18Құрылыс ұйымдарының есеп саясаты.

Есеп саясаты, бұл — бухгалтерлік есеп, талдау, аудит аумағындағы ұзақ мерзімді саясат, оны əрбір кəсіпорын өз бетінше жасайды, бухгалтерлік есепті жəне қаржылық есепті оның негіздері мен қағидаларына сəйкес жүргізу үшін субъектілердің басшыларының қабылдаған тəсілдерінің жиынтығы. Есеп саясатын қалыптастыру төмендегі кезеңдерден тұрады:

— бухгалтерлік есеп жүргізілетін кəсіпорындағы есеп саясатының қатынасын анықтау;

— бухгалтерлік есепті жүргізу тəсілдерін таңдауға əсер ететін жағдайларды анықтау, сараптау, бағалау жəне реттеу;

— есеп саясатын құрастырудың бастапқы жағдайларын таңдау жəненегіздеу;

— есептің əрбір тəсілінің жолын жəне əрбір есеп объектісі бойынша кəсіпорында қолданылатын бухгалтерлік есепті жүргізудің жарамды тəсілін бірегейлендіру;

— кəсіпорында қолдануға жарамды бухгалтерлік есептің жүргізілу тəсілінтаңдау;

— таңдалған есеп саясатын рəсімдеу.

Құрылыс кəсіпорындарының есеп саясатының бөлімшеле-рінің тізімі төмендегідей болуы шарт:

1. Жалпы бөлім.

2. Басқару жəне ұйымдастыру құрамы.

3. Бухгалтерлік есеп пен ішкі бақылаудың жүйесі.

4. Бухгалтерлік құжаттар жəне оларды сақтау мерзімі.

5. Түгендеу.

6. Негізгі құралдардың есебі.

7. Материалды емес активтердің есебі.

8. Материалдық құндылықтардың есебі.

9. Ақшалай қаражаттардың есебі.

10. Еңбек жəне еңбекақы.

11. Дебиторлық қарыздар жəне басқада активтер.

12. Инвестицияны есептеу.

13. Меншіктік капитал.

14. Өндіріс шығындарының есебі жəне құрылыс өнімінің(қызметінің) өзіндік құнын калькуляциялау.

15. Мерзім шығындары.

16. Сату, табыс жəнебаға.

17. Есепберу.

18. Түсініктеме. Кəсіпорынның есеп саясатын оның бас бухгалтері немесе арнайы есепб өліміқ ұрастырады. Есеп саясаты кəсіпорын құрыл-ған сəттен бастап дайындалады. Дайындалған есеп саясатын кəсіпорынның басшысы өзінің бұйрығымен бекітеді. Осы кəсіпорынның қабылдап, бекіткен есеп саясаты сол кəсіпорынның есеп қызметін атқаруы барысында негізгі құжат ретінде қолданылады.

19Қос мердігер ұйымдарының бас мердігер ұйымдарымен есеп айырусудын ерекшелігі

Соңғы кезде тапсырыс берушінің бас мердігермен, ал бас мердігердің аралық мердігермен есеп айырысулары ай сайын №3 нысаны бойынша орындалған жұмыс пен шығындардың сметалық құны туралы анықтама негізінде жүзеге асырылады, ал орындалған құрылыс-монтаж жұмыстары көлемінің жедел есебінің және құрылыс өндірісінің түгендеу актілері негізінде жасалады.    №3 нысан ай сайынғы аралық мердігермен бас мердігерге, бас мердігермен-құрылысшыға (тапсырыс берушіге) ұсынылады (24-кесте).  Анықтамада жалпы құрылыс, оның ішінде әр объект бойынша орындалған құрылыс-монтаж жұмыстарының көлемі жайлы мәліметтер келтіріледі. Осы мәліметтер жыл басынан және есептік ай үшін жұмыстар мен шығындар түрлері бойынша мыналарды көрсетеді:  - құрылыс жұмыстары (3 баған);  - құрал-жабдықтар монтажы бойынша жұмыстар (4 баған) және 5 баған бойынша тапсырыс беруші мердігерлік ұйымға сметалық құннан жоғары соманы өтейтін құрылыс-монтаж жұмыстарының құрамына кірмейтін басқа жұмыстар мен шығындар (жұмыстың қозғалмалы сипаты үшін үстемелер, еңбек ақы төлеудің кесімді-сыйақылық жүйесі кезіндегі қосымша төлемдер және т.б.).    Аралық мердігерлер №3 нысандағы анықтамаға өз күшімен орындалған жұмыстар көлемін және сырттан тартылған ұйымдармен олар үшін орындалған жұмыстарды кіргізеді. Осы анықтамаларды олар ай сайын бас мердігерге тапсырады. Бас мердігер №3 нысаны бойынша жалпы анықтаманы жасайды, оған өз күшімен және аралық мердігерлік ұйымдармен орындалған жұмыстар көлемін кіргізеді. №3 нысаны бойынша жалпы анықтаманың 1 данасын бас мердігер ай сайын тапсырыс берушіге тапсырады, ал тапсырыс беруші оны капиталды салымдар бойынша есептілік мәліметтеріне кіргізеді.    Бас мердігердің бух. есебі мен есептілігінде тек төленуге қабылданған аралық мердігерлік ұйымдармен аяқталған және бас мердігерге тапсырылған жұмыстар кешені ған көрсетіледі. Осы объектілер тапсырыс берушіге тапсырылғанға дейін бас мердігердің балансында көрсетіледі.     Қаржылық және басқарушылық есеп бөлек жүргізілген жағдайда аяқталмаған құрылыс өндірісінің қалдығы есепті кезең соңында 900/8010 «Негізгі өндіріс» шотының кредитінен 126/2930 «Аяқталмаған құрылыс» шотының дебетіне көшіріледі, ал келесі есепті кезең басында аяқталмаған құрылыс өндірісінің қалдығы 126/2930 шотының кредитінен қайтадан 900/8010 «Негізгі өндіріс» шотының дебетіне апарылады.   Соңғы есеп айырысу мердігерлік келісіммен белгілеген құрылыс-монтаж жұмыстарының көлемі аяқталғаннан соң және объектіні пайдалануға енгізу туралы актіні мемлекеттік (жұмыс) қабылдаушы комиссиясы бекіткеннен кейін жүзеге асырылады.     Құрылыспен аяқталмаған жұмыстар бойынша орындалған жұмыстарды қабылдау актісі №КС-2 типтік нысаны бойынша жасалады. (25 кестені қараңыз)  Бас мердігермен тапсырыс берушіден алынған аванстар 441/1030 «Ағымдағы корреспонденттік шоттардағы ұлттық валютамен ақша» шотының дебеті және 662/3510 «Орындалған жұмыс пен көрсетілген қызметтен алынған аванстар» шотының кредиті бойынша көрсетіледі.    Бас мердігер орындалған жұмыстардың 801/7010 «Өткізілген өнімнің (тауардың, жұмыстар мен қызметтердің) өзіндік құны» шотының дебетіне 900/8010 «Негізгі өндіріс» шотының кредитінен көшіріледі. Тапсырыс берушіге ұсынылған ҚҚС ескерілген орындалған жұмыстардың өзіндік құны бас мердігер 301/1210 «Алынуға тиіс шоттар» шотының дебеті және келесі шоттар кредитінен көрсетіледі:  - 701/6010 «Дайын өнімді (тауарлар, жұмыстар және қызметтер) өткізуден табыс»- орындалған жұмыстың келісімді құнына;  - 633/3130 «Қосылған құнға салық» есептелген ҚҚС сомасына.