыкі, на якія і будзе абапірацца ў дарослым жыцці. Такім чынам, ажыцяўляецца працэс сацыялізацыі дзіцяці ў культурным асяроддзі.

Гульня – гэта традыцыйны від дзейнасці чалавека, які вызначаецца спалучэннем разнастайных элементаў імітавання практычнай і духоўнай дзейнасці чалавека, мае забаўляльную накіраванасць і праводзіцца па пэўных правілах.

Функцыі гульні ў вучэбнай дзейнасці:

• Пазнаваўчая – у гульнёвай дзейнасці адбываецца набыццё новых ведаў, фарміраванне на іх аснове ўменняў і навыкаў;

• Развіваючая – гульнёвая дзейнасць накіравана на гарманічнае развіццё асобы вучня;

• Выхаваўчая – працэс перадачы сацыяльнага вопыту старэйшымі пакаленнямі і яго ўспрыманне малодшым пакаленнем – гэта ў шырокім сэнсе і ёсць выхаванне.. І менавіта гульнёвая дзейнасць, якая часам усведамлялася малодшымі членамі грамадства як забава, вучыла пэўным прыёмам, давала неабходныя веды, уменні і навыкі канкрэтных дзеянняў, якія былі неабходныя для жыцця асобы і ўсяго грамадства. На вучэбных занятках гульня садзейнічае разумоваму, фізічнаму, псіхічнаму развіццю маладога чалавека, паколькі непасрэдна шляхам імітавання (дзеці назіраюць за дзеяннямі настаўніка і паступова засвойваюць алгарытм дзеяння) адбываецца перадача ўжо існуючага і пазнанага грамадствам сацыяльнага вопыту: маралі, культуры, мастацтва, працоўных уменняў і навыкаў.

• Камунікатыўная – садзейнічае стварэнню і ўмацаванню зносін паміж удзельнікамі калектыву;

• Забаўляльная – гульня садзейнічае павышэнню цікаўнасці да вучэбнага матэрыялу, стварэнню свабоднай і спрыяльнай атмасферы для творчага раскрыцця вучняў, дае магчымасць эмацыянальнай разгрузкі і адпачынку.

Класіфікацыя гульняў (арыентавана на вучэбную работу).

1. развіваючыя гульні (накіраваныя на развіццё памяці, увагі, уяўлення).

2. інтэлектуальных ці пазнаваўчыя гульняў (накіраваныя на развіццё мовы, мыслення, логікі)

3. гульні, накіраваныя на мастацкае развіццё асобы.

4. забаўляльныя гульні.

5. ралявыя гульні.

Асноўныя заканамернасці, якія неабходна ўлічваць пры арганізацыі гульнёвай дзейнасці ў вучэбнай рабоце:

1. Узроставы падыход – змест, форма, спосабы арганізацыі гульні павінны адпавядаць узросту гульцоў, іх фізічным і разумовым магчымасцям з улікам арыентацыі на зону актуальнага і зону бліжэйшага развіцця. (ЗАР –гэта тое, што можа дзіця на гэты час без дапамогі. ЗБР – гэта тое, што зможа зрабіць дзіця з мінімальнай дапамогай дарослага.)

2. Апора на цікавасць гульні, якая павінна тонка і эфектыўна ўлічваць патрэбнасці чалавека ва ўражаннях і эмацыянальным кантакце. Цікавая па зместу гульня правацыруе цікавасць да працэсу “гуляння”, а тым самым і неасэнсаваны інтарэс да вучэбнага і выхаваўчага працэсаў.

3. Гульня ў вучэбным працэсе павінна садзейнічаць умацаванню духоўнага кантакту паміж настаўнікам і вучнямі. Менавіта ў працэсе гульні, імітуючы дзеянні, паводзіны кіраўніка гульні, прымяраючы на сабе сацыяльныя ролі, чалавек авалодвае ведамі, уменнямі, навыкамі і тым самым ажыцяўляецца перадача вопыту, захаванне традыцый і забяспечваецца пераемнасць пакаленняў. Таксама гульня стварае выхаваўчую сітуацыю, якая забяспечвае фарміраванне ў чалавека станоўчага вопыту зносін у сацыяльным асяроддзі.

4. Стымуляцыя да самаўдасканалення, заахвочванне да развіцця асобы. Гульня павінна садзейнічаць фарміраванню ўнутранай матывацыі чалавека да асабістага развіцця, культуры пачуццяў, актывізацыі пазнаваўчых працэсаў, развіццю камунікатыўных якасцяў, што дазваляе засвойваць новы вопыт і лепш арыентавацца ў навакольным асяроддзі. (Тут маецца на ўвазе то, што пры арганізацыі гульні, настаўнік павінен так прадумаць яе змест, форму, характар, каб пасля яе правядзення ў гульца засталося ўласнае жаданне пазнаёміцца з якім-небудзь матэрыялам, правіламі, законамі. Каб у яго з'явілася ўласнае пабуджэнне да авалодання якімі-небудзь ведамі, уменнямі ці навыкамі. Такім чынам, праз гульню, настаўнік павінен сфарміраваць у дзіцяці розныя віды матываў: унутраны матыў да працэса навучання (інтарэс да пазнання), імкненне да канкрэтнага выніку, імкненне авалодаць працэсам дзейнасці, імкненне атрымаць асалоду ад самога працэса навучання і іншыя, а таксама матывы да самаўдасканалення і г. д.)

Гульня – гэта зменшанае, спрошчанае і схематычнае адлюстраванне рэчаіснасці і дзіця праз гульню вучыцца жыць ў сапраўдным жыцці.

5. Фарміраванне гарманічна развітай асобы. Пры арганізацыі гульні настаўнік павінен улічваць розныя накірункі развіваючых магчымасцей дзейнасці: духоўнае развіццё, псіхічнае, фізічнае, інтэлектуальнае і г.д., якія павінны быць забяспечаны ў роўнай ступені і адзінстве.

6. Свабоднае развіццё творчых здольнасцяў. У працэсе гульні чалавек павінен праяўляць, раскрываць і развіваць свой творчы патэнцыял, свае задаткі і творчыя магчымасці, накіроўваючы іх на развіццё таленту. Гэта магчыма толькі пры стварэнні спрыяльных умоў і свабоднай атмасферы.

Ответ № 21