26. Мұнайдан ақуыз алу.

Жерде өмір сүретін микроорганизмдер биомассасы басқада ауылшаруашылық культура және жануарлар биомассасын барлығынан бірге алғандығынан орасан көп. Ашытқылар,бактериялар,балдырлар тірі ағза, қажетті ақуыздарын таусылмас пайдаланады.

30)Мумие - Әр түрлі таужыныстар арасындағы қуыстарда некенсаяқтан асатын қара түсті немесе қою қоңыр түсті майыспалы зат; 20-дан астам заттардың (кальций,магний, натрий, темір, хром, қорғасын т.б.), парафинді сутектердің, белоктардың, көмірсулардың, амин қышқылдардың, май қышқылдарының, спирттердің т.с.с. азын-аулақ мөлшерлерін біріктіреді. Заттардан тұратын бөлігінің құрамында көмір (шамамен 50%) сутек (10%) үшырасуы Мумиелердің мұнаймен тектес зат екендігін көрсетеді. Синонимі — "тас майы".

32. Наубай ашытқылары.

Наубай ашытқылары мықты спирттік сусындар өндірісінің қалдығы шылап қамырға сыра қоюын салып пісіру де ежелден Египетте қалыптасқан. Қантты қорытып спирт пен солырқышқыл суын шығару кезінде ашытқылар қамырды борпылдақ етеді.

33. Бактериялар және цианобактериялар.

Бактерия бір жасушалы ағза. Көбісі таяқша пішінді болады. Бактерия негізінен түссіз. Тек кейбіреулерінде ғана аздап болған заттар кездеседі. Фотосинтез құбылысы жүретін көк жасыл,қызыл түсті өкілдерін цианобактериялар деп атайды. Ядросы, митохондриясы, пластидтері қалыптаспаған өте кішкентай бір жасушалы ағзалар. Бактериялар – табиғатта ең көп таралған оқшауланған, ядросы жоқ ең қарапайым ағзалар тобы.

40. Цианобактериялардың өкілдері

Бактериялардың фотосинтез үдерісі жүретін жасыл-қызыл түсті өкілдерін цианобактериялар деп атайды. Көк-жасыл балдырларда (цианобактерия) ядро болмайды. Көк-жасыл балдырлар қына денесінде саңырауқұлақтармен селбесіп тіршілік етеді.Анабена - жіптектес цианобактериясы, планктонның құрамынакіредіЦианобактериялардың жасушаларының пішіні цилиндр, шар тәрізді. Сыртын қалың сілемейлі қабық жабады. Жасушақабығы үш қабаттан тұрады. Сыртын және ішін цитоплазмалық жарғақша жаба ды. Сыртқы боялған бөлігі - хроматоплазма, ішкі түссіз бөлігі орталық плазма деп аталады. Хроматоплазмасында цитоплазманың тығыздалуынан пайда болған жарғақшаларды қоршай орналасқан хлорофилл және көк, қызыл пигменттері болады. Орталық плазмасының нағыз ядроданайырмашылығы - сыртын қоршаған 2 қабат жарғақшасы, хромосома жіпшелері, ядрошығы болмайды. Орталық плазма қатарласа орналасқан жіпшелер күйінде болады. Нағыз ядросы болмағандықтан, цианобактериялар жасушаларықарапайым екіге бөліну арқылы көбейеді.

Цианобактериялардың үш тобы бар:

1. хроококкалар - шар тәрізді жеке жасушалар. Олар бөлініп ажырамай, сілемеймен қапталады. Балшықты жерлерде, жерасты ыстық суларда, тастың бетінде, тоқтау сула өседі;

2. хамесифондар - жіп тәрізді эндоспора түзетін түрлер. Көпшілігі теңіздерде, жартастарда, үлудың бақалшақтарында, ағаш діңдерінде өседі;

3. гормогониялар - жіп тәрізді, көк-жасыл балдырлардың көбею әдісімен, өсімді жолмен көбейетін түрлер.

Осциллятория трихомасы (қалың сілемейлі қабықтан қапталған жіпше) - бұтақталмаған бір түрі. Спора түзбейді. Жіпшесі бірнеше бөлшекке бөлініп, әр бөлшегі сілемейлі қабықтан сыртқа шығып, жаңа дараққа аталады. Көк-жасыл балдырлардың мұндай көбею әдісін гормогония деп атайды. Әр бөлшегі - көп жасушалы. Осциллятория деп аталу себебі - жердің сілкіну күшін өлшейтін осциллографтың тілі тәрізді иілген ұшы тербелт қозғалады. Сула, топырақта кездеседі. Носток тізілген моншақ тәріздіжасушалардан тұрады. Жіпшелері жалпы сілемейлі қабықта шоғырланып өседі. Далалы жерлерде және қынаның құрамында кездеседі.Спирулина цианобактериясын нәруыз өндіру үшін көптеген елдерде арнайы суқоймаларында өсіреді.Цианобактериялар ауадағы бос азотты синтездеп, азоттың табиғи тұздарына айналдырады. Цианобактериялар жер беттің барлық жерінде, тіпті ешқандай топырағы жоқ жартастарда да өсе береді. Жанартау атқылаған соң суынған лавалардың бетінде алғаш өсетін де осы цианобактериялар. Себебі олар ауадағы бос азотты синтездел, нәруызға айналдырып қоректенеді. Олардың қалдықтары шіріп, топыраққа айналады.