Анълатма тезкереси

10-11 сыныфлар ичюн къырымтатар тилинден программасы федераль компонентине, девлет стандартларынынъ орта (толу) умумий тасилине эсасланып тертип этильген.

Программанынъ структурасы Меметов А., Алиева Л.А. муэллифлерининъ тарафындан тертип этильген «Къырымтатар тили. Фонетика. Имля. Лексикология. Фразеология. Морфология. Синтаксис. 10-11сыныф» дерсликлер структурасына уйгъун.

Къырымтатар тили къырымтатар халкъынынъ тувгъан тилидир. Тиль - бу миллий хазине ве халкъ медениетининъ инкишафында буюк роль ойнай.

Фен оларакъ къырымтатар тили бир сыра тасиль вазифелерини беджере. Лякин энъ эсас вазифеси – бу къонушув вастасыдыр. Талебелер тильни огренип, миллий медениетке къошулалар. Тильнен берабер талебелер аяттаки ахлякъий нормаларнен, дюньядаки аджайип ве чешит медениетлернен таныш олалар. Къырымтатар тили акъикъийликни огренмек вастасы оларакъ юкъары сыныф талебесине иджадий ве интеллектуаль инкишафыны теминлей. Къырымтатар тили дигер фенлернен де сыкъы багъда булунаракъ бильгилернинъ менимсев хусусиетине тесир эте, илериде исе керекли зенаатны сечип алувгъа ярдым эте.

10-11 сыныфларда къырымтатар тили курсунынъ концептуаль янъылыгъы къырымтатар тилининъ эсас севиеде огренюви умумий медениетнинъ шекилленювинен багълы проблемаларыны чезе.

Бу программа къырымтатар тилининъ огренюв джерьянында умумокъув бильгилерине ве алышкъанлыкъларынынъ шекилленювини теминлей.

Окъув предметнинъ умумий хасиетнамеси

Мектепте къырымтатар тили – эсас фен оларакъ, анги бирининъ окъутувы талебелирининъ ахлякъий тербиесине, интеллектуаль ве рухий илерилемесине уйгъунлаштыра, мектеплилерни къырымтатар тильнинъ зенгинлигине якъынлаштыра, нутукъларыны инкишаф эте, медениет, огренюв ве алышкъанлыкъларыны къарарлаштыра.

Къырымтатар тильнинъ билюви, къонушув бильгиси, къонушув джерьянында нетиджелерге иришюви мектеп мезунынынъ енъишлерини омюрнинъ пек чокъ сааларында шахыснынъ хасиетнамелерини бельгилей.

Къырымтатар тильнинъ окъув мундериджеси компетент янашув эсасында структурлаштырылгъан. Бу себеп иле юкъары сыныфларда коммуникатив тиль, тильшынас ве медений компетенциялар инкишаф этелер.

Коммуникатив компетенциясы – нутукъ фааллигининъ бутюн чешитлерини ве нутукънынъ язма ве агъзавий медениетининъ эсасларыны менимсеви.

Тиль ве лингвистик (тильшынас) компетенциялары – тиль ишарет системасы ве ичтимаий адисеиоларакъ акъкъында бильги систематизациясы, онынъ къурулышы, инкишафы ве функциялары; лингвистика фен оларакъ акъкъында эсас малюматлар; къырымтатар эдебий тильнинъ эсас нормаларынынъ огренюви; талебелерде лугъат теркибининъ ве нутукънынъ грамматик къурулышынынъ зенгинлешмеси; тиль адиселерине ве фактларны талиль этюв къабилиетлерине мукеммеллештирюви, чешит лингвистик лугъатларнен файдалана билюв.

Медениетшынас компетенциясы – тильнинъ миллий медениетимизнинъ ифадели шекли оларакъ бельгилев , тиль ве халкънынъ тарихынен сыкъы быгъы, къырымтатар тилининъ миллий-медений спецификасы, къырымтатар нутукъ этикетининъ нормаларыны, миллетлерара къонушувларны бильмек.

Программанынъ эсасына шахсий-ориентирлев ве коммуникатив гъаеси къоюлгъан. Программанынъ эр бир мевзуат болюги лингвистик анълатмаларынынъ джедвелини кирсеткен. Бойлеликнен, программа юкъары сыныфларда къырымтатар тилини теренден огренмек ичюн шараит ярата.

10-11 сыныфларда умумий медениетнинъ шекилленювинен, тасильнинъ тербиевий ве илерилев вазифелеринен багълы проблемалар чезиле.

Программанынъ мундериджесинде къырымтатар тилини чешит сааларда ве къонушув вазиетлерде лингвистик ве коммуникатив бильги ве алышкъанлыкъларыны мукеммелештире.