4.Obserwowanie preparatu pod mikroskopem.

Obserwując preparat pod mikroskopem, pracujemy samodzielnie. Różni ludzie mają niejednakową ostrość wzroku, dlatego każdy obserwator nastawia ostrość obrazu według siebie.

Ryc.20. Komórki zwierzęce w stałym preparacie w małym (a) i większym (b) powiększeniu (widać cytoplazmę i jądra- 1, granice komórek - 2)

Przy dużym powiększeniu obserwuj preparat na całą jego głębokość, obracając lekko śrubę mikrometryczną.

Zobaczysz wiele komórek o nieprawidłowej okrągłej formie. W środku nich widać dość duże ciałko – jądro, które znajduje się w cytoplazmie.

Narysuj jedną komórkę przy największym powiększeniu. Zaznacz jądro i cytoplazmę.

Wykonywany rysunek musi być duży. Aby wyznaczyć jego odpowiednią wielkość , przyjmujemy, że średnica pola widzenia dorównuje wysokości uczniowskiego zeszytu (24cm) i uwzględniając to, obliczamy przybliżoną wielkość rysunku. Jeśli na przykład długość jednej komórki przy dużym powiększeniu wynosi około jednej trzeciej pola widzenia, to na rysunku jej długość powinna wynosić około 8cm (24cm:3). Rysunek wykonujemy ołówkiem ostro zakończonym. Obraz zamalowujemy po wykonaniu czarno – białego szkicu.

5. Zakończenie pracy:

• przestaw obiektyw na małe powiększenie;

• wyjmij preparat;

• oczyść mikroskop i przygotuj do schowania.

PYTANIA KONTROLNE

1. Z jakich części zbudowany jest układ optyczny mikroskopu?

2. Jak przygotować mikroskop optyczny do pracy?

3. Jak nastawić obraz w mikroskopie optycznym?

4. Jaki obiektyw ustawiamy na początku pracy z mikroskopem?

5. W jaki sposób obliczamy wielkość rysunku obserwowanego obiektu?

6. Jak należy zakończyć pracę z mikroskopem?

Praca praktyczna 2.

Przygotowanie preparatu mikroskopowego z liścia spichrzowego cebuli i obserwowanie go pod mikroskopem

Cel pracy: na samodzielnie przygotowanych tymczasowych preparatach skórki cebuli wyodrębnić w komórce cytoplazmę, jądro, wodniczkę z sokiem komórkowym, ścianę komórkową.

Przyrządy, instrumenty: mikroskop, przyrządy do mikroskopowania – pipetka, nożyce, skalpel lub ostry nóż, pęseta, dwie igły preparacyjne, szklana

Ryc.21. Przyrządy do mikroskopowania:

a - pipetka, b – nóż, c- nożyce, d- szklana pałeczka, e- pęseta, f – igła preparacyjna, g - skalpel , h - szkiełko przykrywkowe

w pudełeczku i oddzielne szkiełko, i – dwa szkiełka przedmiotowe

pałeczka, szkiełko podstawowe, szkiełko nakrywkowe (ryc.21), buteleczka z wodą, kontener na śmieci, podkładka na której będziesz wykonywać preparat, ściereczki do przecierania szkiełek i części mechanicznych, bibuła, roztwór jodu.

Materiały: cebula jadalna.

Preparaty przygotowane w wodzie długo się nie przechowuje. Nazywamy je preparatami tymczasowymi. Takie preparaty powinieneś nauczyć się przygotowywać samodzielnie. Aby obserwować ścianę komórkową, cytoplazmę i jądro w komórce roślinnej , przygotuj tymczasowy preparat z liścia spichrzowego cebuli jadalnej.

WYKONANIE PRACY

1. Przygotuj mikroskop do pracy.

2. Sporządź tymczasowy niezabarwiony preparat

górnej skórki cebuli:

Rozciąć cebulę a) na szkiełko przedmiotowe nanieś pipetką kroplę

Nadciąć powierzchnię łuski na wody. Zdejm z cebuli zewnętrzne suche łuski. Nożem

kwadraty o boku około 1cm lub skalpelem rozetnij cebulę. Oddziel górną soczystą

Pęsetą zdjąć jeden kwadrat łuskę(ryc.22.).

Ryc.22. Preparowanie cebuli Uwaga! Bądź ostrożny! Pracując z nożem lub skalpelem,

wykonuj tylko poleconą czynność. W razie skaleczenia

od razu zgłoś się do nauczyciela i skorzystaj z aptecz-

ki;

b) nożem lub skalpelem nadetnij wklęsłą

powierzchnię łuski cebuli tak, by powstały

kwadraty o boku około 1cm. Pęsetą zdejm z po-

wierzchni kwadratu skórkę ( ona jest cienka i prawie

przezroczysta), za pomocą igiełki włóż do Szkiełko nakrywkowe

kropli wody na szkiełku podstawowym , Szkiełko podstawowe Kropla wody

delikatnie rozprostuj, by skórka nie była zawinięta; ze skórką

c) przykryj preparat szkiełkiem nakrywkowym. Aby do Bibuła

preparatu nie dostały się pęcherzyki powietrza, najpierw Ryc.23. Wykonanie preparatu

oprzyj o szkiełko podstawowe jedną krawędź i odsączanie zbędnej wody

szkiełka nakrywkowego, potem delikatnie opuś

jego drugą krawędź. Kawałkiem bibuły odsącz zbędną

ilość wody, wypływającą poza szkiełko nakrywkowe. Jeśli natomiast

zajdzie potrzeba, dodaj wody.

3.Umieść preparat na stoliku podstawowym i połóż delikatnie łapki

przytrzymujące preparat . Ustaw obiektyw o małym powiększeniu, a

zobaczysz obraz komórki.

W niezabarwionych preparatach wyraźnie widać szczelnie przylegające

do siebie komórki. W jednych komórkach wyraźnie widać tylko ścianę komórkową,

w innych- widoczny jest krysztalik ( błędnie można go przyjąć za jądro).

Jądra są zupełnie lub prawie niewidoczne(ryc.24,a).

4.Ustaw obiektyw o większym powiększeniu. Śrubą mikrometryczną nastaw obraz na ostrość.

Obejrzyj komórki.

Ryc.24. Komórki skórki cebuli w małym (a) i dużym (b) powiększeniu w niezabarwionym preparacie. Przy większym powiększeniu w komórkach możemy obserwować słabo widoczne jądra (czerwone strzałki) i cytoplazmatyczne nici (niebieskie strzałki), które przechodzą przez wodniczkę.

Przy lekkim obracaniu mikrośruby w każdej komórce (lecz w różnych płaszczyznach preparatu) mają być widoczne wielkie, prawie przezroczyste jądra (ryc.24,b,c). W kącikach większości komórek można rozróżnić źle widoczną granicę między cytoplazmą i wodniczką, a obok jądra – cienkie nici cytoplazmatyczne, które przenikają wodniczkę. (ryc.24,c).

Zwróć uwagę: kiedy w komórce jądro znajduje się po środku i jest dobrze widoczne, to ściana komórkowa nie jest wyraźnie widoczna; przy próbie ustawienia śrubą mikrometryczną obrazu ściany komórkowej na ostrość – rozpływa się obraz jądra. Uzyskać jednocześnie ostrość obrazu jądra i ściany komórkowej możemy tylko wtedy, gdy jądro znajduje się z boku, ale wtedy jego kształt nie jest okrągły.