57. Қазақстанның салық жүйесінің пайда болуы мен қалыптасу кезеңдерін ашып көрсетіңіз

Қазақстанның салық жүйесі Совет өкіметінің салық жүйесі құрамында дамыды.

ХХ ғасырдың соңында Қазақстан тәуелсіз мемлекет болып табылды, ел алдында тиімді нарықтық экономиканы құру міндеті тұрды. Реформаларды дамытудың маңызды факторларының бірі салық саясаты болып табылады. Қазақстандық қаржылық ғылым алдында салық және салық салудың күрделі және ауқымды мәселесі, яғни жоғарғы тиімді дамыған салықтық жүйе құру міндеті тұр.

Сексенінші жылдары аралас экономиканың бірінші элементтерінің пайда болуына байланысты, өндірістің барлық сфераларында жалпы экономикада түрлі өзгерістер болған еді, сонымен қатар салық жүйесі айтарлықтай өзгерістерге ұшырады. Нарықтық экономика қалыптасуы салық жүйесінің трансформациясы үш бағыт бойынша жүзеге асқан болатын, тура және қосымша салықтар арқылы және қосымша жинаулар арқылы әртүрлі қорларға төлемдер жасалды.

1991 жылы 1 қаңтарда енгізілген « Кәсіпорындар мен бірлескен ұйымдардың салығы» туралы СССР заңын негіз ете отырып ТМД мемлекеттері сияқты Қазақстан Республикасының өзінің салық жүйесі пайда болды.

Шаруашылық байланыстардың үзілуі Қазақстанда барлық өндіріс мекемелерінің шаруашылығының төмендеуіне алып келді, шикізат өндірісіне бағытталған өндіріс-шаруашылық қызметтері зиян шекті, күйреуге ұшырап өндірістің тоқтауы инфляцияға алып келді. Осы приоритеттердің қызметтен алыну себептерімен республикада мақсатты әлеуметтік-экономикалық дамуы мемлекеттің өз жеке, дербес салық жүйесін қалыптастырды. Қазақстан Республикасының алдында әртүрлі меншік формалары пайда болды, мүліктік құкықтарды бөлу және экономиканы тұрақты дамумен қамтамасыз ету болды. Осы және өзге де мәселелерді шешу Қазақстан Республикасының салық жүйесі шешуді қолға алды

Қазақстан Республикасының ұлттық салық жүйесінің қалыптасуы мен дамуын келесідей кезеңдерге бөлуге болады.

Бірінші кезең 1991-1994 жылдар аралығын қамтиды. Бұл кезең әртүрлі құралдарды қолдану жолымен ұлттық салық жүйесінің кұрылумен сипатталады, сонымен қатар, салық түрлері сияқты және олардың мемлекет қаражат қорына арналған әлеуметтік және инфляцияны тоқтатуға арналған.

Екінші кезең 1995-1998 жылдарды қамтиды. Бұл кезеңде ұлттық салық жүйесінің қалыптасуы мен дамуы және макроэкономикалық тұрақтылық қажет. Экономикалық субъектілерге белсенді қаражаттық-шаруашылық қызметіне арналған қолайлы шарттар жасаумен сипатталады, Салық салу базасын тұрақтандыру және әлеуметтік мүмкіндіктердің ұлғаю мәселесі шешілген. Өндірісті макроэкономикалық тұрактандыруға ынталандыру болып келеді.

Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді тұжырымдамасын қабылдап, онда еліміздің салық жүйесі мен салық заңнамасын бірте-бірте халықаралық салық салу қағидаттарына сәйкестендіру көзделді. Осыған байланысты «Салық және бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер туралы»1995 жылғы сәуірдің 24-інде Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар жарлығы шықты. Енді бұрынғы 42 салықтар мен алымдар едәуір қысқартылып, олардың саны небәрі 11 болып қалды.

Үшінші кезең 1999-2001 жылдар аралығын қамтиды. Бұл кезең эномикалық, макроэкономикалық көрсеткіштердің өсумен сипатталады. Оларға мыналар жатады: жалпы ұлттық өнім, жалпы ішкі өнім және жалпы ұлттық табыс сияқты көрсеткіштермен сипатталады.Осы кезеңде салық салу базасы ұлғая бастады, ал мұндай шаралар бюджетке салық ретіне түсімдердің көбеюіне алып келді. Алмастырылған салықтық қатынастар жаңа принциптеріне өтуіне байланысты оның жүзеге асу қажеттілігін анықтайды.

Төртінші кезеңді 2002 жылмен байланыстырса болады. Бұл кезеңде Қазақстан Республикасының жаңа «Салық кодексін» кіргізуімен байланыстырамыз.