Бiлiктегi шпонкалық паздар
Шпонкалық паздарды өңдеуге керектi аспаптардың түрлерi, олардың бiлiктегi орналасу жайына байланысты. Өтпелi паздар үшiн диск тәрiздес фрезалар, ал тұйық паздар үшiн цилиндрлiк саусақты фрезалар қолданылады.
Бiлiктiң дайындамасын центрлi қондырғыларға немесе призмаларға орнатып өңдейдi.
Дайындаманы призмалық қондырғыларға орнатып өңдеуде, паздың “п” өлшемiнiң орнату ауытқуы туады. Көбiнесе бұл ауытқу, өңделетiн дайындамалар диаметрлерiнiң дәлдiк шегiне байланысты болады.
Бiлiктегi паздарды фрезерлеу тәсiлдерi 14–суретiнде көрсетiлген.
Көбiнесе шпонкалық паздарды көлбеу және тiк фрезерлiк станоктарда өңдейдi.
Сериялы және жаппай-мол өндiрiстерде, тұйық шпонкалық паздарды арнайы шпонка фрезерлейтiн жартылай автоматтарда маятник берiсi әдiсiмен өңдейдi (14, в-суретi).
Екi тiстi саусақты фреза өзiнiң бiр өтiсiнде шамамен t=0,2-0,3 мм кесу тереңдiгiне берiледi де, паздың бойлық ұзындығы бiткенше өңдеп шығады. Содан кейiн тағыда t=0,2-0,3 мм кесу тереңдiгiне түсiрiледi де, керi бағытта өңдейдi. Сөйтiп, паздың түгел “п” өлшемiне жеткенше өңдей бередi.
1
4-сурет.
Бiлiктердегi
шпонкалық паздарды фрезерлеу әдiстерi.
Iрi сериялы және жаппай-мол өндiрiстерде бiлiктегi паздарды көпорынды қондырғылар пайдаланып, фрезалар комплектiлерiмен өңдеген өте ұтымды.
14, а, б, в, г-суреттерiнде бiлiктердегi шпонкалық паздарды фрезерлеу әдiстерi көрсетiлген: а – диск тәрiздес фрезаның бойлық берiсiмен; б – саусақты фрезаның бойлық берiсiмен; в – саусақты фрезаның маятниктi берiсiмен; г – дискiлiк дөңгелек фрезаның тiк берiсiмен.
Негiзгi әдебиет: 1 [395-408].
Бақылау сұрақтары:
Түп беттердi шырпу және центрлiк ұя салу.
Бiлiктердi жону.
Бiлiктегi шпонкалық паздарды өңдеу.
9 Дәрiс. Дәрiс тақырыбы. Қораптардың қызметтерi және түрлерi. Оларды механикалық өңдеу технологиясы.
Машина жасауда қорап базалық тетiк ретiнде қолданылады. Қораптарға машинаның және механизмдердiң құрылым бiрлiктерi, тораптары, тетiктерi орнатылады. Қызметiне қарай, қорапқа орнатылған тетiктер мен механизмдердiң өзара орналасу дәлдiгi тұрақты, берiк болуы тиiс. Бұл шарт машинаның статикалық және динамикалық күйлерiнде де қамтамасыз етiлуi өте қажет. Сондықтан қорап тетiгiнiң серпiмдi қатаңдылығының жеткiлiктi болғаны абзал. Машина жасау саласында қораптардың алуан түрлерi кездеседi. Дегенмен, олардың әдеттегi конструктивтi пiшiндерiне, өңдеудегi қолданылатын технологиялық тәсiлдердiң ұқсастығына қарай, екi үлкен топқа бөлуге болады, оларға жататындар призма тәрiздес және фланецтi (белдеушелi) қораптар.
15-сурет. Конустық бәсеңдеткiштiң құрылым сызбасы.
Мысалы, бiрiншi топтың өкiлдерi ретiнде редуктордың, станоктардың, тiгiн машинасының қораптарын және тасымалдау машиналары қозғалтқыштарының цилиндрлер блоктарын т.с.с. көрсетуге болады. Мұндай қораптардағы ауқымды жазылыңқы беттер (көлбей, тiк, көлденең орналасқан), олардағы базалық және негiзгi тесiктер призмалық қораптардың өзiндiк пiшiндi ерекшелiктерiн аңғартады.
Белдеушелi (фланецтi) қораптар арнайы машиналар мен механизмдерде кездеседi. Бұлардың конструктивтi өзгешелiктерi – домалақ сырт беттерi мен базалық фланецтi түп беттерi. Фланецтi бетiнде негiзгi тесiк және центрлеушi белдеушелер мен ойықтар орналасады.
15-суретте ауылшаруашылығында кең қолданылатын бәсеңдеткiштiң сызбасы көрсетiлген. Мұндағы қорап 1 бәсеңдеткiштiң базалық тетiгi. Қызметi – нөмiрлерi 2 және 3 бiлiктерiнiң өзара орналасу дәлдiгiн қамтамасыз ету. Бiлiктерде конустық тiстi дөңгелектер орналасқан. Осы дөңгелектер арқылы 3 бiлiктен айналдырушы момент берiледi.
16-суретте қораптардың түрлерi көрсетiлген.
16-сурет. Қорап тетiктерiнiң бiр тобы: а–призма тәрiздес қораптардың бiртұтас және жиналмалы түрлерi; б-жадағай iшкi цилиндрлiк беттерi бар қораптар; в-геометриялық пiшiндерi өте күрделi қораптар; г-бағыттаушы беттерi бар қораптық тетiктер; д-бұрыштама және кронштейн тәрiздi тетiктер.