47 Жиембет пен Шалкиіз жыраулардың арнау толғауларының ерекшеліктері

Жиембеттен қалган ен елеули мура онын Есимге сыйга тарткан толгауы Толгаудын туу себеби жайында айтылатын ангимени келтирейык калмак тайшыларынын биринен Есим ханга сыйга тарткан сулу кыз екен Оган жиембеттин инисы Жолымбет батыр кызыгып барар жерине жеткизбей жолдан тартып акетипты Осылайша толгау оздигимен ерекшеленеды толгау .7-8 буынды жыр агымы улгисинде келеды кобине тенеу колданылады жыраудын тенеулери озин коршаган реалдык ортадан алгандыгы коринеды Жонсиз шалку жок Сондыктан оте асерли болып келеды арнаулары Шалкиыз мурасынан биздин заманымызга жеткени 600 жол шамасында Жырау шыгармаларында асиресе онын философиялык толгауларындагы курдели тиркестер мен кайталанбас суреттер бул туындылардын узак ойланудын тынымсыз енбектин натижеси екендиги куа Жыраудын Темирге арнаган еки толгауы сакталган Мунын бириншисы Аспанды булт курсайды екиншисы Кара бас куспен шалдырып толгауы Еки толгауда минсиз импровизациянын улгисы Далалык пактик пен далалык сулулык бойына синирген карапайым реалистик образдар коз тундырады Бул толгаулардан Шалкиыздын киялынын байлыгы козинин житилиги акындык интуициясынын терендигы коринеды Аруагына минген жыраудын аузынан еркин шыккан сырлы создер тындаушысын баурап аларлыктай асерли Толгаудын тагы бир ерекшелигы мунда Шалкиыз бизге озинин бар кескин келбетимен бой корсетеди Омирге толы жырдын ар жолынан оз заманынын салт – санасынын кулы бирак ор такаппар акын бой танытады Бул толгауларында Шалкиыз коне казак поэзиясындагы суреткерликтин шыркау биыгыне шыгады Жыраудын темирды мадактауы фантастикалык дарежелерге табынуга дейын жетеды

48 Ақтамберді жыраудың «Күлдір-күлдір кісінетіп» толғауындағы көтерілген мәселелер

Кулдир – кулдир кисинетип деп басталатын узак толгауы Казактын озинин конакжайлылыгы меймандостылыгы туралы бейнеленген Жыраудын жылкы ерекше котермелеуынын тагы бир мани бар Колбасы батыр болган Актамберды сайгулик тулпарды ер жигиттин жан серигы ен жакын досы деп есептейды АКтамберды творчествосындагы ен басты сарын ерликке батырлыкка шакыру душпаннан именбеуге тайсалмай шабуга жигерлендиру десек кателеспеймыз Калмактардан женилис атамекен шыгыс облыстар мен Жетысудан айылу коптеген рулардын жау табаны астында калуы букил казак халкынын кабыргасына катты баткан еды Журт душпаннан кек алар жау колында калган ески конысты азат етер кун тууын ансады Оз заманынын талабын оз ортасынын тилек муддесин билдирген Актамберди исы казак болып атка конуды душпанга соккы беоуды армандайды АКтамберди шыгармасында меннин корине бастауы анык коринеды Отырыкшылыкты ойлауына караганда бираз алысты киялмен болжаган адам тарпак термелеринде ишине сыймаган ойлары жатыр соны сыртка шыгарган кынжыла толганып шыгаргандары ошак басы емес ерликти елдикти ансаган зиялы зергердин келбетин танытады жырау жырлары карапайым кауымнын ой арманын минезин орисин айкындайды азилмен айтыспен сынау минеумен келели кенеспен жыраулар ел жер кун дауын шешуде зор рол аткарады ирилеу болып келсе толгауга тусип кетип дала занын оздеринше жасауга тырыскан