31.Экзистенциализмдегі рухани бостандық пен жауапкершілік мәселелері.

Экзистенциализм (лат. eksіstentіa – өмір сүру) – адам өмірінің мәні, оның тұлғалық болмысы жайлы батыс философиясындағы иррационалистік бағыт. Адамның өзіндік Менін тануы өмір мен өлімнің мәні, еркіндіктің мағынасы, адамгершілік, рахымдылық, сұлулық, әділеттілік пен ақиқат, адамның дүниеге келудегі мақсаты, қоғамдағы орны сияқты көптеген филос. мәселелердің шешімін табуға итермелейді. Экзистенциализм бағыты өкілдерінің көзқарасы бойынша: өзіндік Менін түйсіну және өзгемен санасу адамды саналы әрекетке жетелейді. Өзгенің бостандығына қол сұққан жағдайда бостандықтың қадірін білетін адамның ар-ожданы бас көтеруге тиісті. Қоғам егер осындай еркін тұлғалардан құралса, онда үйлесімді, шығармашылық байланыстағы, бірін-бірі түсінетін, әрқайсысы өз құқығын білуімен қатар, өз міндеті мен жауапкершілігін толық сезінетін толыққанды қауымға айналады деп білді. Экзистенциализм философиялық бағыт ретінде 20 ғасырда қалыптасты. Ол адамгершілік құндылықтар күнделікті тұтынушылық қажеттіліктердің тасасында қалған, техногенді, индустриалды, қатыгез қоғамға қарсылық ретінде туындады. Ғаламдық дағдарыстар мен соғыстар және төніп келе жатқан экологиялық апат адамгершілік құндылықтардың құлдырауына, адамның өз қолымен жасалған бірақ, өзіне жат дүниесінде адамның өмірінің мәні мен болмысы жайлы сұрақтар неғұрлым шиеленісе түседі. Адамгершілік құндылықтарға бет бұру бұл бағыттың басты ерекшелігі. Экзистенциализмның негізгі өкілдері: М.Хайдаггер, К.Ясперс, Н.А. Бердияев, Ж.П. Сартр, Г.Марсель, А.Камю, сондай-ақ олардың идеялық қолдаушылары: Августин, Ф.Шеллинг, С.Кьеркогор, А.Шопенгауэр, Ф.М. Достаевский, Ф.Ницше. Экзистенциализм еуразиялық әдебиеттің, театрдың, басқа да өнер салаларының дамуына ықпал етті. Қорқынышқа байланысты көптеген шығармалар туындап, оны жеңу, адамгершілік құндылықтарды адам тіршілігінің баянсыздығы тұрғысынан қарастыру басты тақырыпқа айналды

32.Постмодернизм философиясындағы түйінді ойлар

Постмодернизм (ағылш. postmodernism) — әуелде сәулетте шыққан атау, хатжүзіндік мағынасы — модерннен кейінгі, яғни осы заманнан кейінгі. Бұл сөздің қазақша баламасы тұрақтанбаған, кейбіреулер соңғы осы заманшылдық деп те атап жүр.Дәл мағынасыңда модерннен кейінгі, қазіргі заман дегенді білдіреді.

Постмодернизм ықпалын алған Абтайберг мұражайы, Алмания.

Сәулетте бұл ағым модернизмнен де көркем делінеді, көптүрлі өзге ағымдардың ерекшелігін өз бойына сіңірген, бір бойына барлық ерекшелікті қамтыған бес аспап ағым делінеді. Кейіннен бұл ағым модернизімге қарсылық ретінде сызбашылық, саз, пәлсапа ғылымдарында да істетіле бастады.

Постмодернизм түптеп келгенде модернизмге қарсылықтан туындаған. 2-ші дүниежүзілік соғысынан кейінгі Батыс Еуропалық ұлы қиялдың быт-шыт болуы осы өз бойында тұрақтылық, заңдылық, ереже атаулы белгілерден жұрдай жаңа ағымның пайда болуына түрткі болды.

Постмодернизм бойындағы әжуаға толы әрі қасіретке толы көрініс бейне сотқар баланың өз ішегін сүйретіп ойнағаны іспетті.