Kwalifikowane postaci błędu (podstęp)
podstępne zachowanie jednej strony – dwa elementy
element psychiczny (intencje)
element materialny (zachowanie się)
wprowadzenie w błąd drugiej strony
związek przyczynowy między podstępem a błędem – chodzi o każde zachowanie się które świadomie wywołuje, wzmacnia lub utwierdza błędne wyobrażenie u innej osoby . Milczenie też może być podstępne .
Przesłanki uchylenia się od skutków oświadczenia woli złożonego pod wpływem podstępu są łagodniejsze . Błąd nie musi dotyczyć treści czynności prawnej i nie musi być istotny .
Jeżeli podstęp zostaje wywołany przez osobę trzecią to podstęp osoby trzeciej jest traktowany jak podstęp strony czynności prawnej jeżeli strona ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna .
Groźba – zachodzi wówczas gdy jest bezprawna i poważna oraz jeśli istnieje związek przyczynowy pomiędzy groźbą a złożeniem oświadczenia woli .
groźba poważna – kategoria obiektywna musi mieć charakter niebezpieczny i musi istnieć możliwość realizacji groźby
Skutkiem groźby jest ważna czynność prawna ale można się od niej uchylić
Wyzysk – chodzi tu o sytuację, gdy jedna ze stron, wykorzystując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej osoby, przyjmuje lub zastrzega dla siebie świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia.
Sankcje wadliwych czynności prawnych
a) nieważność bezwzględna – sankcja najostrzejsza . Czynność prawna nie wywołuje skutków zamierzonych przez strony chociaż może rodzić inne skutki np. obowiązek odszkodowawczy lub obowiązek zwrotu spełnionych świadczeń . Czynność prawna może być nieważna w całości lub w części .
b) nieważność względna ( wzruszalność ) – osobie która złożyła fałszywe oświadczenie woli przyznaje się prawo doprowadzenia do unieważnienia dokonanej czynności prawnej . Czynność prawna wywołuje skutki niewadliwej czynności prawnej ale może być obalona przez osobę uprawnioną określonymi przepisami prawa .
c) bezskuteczność zawieszona – jest to tymczasowe wstrzymanie skutków czynności prawnej do momentu nadejścia określonego zdarzenia . W prawie polskim konstrukcja ta ma zastosowanie tylko wówczas gdy dla pełnej skuteczności i ważności potrzebna jest zgoda osoby trzeciej .
d) bezskuteczność względna – polega na uchyleniu skuteczności ważnej czynności prawnej względem określonej osoby lub grupy osób przy jednoczesnym pozostawieniu pełnej skuteczności względem pozostałych osób . Jest to środek ochrony osoby, której zaspokojenie słusznych roszczeń zostało wyłączone poprzez dokonanie czynności prawnej . Bezskuteczność może wynikać bądź z mocy samego prawa bądź na mocy orzeczenia sądowego .
Prawo podmiotowe
Prawo podmiotowe to złożona sytuacja prawna określonego podmiotu, wyznaczona w podstawowym zakresie przez normę prawną i dookreślana zdarzeniami prawnymi, umożliwiająca podmiotowi uprawnionemu podejmowanie określonych zachowań, będąca elementem stosunku prawnego, zapewniająca ochronę i zaspokojenie interesu majątkowego lub niemajątkowego podmiotu uprawnionego, chroniona przez normę prawną z reguły przez nadanie prawu podmiotowemu cechy zaskarżalności i egzekwowalności.
Należy odróżniać prawa podmiotowe w postaci wzorców ustawowych (prawa abstrakcyjne), modelowo ukształtowane przez normy prawne od praw podmiotowych w realnie istniejących stosunkach prawnych (prawa konkretne). Prawo podmiotowe realnie istniejące i przysługujące indywidualnie oznaczonemu podmiotowi, zachowując cechy konstytutywne danego typu prawa (np. prawa własności, służebności, użytkowania, najmu, dzierżawy itp.) jest zindywidualizowane cechami podmiotu i przedmiotu, ewentualnymi terminami i obciążeniami.
RODZAJE PRAW PODMIOTOWYCH
Poszczególne rodzaje praw podmiotowych wyróżnione są z uwzględnieniem różnych kryteriów, na przykład – zakresu ich skuteczności wobec osób trzecich, intensywności ochrony, funkcji, rodzaju chronionego przez nie interesu, samoistności lub związania z innymi prawami podmiotowymi.
Prawa bezwzględne i względne. Kryterium rozróżnienia jest zakres skuteczności prawa wobec osób trzecich.
Prawa bezwzględne są skuteczne wobec wszystkich. Uprawniony może domagać się od wszystkich nieingerencji w sferę jego prawa podmiotowego i od każdej osoby, która nie wypełni tego obowiązku, może domagać się przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechania dalszych naruszeń. Jako prawa bezwzględne zostały ukształtowane w szczególności: prawa rzeczowe, a wśród nich najważniejsze – prawo własności, oraz prawa podmiotowe, których przedmiotem są dobra osobiste.
Prawa względne są skuteczne tylko wobec niektórych indywidualnie określonych podmiotów, a więc między stronami oznaczonego stosunku prawnego. Prototypem praw względnych są wierzytelności będące elementem stosunków zobowiązanych.
Prawa majątkowe i niemajątkowe. Kryterium podziału jest rodzaj interesu, który bezpośrednio chronią. Interes ekonomiczny podmiotu uprawnionego chronią podmiotowe prawa majątkowe. Są to np.: prawo własności, bez względu na rynkową wartość rzeczy, inne prawa rzeczowe, wierzytelności (roszczenia) o spełnienie świadczeń majątkowych.
Interes osobisty (niegospodarczy) chronią prawa podmiotowe niemajątkowe (np.: prawa osobiste na dobrach osobistych – uprawnienia tworzące treść władzy rodzicielskiej lub opieki, uprawnienia małżonków do współdecydowania o istotnych sprawach rodziny, a więc pewna część praw podmiotowych ze stosunków rodzinnych). Prawa niemajątkowe są zwykle ukształtowane jako prawa bezwzględne, niezbywalne i niedziedziczne, a to ze względu na ścisły związek z osobą uprawnioną.
Prawa przechodnie i nieprzechodnie. Kryterium podziału jest możliwość zmiany podmiotu prawa.
Prawa przechodnie to prawa zbywalne, będące z reguły także dziedzicznymi. Prawami przechodnimi są zwykle prawa majątkowe.
Prawo zbywalne to prawo, które może przejść z jednego podmiotu na drugi na podstawie czynności prawnej.
Prawo dziedziczne to takie, które po śmierci uprawnionego przechodzi na inne podmioty w trybie dziedziczenia ustawowego lub testamentowego.
Prawa nieprzechodnie to prawa, których związek z osobą uprawnioną jest tak ścisły, że wykluczone jest przejście prawa na inną osobę. Prawa nieprzechodnie to te, które są zarazem niezbywalne, niedziedziczne i nie podlegają przejściu na inne osoby, także wskutek zajścia innych zdarzeń niż czynności prawne lub otwarcie spadku.
Prawa niezbywalne to takie prawa, których według przepisów prawa nie można zbyć (sprzedać, podarować, wynająć, pożyczyć itd. np. prawa wynikające z dóbr osobistych).