1.3Есептелген еңбекақыдан ұсталынатын ұсталымдар мен аударымдар турлері.

Кәсіпорын бухгалтериясы тек еңбекақыны жәрдемақыны және тағы басқа әртүрлі төлемдерді есептеп қана қоймайды сондай-ақ еңбекақыдан ұстауды және аударуды жүзеге асырады.

Заңға сәйкес қызметкерлердің еңбекақысынан төмендегі ұсталымдарды жүзеге асырады.

–жеке табыс салығы-еңбекақының салық объектісін иемденген мемлекеттік салық

–бұрынғы аванс бойынша берешекті жабу сондай-ақ дұрыс есеп айырысудың салдарынан болатын қызметкерге артық төленген соманы қайтару

–жинақтаушы зейнетақы қорына аударады

–субъектінің қызметкерге келтірген материалдық залалдың орнын толтыру

–бір қатар айып пұл түрлерін өндіріп алу

–атқару құжаты бойынша-кәмелет жасына толмаған балалар немесе еңбекке жарамсыз ата-аналар үшін алимент өндіріп алу

–кредитке сатылған тауар үшін

–өнім ақауы үшін

Жалпы салық дегеніміз–ұлттық табыстың бір бөлігі болып табылады.Салықтар арқылы жинақталған қаражат жалпы мемлекеттік мұқтаждарға жұмсалады

Жеке табыс салығын ұстау.

Жеке табыс салығын ұстау 2001жылдың12- ші маусымдағы №210-II Қазақстан Республикасы “Салықтар және бюджетке міндетті басқа төлемдер туралы ” кодексінің негізінде жүргізіледі.

Табыс салығы есептелген және ең аз мөлшердегі еңбекақы көлемінің арақатынасына байланысты мөлшерлеме бойынша еңбекақының салық салынатын минимумынан асатын сомадан ұсталады.

Қазақстан Республикасы “Салықтар және бюджетке міндетті басқа төлемдер туралы” кодексінде табыс салығының салық объектісіне жылдын жиынтық табыспен қарастырылған шегерулер арасындағы айырмашылық ретінде есептелген салық салық табысы жатады.

Еңбек төлеу түрінде алынған табысқа мыналар жатады.

1)қызметкерлер өткізген тауар мен қызмет құны және бұл тауарлар мен қызметті сатып алу бағасы немесе өзіндік құны арасындағы жарамсыз айырмашылық

2)жұмыс берушінің шешімі бойынша өзіне борышқор қызметкерлерінің қарыз

немесе міндеттеме сомасын есептеп шығаруы

3)жұмыс берушінің оның қызметіне қатысы жоқ қызметкердің шығының жабу

4)жеке тұлғадан ұсталатын табыс салығы шотына жұмыс берушінің төлейтін

сомасы

Жылдық жиынтық табысқа Қазақстан Республикасы Үкіметінің бекіткен қызметкердің тәулік нормасы шегінде төленетін іс сапар төлем сомасы кірмейді.

Іс сапар өнімдік шығындар Қазақстан Республикасы Үкіметінің бекіткен норма шегінде шегеріледі.

Жеке тұлға салықтың жыл ағымында алынған табыстың әр айы үшін Салық кодексінің 152-бабына орай бір айлық есеп айырысу көрсеткіші көмегінде шегеруге құқы бар.

Жұмыс берушінің таза табыс есебінен алынған кәсіпорын қызметімен қатысы жоқ кәсіпорын қызметкерлерінің тікелей және жанама табысына Салық кодексінің 145-бабында бекітілген мөлшерлеме бойынша жеке табыс салығы салынды.Жеке табыс және әлументтік салықтардың мөлшерлемелері.

Жеке және әлументтік салықтардың мөлшерлемелері Қазакстан Республикасы Қаржы министрлігіндегі Салық комитетінің 7.11.2003ж №445 “Жеке еңбек салығын есептеу және ұстау және әлументтік салықты және Қазақстан Республикасы Салық кодексі 145 бабын есептеу тәртібі туралы ”Бұйрығымен бекітілген МРП971*12ай=11652 11652*15=17478

Жинақтаушы зейнетақы қорына аударым.

Азаматтардың зейнетақымен қамтамасыз ету Қазақстан Республикасында азаматтарды зейнетақымен қамтамасыз ету туралы заңға сәйкес жүзеге асы-рылады. Кәсіпорын зейнетақы төлем көзі болып табылатын еңбекақыдан бел-гіленген көлемде аударуды жүзеге асырады .Әр қызметкерге Әлеуметтік жеке код беріледі. Ол мыналарда пайдаланылады қызметкерлер шотындағы шоғырланбалы қаражаттарға есеп жүргізу жинақтаушы зейнетақы қорындағы зейнетақы шотының және жеке зейнетақы шотының есебін жүргізу әр лушыға өзінің зейнетақылық төлемдерін бақылауға мүмкіндік тудырады.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 29121999 жылы бекіткен №1671 есептеу ұстау және міндетті зейнетақы қорына аудару тәртібі Қаулысын сәйкес міндетті зейнетақы жарнасын ұстау және төлеу қызметкердің ай сайынғы табысының 10 процент мөлшерінде жүргізіледі Мұнда қызметкердің ай сайынғы табысы ең аз деңгейдегі бір айлық еңбекақының 75 еселенген мөлшерінен аспау керек. Ұсталынған міндетті зейнетақы жарнасы жинақтаушы зейнетақы қорына келесі айдың табысын төлеу үшін айдың 15ші күніне дейін аударылады.

Жарнаны аударуды агент қолма-қол ақшасыз төлем жолымен жүргізіледі. Жарнаны аудару барысында банкте әрбір жинақтаушы зейнетақы қоры бойынша жеке тұлғалар тізімі жазылған екі немесе үш дана төлем тапсырысы беріледі. Онда жұмыскерлердің әлеуметтік коды ,аты – жөні, әкесінің аты, туған күні, аударуға жататын жарна сомасы мен кезеңі жазылған.Төлем тапсыр масы мен тізімнің бірінші данасы банкте қалады,ал қабылданғаны туралы банктің белгісі қойылған төлем тапсырмасы мен тізімнің екінші данасы агентке қайтарылады.

Әлеуметтік салық.Салық салу объектісіне жұмыс берушіге материалдық әлеу меттік игіліктер түрінде және басқа пайдалар түрінде берілген табыстарды қосқанда жұмыс берушінің қызметкерге ақшалай және заттай түрінде төлене-тін шығындары жатады.

Әлеуметтік салық қаржыландыру көзіне қатысы жоқ тиісті салық ұстауға дейін есептеледі.

Салық төлеушілер төлемінің мына түрлері бойынша әлуметтік салықты есептемейді.

1)Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын білімі жоқ заңды және жеке тұлғалардан ұсталатын жинақтаушы зейнетақы қорындағы жек тұлғалардың міндетті зейнетақы жарнасы.

2)Пайдаланылмаған демалыс өтем ақысы.

3)Жұмыстан босатудағы қызметтен босату жәрдем ақысы.

4)Заңға сәйкес белгіленген өтем ақының төлемдері.

5)Қызмет ету аймағы шегінде қызмет сапарымен байланысты болуы да мүмкін аралау сипатындағы немесе ұдайы жол үстінде істелетін тәуліктің, жұмыстың орнына еңбекақыдағы қосымша ақы мен үстеме ақы.

6)Арнайы киімдер, арнайы аяқ-киімдер және басқа жеке қорғанысқа арналған нәрселер сабын, арықтататын нәрселер,сүт емдеу – сақтандыру ,түғандарының құны .

7)Жұмысқа байланысты денсаулығына зақым келген,жарақат алған қызметкерге зиянды өтеу төлемі.

8)байқауларда,спорттық жарыстарда және т.б жүлделі марапат.

9)әскери қызмткердің және ішкі істер органы қызметкерлердің ақшалай жабдықтары

10)қызметкерге бала тууға байланысты немесе төленбелі медициналық операция үшін және жерлеу шығынына арналған материалдық көмек.

11)сапар,мүлікті тасу,ауыстыру барысындағы ғимаратты жалдау немесе басқа

орындағы жұмысқа бару бойынша шығындарды өтеу төлемі.

12)уақытша еңбекке жарамсыз күндердің төлем ақысы.

13)жүктілік және туу бойынша демалыс төлем ақысы.

14)табыс салығы салынған еңбекақыдан аударудан қалыптасатын кәсіподақ-тың бюджеттік қаражатынан кәсіподақ мүшесіне материалдық көмек.

15)үкімет аралық келісім бойынша немесе халықаралық қоғамдық ұйымдар жесі бойынша болатын төлемақы.

Әлеументтік салықты төлеу ай сайын айдың екінші жартысы үшін еңбекақы төлемімен белгіленген мерзімдежүргізіледі,алайда ол еңбекақы төлеміне қатыссыз келесі айдың 15-ші күнінен кешіктірмей төлеуі керек.

Есепті кезең үшін мемлекеттік мекемелер есептеген салық сомасы.Салық кодексінің 320-бабына сәйкес уақытша жұмысқа жарамсыздық бойынша,жүктілік және туу бойынша әлументтік жәрдемақы жөніндегі Қазақстан Республикасы заңына орай төленген сомаға кемтіледі.

Әлументтік жәрдемақы декларациясы келесі тоқсан үшін 15-ші күніне кешіктірілмейтін есептік кезеңге беріледі.

Әлументтік салық бойынша бюджетпен нақты есеп айырысу,есеп беру кезеңі күнтізбедегі бір ай болып табылады.

Сот шешіміне,нотариялдық органының орындаушы жазбасына,сондай-ақ әкімшілік органдары қатаң тәртіппен өндіріп алу өндіріс туралы қабылдаған қаулысына сәйкес берілетін орындалу құжаты ұсталымдар негізгі еңбекақыдан да,сонымен бірге сыйлықақы,зейнетақы,уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақы және т.б.тұрақты сипаттағы барлық төлемақылар арқылы жүзеге асырылады.

Келіп түскен орындау құжаты арнайы тізімінде тіркеу керек.

Кәсіпорын берешегін жабу тәртібімен жүзеге асырылатын шегеруле (қызметкердің кәсіпорыннан алған авансы,қате төленген демалыс күндері үшін алған сомасы,қызметкердің кәсіпорынға келтірген мүліктік зияның өтеу)белгіленген тәртіп бойынша әкімшілік шешіммен жүзеге асырылады.

,,Қазақстан Республикасы Еңбек туралы,,Заңының 91-бабына сәйкес қызметкер жұмыс берушіге мына жағдайда зиян шектіргені үшін толық материалдық жауапкершілік жүктеледі.

–қызметкерге сақтауға берілген мүлік және басқа құндылықтардың толық ма-териалдық жауапкершілігін өз мойнына алу туралы жазбаша келісім-шарт қызметкер мен жұмыс берушінің арасында бекітіледі.

–заңға сәйкес қызметкерге еңбек міндеттерін орындау барысында жұмыс берушіге зиян шектірмес үшін толық материалдық жауапкершілік жүктеледі.

–бір жолғы сенімхат немесе бір жолғы басқа құжат бойынша қызметкер алған мүлік және басқа құндылықтармен асеп береді.

–алкогольдық,наркотикалық және токсикалық мастықпен қызметкердің кесірінен болатын зиян.

–коммерциялық құпияны жариялау нәтижесіндегі зиян.

–қызметкердің қылмыстық іске қатысты келтірген зиян.

–материалдарға,жартылай өнімдерге,бұйымдарға,оның ішінде оларды жасау барысында қызметкерлердің жетіспеушілігі,қасақана құртуы,сондай-ақ жұмыс берушінің қызметкерге пайдалануына барытін аспаптарға,өлшеу құралдарына,арнайы киімдерге және басқа нәрселерге келтіретін зиян.