Кіріспе

Біздің Республикамыздағы халық шаруашылығының аса маңызды салаларының бәрі мал шаруашылығы болып табылады. Себебі барлық ауыл шаруашылығы өнімдерінің жартысынан жуығы мал шаруашылығынан алынады.

Сондықтан да өкіметіміз шешімдегінде мал шаруашылығын өркендетуге ерекше көңіл бөлінеді.

Кейінгі жылдары республикамыздағы мал саны бірнеше есе азайып кетті. Яғни кәзіргі нарық заманына байланысты мал басын өсіру төмендетілуде. Мал басын өсіру үшін технологияны арттырып, азықты тиімді пайдалана білу қте қажет.

Сонымен қатар ғылыми зерттеулер мен жаңалықтарды да пайдалану керек. Осы факторлардың мал басын өркендетуге септігін тигізеді.

Ірі орталықтар мен кешендерді, бірлестіктер зауаттарды, ұжымдық шаруашылықты сөз етпегеннің өзінде мал шаруашылығын өркендету үшін көп ықылас керек.

Сонымен бірге кәзіргі заманға сай мал мамандары өз білімдерін, тәжірибилерін одан әрі жетілдіріп отырады.

Міне мал фермаларын ұжымдық шаруашылықтарды дамыту өркендету үшін және тиімділігін арттыру үшін осындай талаптар орындалуы тиіс.

1Технологиялық бөлім

1.1 138 Бас сиыр қораны кешенді механикаландыру өлшемдерін анықтау

Сиыр қораны жобалау кезінде қора ішінде сиырлармен технологиялық құрал жабдықтарды орналастыруға және сиырларды қай әдіспен ұстайтындғына басты назар аудару қажет.

Сиыр қораның ауданынын қора ішінде технологиялық элементтерін өлшемдерін бекітілген өлшемдерге сай аламыз. Қора ішіндегі сиырларды ені қатарға орналастырамыз. Тұрақ ұзындығы ,7 м дей отырып қораның ені стандарт 10 метр дейміз, бір қатарға 69 бас сиыр орналастырғандықтан 69 метр жер кетеді. Эвакуация мақсатында екі жағынан метр. Тамбурға ені жағынан – метр жер қалдырамыз. Оттық ені 0,8 м, азық таратқышының жүретін жолдын ені 2,0 м, қи шығарғыш каналының ені – 0,4 м.

Осы өлшемдерді есептей келе, коранын жалпы ұзындығы 82 метр.

1.2 Малдарды ұстау әдістерін негіздеу

Шаруашылықтың экономикалық техникалық мүмкіншілігіне қарай, сүт тауарлы фермаларда малдарды ұстаудың төмендегідей әдістері бар. Жайлымды пайдаланып сиырларды қорада ұстау, сауу әдісі, жазда байлаусыз жайлауда бағу және жыл бойы байлаусыз бос ұстау әдісі.

Өндірістік процестерді механикаландыру барысында неғұрлым тиімді әдіс малдарды бос ұстау. Оның ішінде бордақылаудағы жас мал және өңдеуге қойылған жас малдарды ұстау. Казіргі уақытта еліміздің әр түрлі аймақтарындағы байлаусыз ұстау технологиялық сүтті сиырларды байлаусыз ұстау кеңінен таралуда.

Өндірістік процестерді комплексті механикаландыру кезінде еңбек шығындарын азайтып және құрал жабдықтарын үнемдеуде байлаусыз бос ұстау әдісі арқылы қол жеткізуге болады. Осы әдісті етке өткізілетін ірі қара малын бағуға қолданылады.

Соңғы жылдары осы әдісті сүтті малдарды өсіруге де қолданған. Бұл әдіс екі түрде жүзеге асырылады: боксты төсенішсіз және қалың өзгерілмейтін төсенішті. Нақты жағдайларға байланысты сиырды жасы бойы алсақ ішінде, жайылымды, жайлауда ұстайды. Сиырларды қалың төсеніште байлаусыз бос ұстау кейбір облыстардың шаруашылықтарында сәтті қолданылады. Бір бас сиырға , м^ деп алынып, қораның ішінде секцияларға бөлінеді. Осы секцияларға ауданы ,м^ болатын бетондалған алаңдар жалғастырылып салынады. Бұл жерге автоматты мал суарғыш пен қыс кезінде су жылытатын қондырғылар орнатылған.

Сонымен қатар сүт беру жылдамдығын бірдей сиырларды бір мезгілде сауатын‚ Елочка‚ қондырғысын қолдануға да септігін тигізді, қорадағы қиды жылына бір рет жазда ғана шығарылады. Ал арнаулы алаңдардағы қиды күнделік трактормен тазалап тұрады. Практикада көрсеткенде бұл әдісті еңгізу үшін, малдарды азықпен астына салатын төсенішпен толық жабдықтау керек және алаңдарға қатты төсеніштер төсеу керек, сонымен қатар барлық жұмыс процестерін толық механикаландырып жұмыстарды қатаң түрде бекітілген кестеге май жүргізу керек. Сиырларды байлап ұстау әдісі кезінде сиырларды арнаулы орынға байлап ұстайды.

Бұл әдісте сиырларды азықтандырған кезде сиыр алдындағы астауларға азықты арнаулы азық таратқыштар арқылы береді. Сиырларды арнаулы құралғылармен сауады. Қорадағы қи транспортер арқылы шығарылады.

Барлық жұмыс процестерін комплексті механикаландыру жұмысты тиімді ұйымдастыру байлап ұстау әдісі кезінде жоғары еңбек өнімділігіне, өнімнің өзіндік құны төмендетуге мүмкіндік береді. Мал ұстау әдстерінің артықшылықтары мен кемшіліктерін салыстыра отырып ең тиімді әдісті таңдап аламыз. Қарастырылып отыған шаруашылықтағы жем-шөп қорының, жеткіліксіздігіне байланысты, сиырлардың тұтынуына байланысты азықты есептеп беру керек.

Малдардың арасында күш қуатына байланысты, әлді және әлсіз малдар кездеседі. Бос ұстау кезінде әлді малдар әлсіз малдардың азығын жеп қояды.

Сондықтанда әр мал кезінде тиісті азықты жеу үшін байлаулы әдіс қолданады. Бұл әдіс кезінде малдар байланып ұсталынады және малдардың арасы бөлініп тұрады.

Бұл бөлшектер малдарды қауыпсіздендіреді. Тұрақтар ұзынды, қысқалы болып келеді. Байлап ұстау әдісі кезінде мал бөлетін заттар % - не ені , - , м болатын айрықшыларға жиналады. Бұл арықтар тұрақ ұзындығы бойымен орналасады және енінен ұзындығын анықтау үшін қисық тұрған мал денесенің ұзындығы l_{к ,} болу керек:

Сонымен қатар мал саны асылдандыруды білу қажет.

_ста,lk

(1.1)

мұнда а - азық салқыштың алдындағы қорғасынмен тұрған

малдың алдыңғы аяғы арасындағы ара қашықты (0,2 – 0,25 м);

lк - мал денесінің қисық ұзындығы (сиырдың жасыл-қызыл

түрі үшін lк=мм);

 - бөлгіш ұзындығы

=4,=0мм

Сондықтан =7 мм деп аламыз. Сиыр қорадағы тұрақтың ұзындығы 7мм тең. Мұның бір кемшілігі мал тұрақтың артқы бөлігін алыстатады да, құрғақ та жылы жер суықты ылғал болып кетеді. Таңдап алған тұрақты ұзындығы осы кемшілікті жоюға әсер тигізеді.

Сиыр қораларын тиімді жобалау өндірістік механикаландыру жұмыстарын жүргізуге қажетті құрал-жабдықтарды тиімді пайдалануға үлес қосады.