Przedawnienie roszczeń
Przedmiotem przedawnienia są wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe. Istotny sens przedawnienia polega na tym, że po upływie określonego w ustawie terminu, ten przeciwko komu kieruje się roszczenie ( dłużnik) może uchylić od jego zaspokojenia.
Należy pamiętać, że sądowi ( lub innemu organowi powołanemu do rozstrzygnięcia sprawy) nie wolno uwzględnić upływu terminu przedawnienia z urzędu. Decyzję taka może podjąć dopiero wtedy, gdy ten przeciwko komu przysługuje roszczenie ( dłużnik) podniesie zarzut przedawnienia.
Ten przeciwko komu przysługuje roszczenie ( dłużnik) może zrzec się korzystania z zarzutu przedawnienia. Zrzeczenie jest jednostronną, nieformalną, wymagającą dojścia do drugiej stronny i nieodwołalną czynnością prawna, która może być ważnie dokonana dopiero po upływie terminu przedawnienia.
Roszczenie przedawnione nie gaśnie, a jedynie nie będzie mogło być przymusowo zrealizowane. Nadal jednak jest świadczeniem należnym.
TERMINY PRZEDAWNIENIA
Długość terminów przedawnienia określa ustawa normami bezwzględnie obowiązującymi. Wszelkie więc postanowienia czynności prawnej, które by skracały albo wydłużały te terminy, są nieważne.
Terminy:
1) trzyletni okres przedawnienia obejmuje roszczenie:
o świadczenia okresowe,
związane z prowadzeniem działalności gospodarczej
2) dziesięcioletni okres przedawnienia odnosi się do wszelkich innych roszczeń nie wymienionych wyżej
Bieg terminów przedawnienia rozpoczyna się – od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, to znaczy, gdy zaktualizował się obowiązek świadczenia. Bieg terminu przedawnienia może ulec zawieszeniu albo przerwaniu.
Zawieszenie
W myśl art. 121 k.c. dwa typy zdarzeń powodują zawieszenie biegu przedawnienia:
zdarzenie o charakterze obiektywnym, jakim jest siła wyższa, jeżeli uniemożliwia uprawnionemu dochodzenie przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznania spraw danego rodzaju – przez czas trwania tej przeszkody.
łączący uprawnionego z osobą, przeciwko której skierowane jest roszczenie określony stosunek rodzinny lub opiekuńczy. Ulęgają więc zawieszeniu roszczenia jednego małżonka przeciwko drugiemu, dzieci przeciwko rodzicom przez czas trwania władzy rodzicielskiej oraz osób nie mających pełnej zdolności prawnej przeciwko osobom sprawującym nad nimi opiekę lub kuratelę.
Przerwa biegu przedawnienia
Przerwa przedawnienia zawsze następuje wskutek zdarzenia, które występuje w toku biegu terminu przedawnienia. Po przerwie przedawnienie biegnie więc od nowa.
Przerwę biegu przedawnienia powodują dwa zdarzenia:
1) każda czynność dokonana przed organem powołanym do rozpoznania sporu lub do egzekwowania roszczeń danego rodzaju, jak również przed sądem polubownym, jeżeli czynność ta przedsięwzięta została bezpośrednio w celu dochodzenia, ustalenia, zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.
2) przerwę przedawnienia powoduje także uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje.
TERMINY ZAWITE
Terminy zawite są to terminy do wykonania zobowiązania. W odróżnieniu od przedawnienia terminy te ustanowione zostały przede wszystkim dla realizacji celów o doniosłości ogólnogospodarczej lub dla silniejszej ochrony dłużników. Przejawiają się one głównie w tym, ze wskutek bezczynności uprawnionego w ciągu określonego ustawą terminu następuje wygaśniecie przysługującego mu prawa.
Długość i początek biegu terminu zawitego określa ściśle każdorazowo ustawa.
Upływ terminów zawitych powoduje wygaśnięcie uprawnienia. Z uwagi na to, sąd lub inny organ powołany do rozpoznania sprawy uwzględnia fakt ten z urzędu, a nie dopiero na skutek zarzutu podniesionego prze tego, przeciwko komu roszczenie jest skierowane.
Pojęcie własności
Własność to prawnie zagwarantowana możliwość pełnego rozporządzania jakąś rzeczą. Przede wszystkim właściciel względem rzeczy ma uprawnienia do jej posiadania, używania, pobierania pożytków i innych dochodów z rzeczy, zbycia, przetworzenia, zużycia lub zniszczenia. Granicami korzystania z rzeczy są przepisy ustaw, zasady współżycia społecznego i społeczno-gospodarcze przeznaczenie danej własności. Własność – jako cywilne prawo podmiotowe zbywalne – powstaje, przechodzi na inne podmioty oraz wygasa. Zmiany w prawie własności następują na podstawie zdarzeń prawnych, z którymi obowiązujące przepisy wiążą wyraźnie skutek w postaci powstania, przejścia lub wygaśnięcia własności. Kwestia nabycia, przejścia i utraty prawa własności jest regulowana przez wiele gałęzi obowiązującego prawa. Do zdarzeń tych dochodzi zatem nie tylko na podstawie regulacji cywilnych, ale również administracyjnych, a nawet karnych.
Treść i zakres prawa własności
Treść prawa własności art.140KC
W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.
Naszemu prawu znane są trzy wyznaczniki granic treści prawa własności: 1.przepisy ustaw - granice własności wyznaczają nie poszczególne przepisy, lecz całokształt obowiązującego ustawodawstwa. 2.zasady współżycia społecznego – wyznaczają granice prawa własności, stanowiąc wewnętrzny moralny wyznacznik dla treści prawa własności, czyli uprawnienia do posiadania rzeczy, korzystania z niej i rozporządzania nią 3.społeczno-gospodarcze przeznaczenie danej własności – określa sposób wykonywania prawa, kształtuje także jego treść. Chodzi tu o przeznaczenie konkretnego prawa własności, jego przeznaczenie zaś będzie zależało od rodzaju przedmiotu własności, od zakresu tego prawa i jego funkcji.
Nabycie i utrata prawa własności
Sposoby nabycia i utraty własności |
Przesłanki i następstwa nabycia czy utraty własności |
1. przeniesienie własności art. 155-170k.c.) |
Umowa między zbywcą i nabywcą ( np. sprzedaż, darowizna lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności). Skutek: utrata i nabycie własności |
2. Zasiedzenie art.172-176k.c |
a) posiadanie samoistne, nieprzerwane b) upływ terminu ( 3 lata- ruchomość, 20lat nieruchomość c) dobra wiara w przypadku rzeczy ruchomych Skutek: nabycie prawa własności przez posiadacza, traci je dotychczasowy właściciel |
3. Porzucenie rzeczy ruchomej art. 180k.c |
Porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności Skutek: rzecz staje się niczyja |
4. Zawłaszczenie art.181k.c. |
Objęcie w posiadanie samoistne rzeczy ruchomej niczyjej. Skutek: obejmujący staje się właścicielem |
5. Znalezienie rzeczy art.183-189k.c. |
1) zawiadomienie przez znalazcę osoby uprawnionej lub organu przechowującego, ewentualnie oddanie na przechowanie 2) upływ terminu ( 1 rok od wezwania przez organ przechowujący lub 2 lata od znalezienia Skutek: rzecz staję się własnością Skarbu Państwa lub znalazcy |
6. Inne: odłączenie od rzeczy pożytków naturalnych (art. 190k.c.), przetworzenie, połączenie, pomieszanie(art.192-193k.c.) |
Uprawniony do odłączenia staję się właścicielem. Uprawnieni stają się właścicielami lub współwłaścicielami. |
Współwłasność
Współwłasność występuje wówczas gdy własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom. Każdemu zatem przysługuje prawo do całości rzeczy. Rzecz nie jest podzielona, a żadnemu ze współwłaścicieli nie przysługuje wyłączne prawo do fizycznie określonej części rzeczy. Współwłaściciele są przy tym nadal odrębnymi podmiotami prawa.
Obraz współwłasności ukształtowany jest według występujących łącznie cech wskazujących na:
Jedność przedmiotu (ta sama rzecz)
Wielość podmiotów ( choćby dwóch), którym przysługuje prawo własności,
Niepodzielność wspólnego prawa przez cały czas trwania współwłasności
Współwłasność nie jest instytucją jednolitą, może być współwłasnością w częściach ułamkowych (zwykłą) lub współwłasnością łączną.
Różnice pomiędzy współwłasnością ułamkową a łączną
Współwłasność ułamkowa (zwykła) |
Współwłasność łączna |
Jest samoistnym stosunkiem prawnym niezwiązanym ze stosunkiem prawnym innego rodzaju. Nie ma specjalnego przeznaczenia, jej powstanie jest często przypadkowe. |
Nie jest samoistnym stosunkiem prawnym, wiąże się zawsze z określonym stosunkiem prawnym osobistym i spełnia wobec niego rolę służebną. Istnieje dla jego wzmocnienia, by spełniał funkcję społeczną i ekonomiczną |
Każdy współwłaściciel ma udział określony ułamkiem |
Jest współwłasnością bezudziałową, brakuje określenia udziału |
Każdy współwłaściciel może w każdym czasie żądać zniesienia współwłasności, nie ma przeszkód prawnych jej likwidacji. Z założenia jest stosunkiem nietrwałym. |
Współwłaściciel nie może żądać zniesienia współwłasności, gdyż godziłoby to w cele i przeznaczenie ekonomiczne stosunku łączącego strony. Prawo zapewnia jej byt trwały |
Każdy współwłaściciel może swoim udziałem ułamkowym rozporządzać bez zgody pozostałych |
Nie można rozporządzać udziałem, gdyż jest nieokreślony |
Źródła współwłasności: - nabycie jednej rzeczy przez kilka osób - zasiedzenie przez kilku współposiadaczy - dziedziczenie, gdy jest kilku spadkobierców - połączenie lub pomieszanie rzeczy ruchomych - orzeczenie sądu |
Przypadki współwłasności: - zarówno ustawowa współwłasność majątkowa między małżonkami jak i umowna - współwłasność wspólników spółki cywilnej |
Zniesienie współwłasności (w częściach ułamkowych) może nastąpić przez:
Fizyczny podział rzeczy wspólnej
Przyznanie tej rzeczy jednemu (lub niektórym) ze współwłaścicieli
Sprzedaż rzeczy wspólnej, czyli tzw. Podział cywilny
Ochrona własności
Ochrona własności przewidziana jest w Konstytucji:
art. 21 "RP chroni własność i prawo dziedziczenia",
art. 64 "Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej".
Ustawy, w tym KC przewidują konkretne roszczenia służące ochronie własności.
Roszczenia podstawowe = tzw. roszczenia petytoryjne (w odróżnieniu od posesoryjnych – chroniących jedynie posiadanie):
roszczenie windykacyjne- które jest roszczeniem właściciela o wydanie rzeczy oznaczonej co do tożsamości, znajdującej się we władaniu innej osoby
roszczenie negatoryjne – które powstaje, wtedy, gdy inna osoba narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą. Przedmiotem roszczenia jest żądanie przywrócenia stanu zgodnego z prawem oraz zaniechanie dalszych naruszeń