- •2.Turkmenistanda telekeciligi osdurmek boyunca Dowlet syyasatynda hasabyn orny.
- •3. Kici we orta telekecilige dowlet goldawyny bermigin bas ugurlarynda buhgalter hasabunun ahmiyeti.
- •5.Maýa goýumlaryň we esasy serişdeleriňgirmegiň hasaby
- •7 .Hasap belliknamalary we olaryn gornusleri .
- •10. Esasy serişdeleriň könelmeginiň(amortizasiýanyň) hasaby
- •11. Byujet bilen hasaplasyklaryn hasaby.
- •12. ‘’Dürli bergidarlar we algydarlar bn hasaplashyklar ‘’ hasapci hasapnamalara bolunýär.
- •15. Maddy däl aktiwleriň hasaby
- •16.Material resurslary,onun bahalanyshy we toporlara bolunishi
- •17. Esasy serişdeleriň abatlanşynyň hasaby.
- •18.Buhgalter hasabynyn hasapnamalary we olaryn gurlushlary.
- •19. Önümçiligiň görnüşleri we olaryň buhgalter hasabynyň guralyşyna täsiri.
- •20. Önümçilik harajatlarynyň hasabynyň umumy şekili.
- •21.Maliye netijeleri hakyndaky hasabat we onuň esasy görkezijileriniň häsiýetnamasy.
- •23. Maksatlary we gurluşlary boýuça hasapnamalaryň toparlara bölünilişi.
- •24. Türkmenistanda hasaby halkara ulňewlerine geçmekligiň zerurlygy.
- •25. Hojalyk hasabynyň görnüşleri
- •26.Buhgalter hasabynyň gurluş formalary
- •27.Esasy serişdeler olaryň baglanyşy we toparlara bölünşi
- •28. Pul serişdeleriniň hereketi barada hasabat
- •29.Baş buhgalteriň hukuklary we borçlary
- •30.“Buhgalterçilik hasaba alyş we maliýe hasabaty hakyndaky“ Türkmenistanyň kanuny onyň mazmuny we ähmiýeti.
- •31.Buhgalter hasabynyň hasapnamalar meýilnamasy
- •36. Ykdysady mazmunlary boýunça hasapnamalaryň toparlara bölünişi.
- •Kärhananyň serişdelerini hasaplamaklyk üçin niýetlenen hasapnamalar iki topara bölünýär:
- •Hasapnamalaryň bu topary ikä bölünýär:
- •37.Önümçilik harajatlary we olaryň toparlara bölünişi.
- •38.Bujgalter hasabatynyň düzüliş, tabşyrylyş we tassyklanyş tertibi.
- •Töleg talaplary bilen geçýän hasaplaşyklaryň hasaby.
- •Hasaplaşyklaryň bu görnüşiniň ady hasaplaşyklara iki subýektiň gatnaşýandygyny görkezýär:
- •41. Umumy önümçilik we umumy hojalyk çykdajylarynyň düzümi we hasaby.
- •42.Buhgalter resminamalarynyn dolanshygynyn gurnalyshy we hasaby.
- •43. Karzlaryň hasaby.
- •44. Kassa amallarynyň resminamalaşdyrylyşy we hasaby.
- •Bankyn kassasyna karhanalardan we telekecilerden bolek - satuw sowdanyň nagtpullaryny hasaplasyk hasapnamalaryna kabul etmek :
- •45.Onumchilik harajatlarynyn hasabynyn we onumlerin dushyan gymmatyny hasaplamaklygyn esasy usullary.
- •46.Hususy eyechilige gechirilyan karhanalryn buhgalter hasaby
- •49.Arzan bahaly we tiz konelyan zatlarynyn hasabynyn ayratynlyklary.
- •50. Buhgalter hasabynyň görnüşleri.
- •51. Materiallaryň gelip gowuşmagynyň we üpjün edijiler bilen hasaplaşyk hasaby.
- •52. Gymmatly kagyzlaryň we maliýe goýumlaryň hasaby.
- •53. Esaslyk maýanyň hasaby.
- •54.Ýörite maksatly hazynalaryň hasaby.
- •56. Tükelleme onuň görnüşleri we geçiriliş tertibi.
- •Şu aşakdaky ýagdaýlarda tükelleme hökmany tertipde geçirilýär:
- •Tükellemede kem çykan zatlar ilki bilen 84 “Gymmatlyklaryň ýetmezligi we zaýalanmagyndan ýitgiler” hasabynyň debetine şeýle ýazgy bilen eltilýär:
- •Soňra günäkär tölemeli edilen ýagdaýda
- •Önümçilik, aýlanşyk çykdajylarynyň ýa-da zyýanyň hasabyna ýapylanda:
- •57. Banklardaky walyuta we beyleki hasapnamalardaky amallaryn hasaby.
- •58. Oba hojalygy
- •59. Zähmet haky harajatlarynyň hasaby
- •60. Onumcilik harajatlaryn elementleri we kalkulasiya maddalary boyunca hasaby.
- •61.Işgärler b/n zähmet hak tölegi boýunça hasahlaşyklaryň sintetik hasaby
- •62. Bankdaky hasaplashyk hasapnamasyndaky geçyan amallaryn resminamalashdyrylshy we olaryn hasaby.
46.Hususy eyechilige gechirilyan karhanalryn buhgalter hasaby
Karhanyny dolandyrmaklykda buhgalter hasabynyn roly barada L.Pacolin ozi sheyle diyyar:”Kim oz ishklerinde onat buhgalter bolmaklygy basharmayan bolsa ,ol garankyda kor yaly ,cen bilen ,susseneklar yorer we ona agirt zyyanlaryn dushundan gecmeklik bashartmaz”Buhgaler hasabynyn esasy wezipesi –dolandyrylyan obyektin-karhananyn ,guramanyn edaranyn yagdayy barada yolbashca maglumat bermeklik ,shu karhanada nahilli onumchilik serishdeleri bar ,olar nirede durlar yada peydalanylyar,karhana kime we nache tolemage borchly ,ona name tolemeli nache we name ondurlen ,ona mache serishde harchlanan nache onum ,haryt satylan we nace pul girdeji edilen.Buhgalter hasaby ulgamynyn jemleyji ykdysady netijeligini jemleyan gorkeziji –peydalar we zyynlardyr.
Karhananyn serishdelerini cheshmeleri:
HUSYSYUstaw hazynasy ,Yorite maksatly hazynalar,Peyda,Gayry cheshmeler
Karhanalaryn emlaklerinin degishliligi boyunca getirilen lasifikasiya her ceshme yada topar boyunca has cunlashdyrylyp hem biliner.Meselem ustaw hazynasy ayry ayry doredijiler boyunca;peyda-ishlerinin gornushleri we hasabat dokumentlary boyunca ;yorite maksatly hazynalar-hazynalaryn gornushleri boyunca ,kreditler we karzlar maksatlary we karzlary beryanciler ;uzmeklik mohleti boyunca kreditor bergiler –bergilerin gornushleri boyunca we anyk kreditorlar boyunca,.
49.Arzan bahaly we tiz konelyan zatlarynyn hasabynyn ayratynlyklary.
Arzan we tiz konelyan zatlaryn hasaby materiallsaryn onumciligi goyberilishi bilen we hasaba alnyshy bn bir menzeshdir .malim bolshy yaly,arzan we tiz konelyan zatlar buhgalter hasabynda 12 hasapnamada hasaba alynyar,olaryn komegi bolsa 13 hasapnamada hasaba alynyar 12 hasapnama sany komekchi hasapnama bolyar12/1 –gordaky arzan we tiz konelyan zatlar
12/2 ulanylan arzan we tiz konelyan zatlar
12/3 wagtlayyn binalar
Arzan we tiz konelyan zatlar ulanylmaga berlende son olar ulanylma netijesinde konelemek bn bolyarlar shona gorade olary ayratyn hasaba almaklyk zerurlygy yuze cykyar
Ammardan ulanylyan yerlerine arzan tix konelyan zatlar goyberlende yazgy edilyar
Dt 12/2 Kt 12/1
Bahasy has arzan bahalay bolan tiz konelyan zatlar ulanylmaga berlende olar shol wagtyn ozunde onumchilik chykdajylaryna egishli bolup hasapdan chykarylyar we bu amala sheyle yazgy edilyar
Dt25 Umumy onumchilik chykdajylary hasapnamasy yada
26 Umumy hojalyk chykdajylar hasapnamasy
Kt12 Arzan we tiz konelyan zatlar hasapnamasy
Arzan we tiz konelyan zatlaryn ulanylyan dowrunde olaryn konelmesi yux chykyar we ony haaba almaklyk zerur bolyar
Olaryn konelmesine hasaba almak un 13 “arzan we tiz konelyan zatlaryn konelmesi atly sazlayjy hasapnama ulanylyar
50. Buhgalter hasabynyň görnüşleri.
Buhgalter hasabaty- bu karhanalaryň, önumçilik birlesmeleriň belli bir wagt aralygynda hojalyk we maliye islerini hasiýetlendirýän sanlaryn toplumydyr. Hasabat karhananyň satylan önümleri, onüm öndürmäge harajatlary, hojalyk serişdeleri we olaryň emele geliş çeşmeleriniň ýagdaýy, işleriniň maliye netijeleri hakyndaky maglumatlary özunde saklayar.
Hasabatyň esasy wezipesi-karhananyň işlerini mundan beýläk ösdürmek we kamillesdirmek, bazarda durnuklylygy üçin ätiýaçlyklary agtaryp tapmalydyr.
Buhgalter hasabatynyň maglumatlary esasynda karhananyň ýolbaşçysy zahmet kollektiwiniň, döredijileriň, döwletiň onünde hasabat beryar.
Çärýek buhgalteriýa hasabatyny hasabat döwründe soňky aýyň 20-nji gününde, ýyllyk hasabatyny bolsa 20-nji ýanwaryna çenli tabşyrýarlar.
Buhgalter hasabatyna karhananyn yolbascysy we baş buhgalteri gol cekyar, eger karhanada hasap sertnama esasynda ýöriteleşdirilen karhana ya-da hünarmen tarapyndan yoredilyan bolsa, onda hasabatda hasap ýöredyaniň goly hökman bolmalydyr.
Karhananyn buhgalter hasabatynyň tabsyrylsy karhanany doredijiler tarapyndan seredilyar we tassyklanylyar. Yyllyk hasabatyny Türkmenistanyň ykdysadyyet we maliye ministrligi su görnüşler boyunca tassyklandy :
1. " Karhananyň balansy " ( gornüs № 1 ).
2. " Maliye netijeleri we olaryn ulanylysy barada hasabat " ( görnüş № 2 ).
3. " Karhananyn balansyna gosmaga " ( gornüs № 5 ).