Война между Россией и Речью Посполитой 1654 – 1667 гг. (первый этап 1654 – 1656 гг.).

Вайна паміж РП і Расіяй 1654–1667 гг.

Прычына імкненне Украіны (гетман Ю.Хмяльніцкі) далучыцца да Расіі.

У студзені 1654 г. паміж Расіяй і Украінай быў заключаны ваенна-палітычны саюз (Пераяслаўская Рада), паводле якога Расія брала пад сваю апеку ўкраінскія землі.

Гэта азначала вайну Расіі з РП.

Стратэгічнай мэтай вайны для Рускай дзяржавы было далучэнне ўсёй Украіны, Беларусі і Літвы і атрыманне выхаду да Балтыйскага мора.

У 1654–1655 гг. царскія войскі захапілі амаль усю тэрыторыю Беларусі, за выключэннем паўднёва-заходніх раёнаў, а таксама ўласна Літву. Узята сталіца ВКЛ Вільня, потым заняты Коўна, Гродна, Пінск, Брэст.

Аляксей Міхайлавіч выдаў указ аб новым царскім тытуле: «усяе Вялікія і Малыя Расіі самадзержац».

Віленскае перамір’е 1656 г.

Расійская акупацыйная палітыка ў Беларусі. На захопленай тэрыторыі ўстаноўлена руская адміністрацыя, у буйныя гарады накіраваны рускія ваяводы.

Дзейнасць каталіцкай і уніяцкай цэркваў забаранялася.

рэквізіцыі і канфіскацыі

масавы вываз з тэрыторыі ВКЛ стратэгічных запасаў прадуктаў, зброі, усяго каштоўнага.

масавая прымусовая эвакуацыя беларусаў за межы сваёй этнічнай тэрыторыі.

У Расію вывезена 300 тыс. сялян, рамеснікаў, шляхты.

У Маскве ў апошняй трэці ХVІІ ст. беларусы складалі каля 20 % насельніцтва

рамеснікі, кнігадрукары, настаўнікі, перакладчыкі, святары.

Войскі ВКЛ і Польшчы вызвалілі Менск, Віцебск, Оршу, ачысцілі ўсю Беларусь і выйшлі на лінію гарадоў Магілёў – Дзісна. У 1661 г. вызвалена сталіца ВКЛ Вільня.

Вынікі вайны для ВКЛ (Беларусі). Казацкія і сялянскія паўстанні, руская і шведская інтэрвенцыі ў межы ВКЛ абярнуліся трагічнымі вынікамі для беларускага народа.

Насельніцтва Беларусі зменшылася ў перыяд з 1650 па 1667 г. больш чым у два разы: з 2,9 млн да 1,4 млн чалавек. Большасць людзей загінула не ў бітвах, а з голаду і эпідэмій.

Асабліва пацярпелі Мсціслаўскае, Віцебскае, Полацкае і Менскае ваяводствы.

Вайна 1654–1667 гг. з’яўлялася самай крывавай у гісторыі Беларусі па колькасці панесеных краінай страт.

Аднак у 13-гадовай вайне царскі ўрад не дасягнуў сваіх галоўных мэт, не здолеўшы далучыць да Расіі Беларусь і Правабярэжную Украіну.

Мірныя перагаворы ў Андрусаве (каля Смаленска).

Падпісанне ў 1667 г. дагавора аб перамір’і на 13 з паловай гадоў.

Смаленская вобласць са Смаленскам, Северская зямля і Чарні­гаўская вобласць – з 14 гарадамі пераходзілі да Расіі.

Мяжа паміж ВКЛ і Расіяй супадала з сучаснай мяжой паміж Рэспублікай Беларусь і Расійскай Федэрацыяй.

Ад Лоева да Кіева мяжа паміж ВКЛ і Польшчай, з аднако боку, і Расіяй – з другога, ішла па Дняпры.

Левабярэжжа Дняпра з 82 гарадамі пераходзіла да Расіі. Кіеў з Пячэрскім манастыром на двах гады (1667–1669) аддаваўся ў часовае рускае валоданне.

Над тэрыторыяй Запарожскай Сечы ўстанаўліваўся кандамініум (сумеснае ўпраўленне) Расіі і Рэчы Паспалітай.

«Вечны мір» паміж Рэччу Паспалітай і Расіяй 1686 г. У параўнанні з Андрусаўскім дагаворам дагавор аб «вечным міры» зафіксаваў пераход да ВКЛ Пасожжа.

Кіеў «навечна» адыходзіў да Расіі, а Запарожская Сеч станавілася аб’ектам падпарадкавання толькі Расіі.

Маскоўскі ўрад атрымліваў права абараняць праваслаўнае насельніцтва РП ад пераводу ў каталіцтва і уніяцтва ўмешвацца ва ўнутраныя справы Рэчы Паспалітай.