- •2.Turkmenistanda telekeciligi osdurmek boyunca Dowlet syyasatynda hasabyn orny.
- •3. Kici we orta telekecilige dowlet goldawyny bermigin bas ugurlarynda buhgalter hasabunun ahmiyeti.
- •5.Maýa goýumlaryň we esasy serişdeleriňgirmegiň hasaby
- •7 .Hasap belliknamalary we olaryn gornusleri .
- •10. Esasy serişdeleriň könelmeginiň(amortizasiýanyň) hasaby
- •11. Byujet bilen hasaplasyklaryn hasaby.
- •12. ‘’Dürli bergidarlar we algydarlar bn hasaplashyklar ‘’ hasapci hasapnamalara bolunýär.
- •15. Maddy däl aktiwleriň hasaby
- •16.Material resurslary,onun bahalanyshy we toporlara bolunishi
- •17. Esasy serişdeleriň abatlanşynyň hasaby.
- •18.Buhgalter hasabynyn hasapnamalary we olaryn gurlushlary.
- •19. Önümçiligiň görnüşleri we olaryň buhgalter hasabynyň guralyşyna täsiri.
- •20. Önümçilik harajatlarynyň hasabynyň umumy şekili.
- •21.Maliye netijeleri hakyndaky hasabat we onuň esasy görkezijileriniň häsiýetnamasy.
- •23. Maksatlary we gurluşlary boýuça hasapnamalaryň toparlara bölünilişi.
- •24. Türkmenistanda hasaby halkara ulňewlerine geçmekligiň zerurlygy.
- •25. Hojalyk hasabynyň görnüşleri
- •26.Buhgalter hasabynyň gurluş formalary
- •27.Esasy serişdeler olaryň baglanyşy we toparlara bölünşi
- •28. Pul serişdeleriniň hereketi barada hasabat
- •29.Baş buhgalteriň hukuklary we borçlary
- •30.“Buhgalterçilik hasaba alyş we maliýe hasabaty hakyndaky“ Türkmenistanyň kanuny onyň mazmuny we ähmiýeti.
- •31.Buhgalter hasabynyň hasapnamalar meýilnamasy
- •36. Ykdysady mazmunlary boýunça hasapnamalaryň toparlara bölünişi.
- •Kärhananyň serişdelerini hasaplamaklyk üçin niýetlenen hasapnamalar iki topara bölünýär:
- •Hasapnamalaryň bu topary ikä bölünýär:
- •37.Önümçilik harajatlary we olaryň toparlara bölünişi.
- •38.Bujgalter hasabatynyň düzüliş, tabşyrylyş we tassyklanyş tertibi.
- •Töleg talaplary bilen geçýän hasaplaşyklaryň hasaby.
- •Hasaplaşyklaryň bu görnüşiniň ady hasaplaşyklara iki subýektiň gatnaşýandygyny görkezýär:
- •41. Umumy önümçilik we umumy hojalyk çykdajylarynyň düzümi we hasaby.
- •42.Buhgalter resminamalarynyn dolanshygynyn gurnalyshy we hasaby.
- •43. Karzlaryň hasaby.
- •44. Kassa amallarynyň resminamalaşdyrylyşy we hasaby.
- •Bankyn kassasyna karhanalardan we telekecilerden bolek - satuw sowdanyň nagtpullaryny hasaplasyk hasapnamalaryna kabul etmek :
- •45.Onumchilik harajatlarynyn hasabynyn we onumlerin dushyan gymmatyny hasaplamaklygyn esasy usullary.
- •46.Hususy eyechilige gechirilyan karhanalryn buhgalter hasaby
- •49.Arzan bahaly we tiz konelyan zatlarynyn hasabynyn ayratynlyklary.
- •50. Buhgalter hasabynyň görnüşleri.
- •51. Materiallaryň gelip gowuşmagynyň we üpjün edijiler bilen hasaplaşyk hasaby.
- •52. Gymmatly kagyzlaryň we maliýe goýumlaryň hasaby.
- •53. Esaslyk maýanyň hasaby.
- •54.Ýörite maksatly hazynalaryň hasaby.
- •56. Tükelleme onuň görnüşleri we geçiriliş tertibi.
- •Şu aşakdaky ýagdaýlarda tükelleme hökmany tertipde geçirilýär:
- •Tükellemede kem çykan zatlar ilki bilen 84 “Gymmatlyklaryň ýetmezligi we zaýalanmagyndan ýitgiler” hasabynyň debetine şeýle ýazgy bilen eltilýär:
- •Soňra günäkär tölemeli edilen ýagdaýda
- •Önümçilik, aýlanşyk çykdajylarynyň ýa-da zyýanyň hasabyna ýapylanda:
- •57. Banklardaky walyuta we beyleki hasapnamalardaky amallaryn hasaby.
- •58. Oba hojalygy
- •59. Zähmet haky harajatlarynyň hasaby
- •60. Onumcilik harajatlaryn elementleri we kalkulasiya maddalary boyunca hasaby.
- •61.Işgärler b/n zähmet hak tölegi boýunça hasahlaşyklaryň sintetik hasaby
- •62. Bankdaky hasaplashyk hasapnamasyndaky geçyan amallaryn resminamalashdyrylshy we olaryn hasaby.
2.Turkmenistanda telekeciligi osdurmek boyunca Dowlet syyasatynda hasabyn orny.
Häzirki wagtda ýurdumyzda hususy işe, telekeçilige berilýän unsuň we ýardamyň netijesinde telekeçilik uly ösüşe eýe bolýar. Ýurdumyzda telekeçilik göwrüm taýdan hem, görnüş taýdan hem barha ösüş gazanýar. Munuň özi telekeçiler üçin açylýan giň mümkinçilikleriň, ýeňillikleriň netijesidir. Döwlet syýasaty we hereket edýän kanunçylyk hususy eýeçiligiň eldegrilmesizligini, onuň esaslaryny kesgitleýär we ýurdumyza hususy telekeçiligiň ösüşiniň esasy daýanjy bolup hyzmat edýär. Biziň döwletimizde bazar gatnaşyklarynyň ösỳän we hemişe çalt depginler bilen artỳan şertlerinde telekeçilik durmuşyň aŷrylmaz bölegi bolup durŷar.
Umuman, telekeçilik işi bu ilkinji nobatda gujurly we başarjaň adamyň, “intellectual” işidir. Ol doly ŷa-da kem-käsleŷin material gymmatlyklara eŷe bolup, olary özüniň dolandyrŷan telekeçilik işini alyp barmakda peŷdalanŷar. Hut “telekeçilik” sőzüniň őzi “depginli”, “tagallaçy”, “başarjaň” diŷen düşünjeler bilen bir hatarda düşünilŷär. Erkin telekeçilikde adamyň tebigy ukyby, onuň özüniň ornuny tapmaga we őzüne peŷda tapmak bilen telekeçi jemgyŷetiň eşretine peŷdaly işde hereket edŷär.
Telekeçilik işine däp bolşy ŷaly köpleriň gatnaşygy mahsusdyr. Hut şu gatnaşyklar hem milletiň “altyn gaznasyny” emele getirŷär. Telekeçilik işiniň içinde nyrhlar we pullar ŷaly düşünjeler eriş-argaç bolup geçŷär. Nyrhlar we pullar ykdysadyŷeti dolandyrmakda örän wajyp ähmiŷete eŷedir. Gynansak-da öňki sowet ykdysadyŷetinde nyrhlar we pullar uzak ŷyllaryň dowamynda ikinji derejeli ähmiŷete eŷe boldy. Şunuň netijesinde ykdysadyŷetde kőp kynçylyklaryň dőremegine getrirdi. Şunuň bilen birlikde hut düzümleýin syŷasatynyň gurallary bazar gatnaşyklaryna geçiş dőwründe ykdysadyŷetiň durnuklylaşmagyny üpjün edip biler. Munuň üçin diňe bir önümçiligiň netijeliliginiň hasabyna däl, eŷsem, ŷurdumyzda hojalygy ŷöredŷän subŷektleriň sanyny köpeltmek arkaly hem harytlary we hyzmatlary hödürlemegi giňeltmek arkaly sazlamak gerek bolup durŷar. Bu müşgillikleri çözmekde eŷeçiligiň dürli formalaryndaky kiçi we orta derejeli kärhanalar uly rol oŷnaŷar. Ýurdumyzda diňe bir iri kärhanalar döredilmän, eŷsem, kiçi we orta gürpdäki kärhanalar hem döredilŷär. Häzirki zamanyň daşary ŷurt tejribesiniň görkezişi ŷaly hut şol kiçi we orta derejeli kärhanalar ykdysadyŷeti düzümleŷin üŷtgedip gurmaga has oňat uŷgunlaşmaga, ykdysadyŷeti ösdürmäge, iş orunlarynyň sanyny köpeltmäge we işsizligi azaltmaga ukyplydyr. Kiçi kärhanalar ykdysadyŷetiň şeŷle bir bölegi bolup, şol ŷerde hojalyk özbaşdaklygynyň we öz-özüňi dolandyrmagyň ŷörelgeleri has yzygiderli berjaŷ edilŷär we haryt-pul gatnaşyklaryny güŷçlendirmegiň has düŷpli ŷollary özleşdirilŷär.
3. Kici we orta telekecilige dowlet goldawyny bermigin bas ugurlarynda buhgalter hasabunun ahmiyeti.
Kici we orta telekecilikde telekeciler telekecilerin buh. Hasabynyn kadalary asakdakydan ybaratdyr:
-telekeçiler emlägiň, maliye borçnamalarynyň hasaba alşyny buh. hasaba alşynyň sçetlarynyň plan sçet layyklykda 2 gezek yazmak usuly bilen yoretmeli.
-hasabat döwründe (kwartal, Yyl) geçirilen, hojalyk operasiyalarynyňhemmesiniň, emlägiň inwentarizasiyasynyň netijeleriniň we maliye borçnamalarynyň doly beyyan edilmegi.
-girdejileriň we çykdajylaryň hasaba döwrülerine degişli edilişiniň dowrulygyny.