42Құрылыстағы үстеме шығындардың есебі.

Құрылыс- монтаж жұмысыныың құнында үстеме шығындар үлкен орын алады. Сондықтан үстеме шығындар есебінің міндеттерінің оларды өз мезгілінде дұрыс есепке алу; үстеме шығындардың әрбір бабы бойынша шығын деңгейін бақылау, сметалық сомадан ауытқуларды анықтау; өндірістер мен объектілер арасында үстеме шығындарды дұрыс ажырату; сметада қарастырылған қаражаттардың тиімді жұмсалуын ықпал ету.

Аталған міндеттерді орындаудағы негізгі шарт-әрбір жеке бөлімшелер бойынша жасалған үстеме шығындардың сметасының болуы.

Құрылыс ұйымдарды жоспарланған құрылыс және монтаж жұмыстарының көлемінің бірлігіне белгілнген тәртіпке анықталған үстеме шығындардың шекті сомасын ескере отырып, есепті жылға үстеме шығындардың сметасын жасады.

Соңғы жылдары құрылыс жұмыстарын тапсырыс берушімен келсілген бағаға орындауға көшумен бірге, мердігерлік ұйымдар үстеме шығындар мен жоспарлы жинақтама мөлшерін өздері анықтайды.

Құрылыс ұйымдарының негізгі өндірісінің үстеме шығындарының құрамына мыналар енеді:

-Құрылыс жұмысшыларына қызмет көрсету шығындары;

-Құрылыс алаңдарында жұмыстарды ұйымдастыру бойынша шығындар;

-Басқадай үстеме шығындар.

Үстеме шығындар нормасында есепке алынбаған, бірақ үстеме шығындарға жататын шығындар бөлек топта көрсетіледі:

-жұмыс орындаушылардың басшысы, жұмысты орындаушылар, аға шеберлер, құрылыс учаскелерінің қосылқы ж/е көмекші өндірістерінің шеберлері, сондай-ақ учаскелік мехниктердің негізгі ж/е қосымша еңбекақылары;

-қ-монтаж жұмыстарына орындайтын негізгі өндіріс жұмысшыларының, күрделі емес жұмыстарға құрылыс машиналарын пайдалану ж/е қызмет көрсету жұмысшылары/ң қосымша еа/ры;

-қ-мантаж жұмыстарын орындайтын негізгі өндіріс жұмысшыларының, күрделі емес жұмыстарға құрылыс машиналарын пайдалану ж/е қызмет көрсету жұмысшылары/ң үстеме шығындар есебінен өтелетін негзгі ж/қ қоысша еа/ң барлық сыйақы сомасына есептелген әлеумет/к ж/е б.да салықтарға әлеумет/к сақтандыруға аударымда;

-санитарлық-гигиеналық ж/е мәдени- тұрмыстық жағдайларды қамт. ету жөніндегі шығындарды;

-еңбекті қорғау ж/е қауіпсіздік техникасы жөніндегі шығын/н.

Үстеме шығын/ң есебі 8410 «Үстеме шығын/р» шотында жүргізіледі. Негізгі өндірістің ү/шығын/н қосалқы ж/е көмекші өндірістерін/і ү/шығын/н бөлек есептелінеді ж/е айдың соңында 8110 «Негізі өндіріс» шотына шығарылып, әрбір құрылыс объектісі б/ша орындалған қ-монтаж жұмыстарының өзіндік құндарына қосылады.

8410 «үсеме шығындар» шоты дебеті б/ша келесі шоттардың кредитімен корреспонденцияланады:

-3350-қ.учаскелерінің инженерлік-техникалық жұмысшыларына, қосалқы ж/е көмекші өндіріс жұмысшы/на, қ-монтаж ұйымы/ң учаске механиктеріне есептелген еа сомасына;

-3150-әлеумет/к салыққа есептелген аударымдар сомасына;

-2420-өндірістегі НҚ есептелген амортизация;

-3360-өндірісте пайдаланылатын жалдағы НҚ есептелген жалдау ақыларының сомасына;

-3310-жабдықтаушылар көрсеткен қызсеттердің құндары ж/е б.да шоттар.

43Құрылыстағы қосалқы өндіріс түрлері.

Құрылыс-монтаж жұмысымен айналысатын ксәіпорындардың өз қызметінің құрамында қосалқы немесе қосымша өндірістерін ашуға мүмкіндік бар. Себебі, мұндай өндірістер негізгі өндірістің үздіксіз жұмыс істеуіне пайдалы әсер етеді. Қосалқы өндірістік шаруашылықтар өз бетінше бір құрылым болғанымен, мысалы ағаш бұйымдарын жасайтын цех, кірпіш өндіретін шағын зауыт, конструкциялық бұйымдартікелей негізгі құрылыс өндірісінің сұранысын толық және уақытында қамтамасыз етіп отыру үшін қызмет жасайды.

Қосалқы шығындардың ө. құнын (каль/я) әдістері:

-Тапсырыстық әдіс кезінде жөндеу жұмыстарына, тапсырыстарға, не өнімнің жекелеген түрлерін дайындауға кеткен шығындар б/ша есептен шығарылады;

-Нормативтік әдіс кезінде түгендеу деректері б/ша аяқталмаған өндіріс объектілері/ң саны ж/е норма-сағаты олар/ң дайындық деңгейімен анықталады.

М