- •Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
- •Электрлік байланыстың бағыттауыш жүйелері
- •Мазмұны
- •1 Пәннің жұмыс бағдарламасы (силлабусы)
- •1.1 Оқытушы жайлы мәліметтер
- •1.2 Пән жайлы мәліметтер
- •1.3 Курс пререквизиттері
- •1.4 Курс постреквизиті
- •1.5 Пәннен қысқаша мағлұмат
- •1.6 Пән мазмұны
- •1.8 Дереккөздер тізімі
- •1.9 Курс саясаты
- •1.10 Білім бағасы жайлы ақпарат
- •2 Терминдер мен анықтамасы
- •1 Дәріс. Кіріспе. Бағыттаушы жүйелердің классификациясы, конструкциясы және жиіліктік диапазоны
- •1.1 Сурет - Тарату жүйесінің жалпыланған сұлбасы
- •1.2 Сурет – Байланыс жолының түрлері
- •1.3 Сурет - Әртүрлі бағыттауыш жүйелердің жиіліктік диапазондары
- •2 Дәріс. Электр байланыс желісін құрастыру
- •2.1 Сурет – Жалпыланған байланыс желісінің сұлбасы
- •3 Дәріс. Кабельдер негізіндегі бағыттаушы жүйе
- •3.1 Сурет – Байланыс кабелінің классификациясы
- •4 Дәріс. Бағыттаушы жүйенің электродинамикасы
- •4.1Сурет - Электромагниттік өрістің таралуы
- •4.2 Сурет – Бағыттаушы жүйедегі толқын түрі
- •5 Дәріс. Бағытаушы жүйенің теориясы
- •5.1 Сурет – Коаксиалды кабельдің магнитті өрісі
- •5.2 Сурет – Біртектілік (а) және біртекті емес жолдар (б) сұлбалары
- •6 Дәріс. Толқынтасығыш
- •6.1 Сурет – Шексіз өткізгіш жазықтық
- •7.1 Сурет – Электромагнитті толқын өлшемі
- •7.2 Сурет - Талшықты жарық өткізгіштіктің құрылымы
- •7.3 Сурет - Дисперсия түрлері
- •7.4 Сурет - Жоғалу механизмі
- •9.1 Сурет - Бөгет түсінігі: а) бөгеті жоқ; б) бөгеті бар
- •9.2 Сурет – а) электр б) магниттік әсердің мәні
- •9.3 Сурет – Бөгет көздерінің калссификациясы
- •9.4 Сурет – Өзара әсерлік анықтауыштар
- •13.1 Сурет – Коррозия тогы
- •15 Дәріс. Құрамдалған кабель жүйелері
- •15.1 Сурет – қкж ішкі жүйесі кжқ класстары мен категориялары. Еспе жұптары арқылы ақпарат алмасу төрт классқа бөлінеді а, в, с, d (15.2 кесте).
- •4 Зертханалық жұмыстарға әдістемелік нұсқаулықтар
- •2 Кесте – эқк-нің және жиіліктің сандық мәндерінің нұсқалары
- •1 Сурет – Байланыс жолын зерттеу
- •1 Сурет – Жұмыстарды орындау үшін арналған стенд
- •2 Сурет – Жұмыстарды орындауға арналған стенд
- •1 Сурет – Жұмысты орындауға арналған стенд
- •5 Студенттердің өзіндік жұмысына арналған оқу құралы
- •6 Тәжірибелік сабақтар бойынша әдістемелік нұсқаулар
- •1 Сурет - Жақындау эффектісі ескерілген g(X) h(X) тәуелділіктері
- •7 Оқушылардың оқу жетістіктерін бақылау және бағалау
- •Емтихан билеттерінің сұрақтары
- •Пәнді өзіндік оқу үшін арналған сұрақтар
- •9 Реферат тақырыптары
Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті
Электрлік байланыстың бағыттауыш жүйелері
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
“Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар” мамандығында оқитын студенттер үшін
Астана 2014
С.Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті
«С.Сейфуллин атындағы ҚАТУ» АҚ-ның әдістемелік кеңесінде қаралған және басып шығаруға мақұлданған хаттама №___ күні __________ |
БЕКІТЕМІН: «С.Сейфуллин атындағы ҚАТУ» АҚ-ның басқару төрайымының бірінші орынбасары ________ _________________ (қолы) (аты-жөні) «_____» ____________ 20 __ ж |
Электрлік байланыстың бағыттауыш жүйелері________________________
(ПОӘК атауы)
Құрастырушылары: аға оқытушы Наурыз Қаныш Жаңабергенқызы __
(білім дәрежесі, білім атағы, аты-жөні)
Рецензенттер: ___________________________________________________
(білім дәрежесі, білім атағы, аты-жөні)
“Электрлік байланыстың бағыттаушы жүйелері” пәнінің ОӘК-і “Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар” мамандығының 3 курс студенттерінің оқу бағдарламасына сәйкес құрастырылған. Дәрістің қысқаша курсы, әртүрлі жұмыс бойынша әдістемелік нұсқаулар, онымен қоса курстық жобаны орындау бойынша әдістемелік нұсқаулар келтірілген.
“Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар” кафедрасының кеңесінде қаралған және мақұлданған
(кафедраның атауы)
Хаттама №____ «____» _____________ 20 __ ж.
Энергетикалық факультеттің әдістемелік кеңесінде қаралған және
ұсынылған
(факультет атауы)
Хаттама №____ «____» _____________ 20 __ ж.
Мазмұны
Кіріспе |
5 |
1 Пәннің жұмыс бағдарламасы (силлабусы) |
6 |
1.1 Оқытушы жайлы мәліметтер |
6 |
1.2 Пән жайлы мәліметтер |
6 |
1.3 Курс пререквизиттері |
7 |
1.4 Курс постреквизиті |
7 |
1.5 Пәннен қысқаша мағлұмат |
7 |
1.6 Пән мазмұны |
8 |
1.6.1 Дәрістік сабақтар тізімі (15 сағат) |
8 |
1.6.2 Тәжірибелік жұмысы ( 15 сағат) |
11 |
1.6.3 Зертханалық жұмысы ( 30 сағат) |
13 |
1.7 Өздік жұмыстарды тапсырудың кестесі (CӨЖ,СМӨЖ) |
14 |
1.8 Дереккөздер тізімі |
18 |
1.8.1 Негізгі |
18 |
1.8.2 Қосымша |
18 |
1.8.3 Техникалық құралдар |
19 |
1.9 Курс саясаты |
19 |
1.10 Білім бағасы жайлы ақпарат |
19 |
2 Терминдер мен анықтамасы |
23 |
3 Дәрістің қысқаша мәліметі |
28 |
1 дәріс. Кіріспе. Бағыттаушы жүйелердің классификациясы, конструкциясы және жиіліктік диапазоны |
28 |
2 дәріс. Электр байланыс желісін құрастыру |
33 |
3 дәріс. Кабельдер негізіндегі бағыттаушы жүйе |
36 |
4 дәріс. Бағыттаушы жүйенің электродинамикасы |
39 |
5 дәріс. Бағытаушы жүйенің теориясы |
47 |
6 дәріс. Толқынтасығыш |
54 |
7-8 дәріс. Ташықты жарық өткізгіштік/тасығыш |
57 |
9-10 дәріс. Байланыс жолдарындағы (бағыттауыш жүйелердегі) электромагниттік әсері |
63 |
11-12 дәріс. Байланыс жолдарындағы сыртқы әсерлер |
71 |
13-14 дәріс. Кабельді қабықшаның коррозиясы мен оның қорғау шарасы |
76 |
15 дәріс. Құрамдалған кабель жүйелері |
81 |
4 Зертханалық жұмыстарға әдістемелік нұсқаулықтар |
89 |
№1 зертханалық жұмыс. «Байланыс кабельдерінің құрылымын және маркіленуін меңгеру» |
89 |
№2 зертханалық жұмыс. «Байланыс жолдарын зерттеу» |
92 |
№3 зертханалық жұмыс. «Кабельдердің біріншілік параметрлерін өлшеу» |
94 |
№4 зертханалық жұмыс. «БЖК-нің өтпелі өшулерін өлшеу» |
97 |
№5 зертханалық жұмыс. «Байланыс жолын аса кернеуліктен қорғау құралдарын зерттеу» |
99 |
№6 зертханалық жұмыс. «Коррозиядан кабельді қорғау» |
100 |
№ 7 зертханалық жұмыс. Оптикалық кабельдің әртүрлі құрылымын («FUJIKURA» Жапондық фирманың байланыс кабелі мысалында) оқып үйрену |
102 |
№ 8 зертханалық жұмыс. «ТОБЖ қағидасын оқып білу» |
104 |
5 Студенттердің өзіндік жұмысына арналған оқу құралы |
107 |
6 Тәжірибелік сабақтар бойынша әдістемелік нұсқаулар |
109 |
№1 тәжірибелік сабақ. “Симметриялық кабель құрылымының элементтерін есептеу” |
109 |
№2 тәжірибелік сабақ. Симметриялық кабель тізбектерінің біріншілік параметрлерін есептеу |
110 |
№3 тәжірибелік сабақ. Симметриялық тізбектің екіншілік параметрлерін есептеу |
113 |
№4 тәжірибелік жұмыс. Байланыстың кабель және әуе жолдарының симметриялық тізбектеріндегі өзара әсерлерді есептеу |
118 |
№5 тәжірибелік сабақ. Коаксиалды тізбектердің біріншілік параметрлерін есептеу |
121 |
№6 тәжірибелік жұмыс. Коаксиалды тізбектердің екіншілік параметрлерін есептеу |
126 |
№7 тәжірибелік сабақ. Коаксиалды жұп өткізгіштерінің өлшемінің тарату параметрлеріне қатынасын есептеу |
129 |
№8 тәжірибелік сабақ. Коаксиалды кабельдің біртексіз құрылымының тарату параметріне әсерін есептеу |
131 |
№9 тәжірибелік сабақ. Коаксиалды байланыс кабельдеріндегі әсерді есептеу |
133 |
№10 тәжірибелік сабақ. Оптикалық кабельдің конструкциялық элементінің есебі |
137 |
№11 тәжірибелік сабақ. Оптикалық кабельдің параметрінің есебі |
138 |
№12 тәжірибелік сабақ. Оптикалық кабельдің өшу есебі |
140 |
№13 тәжірибелік сабақ. Оптикалық кабельдегі дисперсия есебі |
142 |
№14 тәжірибелік сабақ. Регенерациондық бөлімшенің ұзындығының есебі |
145 |
№15 тәжірибелік сабақ. Найзағай разрядтарының әсері |
146 |
7 Оқушылардың оқу жетістіктерін бақылау және бағалау |
150 |
7.1 1-ші аралық бақылау |
150 |
7.2 2-ші аралық бақылау |
164 |
7.3 Емтихан билеттерінің сұрақтары |
177 |
8 Пәнді өзіндік оқу үшін арналған сұрақтар |
179 |
9 Реферат тақырыптары |
180 |
Кіріспе
Әртүрлі ақпарат түрлерінің ағымын алыс қашықтыққа жоғары сенімділікпен тарату қажет. Бұл жерде маңызды рөлді электрлік байланыс атқарады.
Электрбайланыс арнасы деп физикалық құрылғылардың кешені мен электрлік сигналдары байланыстың бір пунктісінен басқа пунктісіне таралатын ортаны айтады.
Сымды арналар бағыттауыш жүйелері (байланыс жолдары) арқылы жасалынады, олар ретінде екі өткізгішті тізбектер (коаксиалды және симметриялық) немесе толқын өткізгіштері (талшықты-оптикалық жарық өткізгіштері) пайдаланылуы мүмкін.
Жұмыстың сенімділігін қамтамасыз ету үшін бағыттауыш жүйелерді жиынтығы байланыстың сызықты құрылымы деп аталатын қосымша элементтермен және құрылғылармен жабдықтайды. Сызықты және станциялық құрылымдардың жиынтығы бірыңғай жүйені – электрбайланыс желісін құрайды. Елдердің электрбайланыс желісі (ЕЭЖ) –анықталған бір қағидалар негізінде өзара әсерлесетін және уақытылы, сапалы және мемлекет тұрғындарының барлық қажеттіліктерін, ауыл шаруашылық салаларын, мемлекеттік басқару және қорғаныс органдарын, ғылым мен ағарту, денсаулық сақтау және байланыстың әртүрлі қызметтеріндегі мәдениетті толығымен қанағаттандыратын электрбайланыстың техникалық құралдарының кешені.
Бағыттауыш жүйе – берілген бағытта электромагнитті қуатты тарату үшін арналған құрылғы. Мұндай арналайтын ерекшелікке өткізгіш, диэлектрик және әртүрлі электрлік қасиеттері бар кез-келген ортаның бөлігінің шекарасы (металл – диэлектрик, диэлектрик – ауа және т.б.) ие болады.
Бағыттауыш жүйенің рөлін металдық байланыс жолдар (кабель, толқын өткізгіш), ε>1 диалектикалық өтімділігі бар материалдан жасалған диэлектрикалық байланыс жолдар (диэлектрикалық толқын өткізгіш, талшықты жарық өткізгіш), сонымен қоса металды-диэектрикалық байланыс жолдар (беткілік толқын жолы) орындауы мүмкін.
Симметриялық тізбектердің тобына әуе байланыс жолдарын және симметриялық кабельдерді жатқызады. Бұл тізбектер электрлік және конструктивтік құрамдары бірдей екі өткізгіштен құралады. Коаксиалды кабельде «a» өткізгіші жарты цилиндрдің пішінін иеленетін «б» өткігішінің ішінде шоғырлас орналасқан. Ішкі өткізгіш сыртқы өткізгіштен диэлектриктен жасалған изоляциямен бөліктетілген.
Ұсынылған “ЭББЖ” ОӘК силлабусқа сәйкес методикалық нұсқаулар мен материалдар келтірілген.