36. Соғыстан кейінгі әлемді қайта құрудың Версаль-Вашингтон жүйесін сипаттаңыз

Версаль бітімшарты. Германиямен келісімшарттың мәтіні мамыр айында дайын болды. Бұл елмен жасалған бітімшарт Версаль бітімі деп аталды. 1919 жылы 28 маусымда Версаль сарайының айналы залында шартқа қол қойылды. Ол соғыстан кейінгі дүние жүзіндегі мемлекетаралық қарым-қатынастарды реттеудегі маңызды құжат болды. Келісімшаарт талаптары бойынша Германия аумағының белгілі бөлігі көрші мемелекеттерге өтті. Герммания бұрын басып алған Эльзас пен Лотарингия ранцияға кері қайтарылды. Экономикалық жағынан аса маңызды Саар облысы Францияның қолына өтті.Бельгия Эйпен мен Мальмедии округтерін алды. Данияға Шлезвигтің солтүстік бөлігі берілді. Версаль бітімшарты бойынша Германия өз аумағының 1/8 бөлігі мен халқының 1/12 бөлігінен, отарларынан айырылды.Германияда жалпыға бірдей әскери міндеттілік жойылды. Ол жалдамалы негізде құрылатын жүз мыңдық әскер ұстауға құқылы болды. Германияға соғыс техникаларын ұстауға тыйым салынды. Соғыс жылдарында Антанта елдеріне келтірілген шығындардың орнын толтыру үшін Германия едәуір төлемақы төлеуге міндеттелді. Бірақ оның сомасы жөнінде жеңіске жеткен елдер біржақты шешімге келе алмады. Лондон конференциясы соғыс шығындарының жалпы мөлшерін 132 млрд. алтын марка деп есептеді. Германияменжасалған шарт оның бұрынғы одақтастарыы Австриямен, Болгариямен, Венгриямен, Туркиямен бітімшартқа қол қоюмен аяқталды.Вашингтон конференциясы. Вашингтон үкіметі Германия және оның одақтастарымен жасалған бітімшарттарында теңіз қару-жарақтарын шектеу, Тынық мұхиты және Қиыр Шығыс мәселелері бойынша қосымша шарттармен толықтыру қажеттігін білдірді. АҚШ үкіметі осыны іске асыру үшін Вашингтонда конференция шақырды. Конференция 1921 жылдың 11 қарашасынан 1922 жылдың 6 ақпанына дейін өтті. Оның жұмысына 9 елдің – АҚШ, Англия, Франция, Португалия, Италия, Жапония, Бельгия, Голландия және Қытайдың өкілдері қатысты. Қытайға енудің аса тиімді жолың қамтамасыз ету ұшін америка делегациясы Қытайдың егемендігін, тәуелсіздігін және аумақтық тұтастығын құрметтеуге шақырып, барлық державалар қытаймен болатын қатынастарын «Ашық есік» және «Тең мүмкіндік» негізінде іке асыруды ұсынды. 9 державаның шартына сәйкес Жапония Қытайдағы бұрыңғы артықшылықтарынан бас тартуға мәжбүр болды. Сонымен қатар АҚШ пен Англия бірінші дүниежүзілік соғы кезінде Жапония басып алған Шаньдун түбегін Қытайға қайтаруды талап етті. Олар АҚШ жобасын дайындап ұсынған «9 державаның шартына» қол қойды. Вашингтон конференциясында теңіз қару-жарақтарын қысқарту туралы «5 державаның шарты» деп аталған құжат қабылданды. Бұл халықаралық қатынастар тарихындағы қарулануды шектеудің тұңғыш келісімі еді. Париж және Вашингтон конференцияларының шешімдері соғыстан кейінгі халықаралық қарым-қатынастар үлгісінің негізін қалаған Версаль-Вашингтон жүйесін қалыптастыру. Бұл жүйенің құрылуы шиеленістерді бәсеңдетуге мүмкіндік берді, халықаралық қатынастардың жаңа қағидаларын бекітті, халықтардың өзін-өзі билеу қағидасын мойындады. Версаль-Вашингтон жүйесі халықаралық қарым-қатынастарың жаңа үлгісі болғанымен, жүйенің империалистік сипатын өзгерте алмады.Бұл әсіресе Кеңестік Ресейге жүргізілген күрестің барлық бағытынан көрінді. Капитализмге балама құрылыс ретінде пайда болған социалистік елге интервенция ұйымдастарды. Версаль-Вашингтон жүйесінің бітімшартыныі бірде-біреуіне Кеңестік Ресей өкілдерінің қолы қойылмады.