44Мелиоративтік жұмыстар есебі

45Материалдар шығындарын бақылау және түгендеу

Түгендеу материалдық құндылықтардың сақталуына бақылау жасауды,есепке алу және материалды жауапты тұлғалардың жұмысындағы мүмкін болатын қателіктерді анықтауды жоюды, табиғи зиян көлемін белгілеуді және материалдық және өзге құндылықтардың қалдықтары туралы есепке алу деректерін анықтап жүзегеа асыруға мүмкіндік береді. қр қаржы министрлігінің 2007ж 22 маусымдағы №221 ші бұйрығымен бекітілген бухгалтерлік есепке алу, жүргізу ережелерінің 7 "түгендеу" бөліміне сәйкес, бухгалтерлік есепке алу және қаржылық есептілік деректерінің шынайлылығын қамтамасыз ету мақсатында активтер мен міндеттердің түгенделуі жылына кем дегенде 1 рет өткізіледі. Жеке кәсіпкерлер мен шағын кәсіпкерлік субъектілері болып табылатын, қызметкерлер саны 25 адамнан аспайтын ұйымдар түгендеуді өткізу тәртібі мен мерзімін өздері белгілей алады. Орналасқан жеріне қарамастан,бірақ бухгалтерлік есепте болып саналатын (жауапты сақталудағы, шарт бойынша жалға алынған, қайта өңдеу үшін алынған, комиссия үшін қабылданған) барлық мүлік, сондай-ақ қандай да бір себептермен ескерілмеген мүлік жіне барлық міндеттеме түрлері түгенделуі тиіс. Есептік жыл ішіндегі түгендеу саны, оларды өткізу күнін, олардың әрқайсысын тексеру кезіндегі мүліктің және қаржы міндеттемелрінің тізілімін ұйым басшысы немесе жеке кәсіпкер белгілейді. Жылдық бухгалтерлік есептілікті құру алдында түгендеу өткізу міндетті түрде. Ұйымның басшысы мен бас бухгалтеріне түгендеуді дұрыс және уақытылы өткізу үшін жауапкершілік жүктеледі. түгендеуді өткізу үшін ұйым басшысының немесе жеке кәсіпкердің түгендеу жөніндегі жұмыс комиссиясы құрылады. Түгендеу комиссиясын тағайындау туралы бұйрыққа ол қойған соң, оның төрағасына, ұйымның бірінші басшысының немесе жеке кәсіпкердің қол қоюымен жазбаша өкімі беріледі, бұл өкімде комиссия құрамынан басқалар да көрсетіледі, бұйрықтың номері мен күні, түгенделуге тиісті объект, түгендеуді өткізудің себебі, түгендеуді бастау және аяқту мерзімдері. Түгендеу рәсімі ҚЕХС және ҚЕҰС негізінде құрлған ұйымның есеп саясатында нақты белгіленуге тиіс, қорлар мен негізгі құралдарды түгендеу қорытындылары бойынша активтердің құнсыздануын көрсететін факторлардың болуы да анықталады.

  Шикізаттар мен материалдар — өнімдіі әзірлеу негізінде пайда болатын немесе осы әзірлеу (дайындау) кезінде қажетті компоненттер болып табылатын  шикізат пен негізгі материалдарға жұмсалған шығындар. Осы жерде табиғи шикізаттардың құны, арнайы мамандандырылған ұйымдардың жүргізетін жер құнарлығын арттырудың шаралары көрсетіледі. Көмекші материалдар – тұрақты технологиялық процестерді қамтамасыз ету үшін негізгі материалдарды шығару кезінде пайдаланған көмекші материалдың шығыны. Бұндай көмекші материалдардың құны белгеленген шығыс нормасы бойынша өнімнің өзіндік құнына енеді. Ол үшін өнім бірлігіне есептелген сметалық мөлшерлемесі пайдаланылады. Шығыс нормасы мен бағасы өзгеретін болса, аталған мөлшерлеме қайта қаралуы мүмкін. Бақылауды жүзеге асыру үшін прогрессивтік , техникалық жинақталған шикізаттар мен материалдар шығындарының өңделген нормалары қажет. Материалдық босалқыларды өндіріске босату белгіленген мөлшерлі лимитті-заборлық карта бойынша , ал нормадан тыс немесе бір материалдардың орнына екінші материалды ауыстырғанда бір жолғы  талаптар немесе басқа құжаттармен –кәсіпорын басшысының рұқсатымен жүзеге асрылуы қажет. Бірақ қоймадан цехтарға босатылған материалдар нақты шығындар болып табылмайды, есепті кезеңнің соңында цехтарда пайдаланылмаған  шикізаттар мен материалдар қалуы мүмкін.