11. Қаржылық бақылау.

Қ.бақылау-қаржы жүйесінің барлық буындарының ресурстарын жасау, бөлу және оларды пайдаланудың негізділігін тексеруге бағытталған айрықша қызмет және қаржыны басқарудың функциялық эл. бірі. Бақылау функциясы –қаржының ішкі қасиеті, ал қаржылық бақылау қаржыға тән объективті мазмұн.Мақсаты-ғылыми негізделген қаржылық саясатты, тиімді қаржылық механизмді қалыптастыруға жәрдемдесу. Оның көмегімен қаржы жоспарының орындалуы, қаржы шаруашылық қызметтің ұйымдастырылуы тексеріледі.Ерекшелігі: ақшалай нысанда жүзеге асыратылатындығында. Міндеті-қаржы жоспарының орындалуын, қаржылық-шар.қ қызметтің ұйымдастырылуын тексеру.

• ШЖС-ң қарамағындағы ақшалай ресурстарды пайдаланудың дұрыстығын тексеру;

• Мемлекет, ұйымдар және халық алднда қаржылық міндеттілікті орындалуын тексеру;

• Қаржылық ресурстарды өсірудің рентабельділігін арттыру жөнінде ішкі өндірістік резервті анықтау;

• Қаржылық тәртіпті бұзылулард жою және ескерту.

Түрлері: 1) қаржылық шаруашылық бақ-у –өндіріс тиімділігін жүйелі арттырып отыруға бағытталған. Оны фирмалардың ,кәсіпорындардың., министірліктердің ақшалай қорларды бөлу жолымен жүргізілнді.; 2) Қ.Бюджеттік – бюджеттен қаржыландырылатын мемл. кәсіпорындарды, мекемелерді, ұйымдарды бақылау. ; 3)несиелік-банктік – кредиттік ресурстарды қалыптастыру, қолма-қол ақшасыз есеп айырылысқанда т.б. бақылау.

Жалпымемлекеттік қаржылық бақылау мемлекеттік және ведомстволық болып бөлінеді.

Сыныптамасы: 1) мемл-к – бұзушылықтарды анықтау, жою және болғызбау мақсатында бақылау объектілерінің Қ.Р бюджет және заңнамасын сақтауын тексеру ж-е талдау арқылы бақылау. Ол жүзеге асратын органға қарай сыртқы және ішкі мемлекеттік қаржылық бақылау болып бөлінеді.

Сыртқы бақылау- Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитеті, мәслихаттың тексері комиссиялары жүзеге асыратын мемл.қарж. бақ-у.

Ішкі бақылау- ішкі бақылау жөніндегі орталық өкілетті орган және оны ішкі бақылау службалары жүзеге асыратын мемл.қарж. бақ.

Ведомстволық бақылау- жеке министрліктің, ведомствоның өкілдіктері шегінде олардың жүйесіне кіретін шжс-ң қаржылық шаруашылық қызметіне жүргізіледі.

2)Қоғамдық-қоғамдағы қаржылық қатынастарды бақылау. 3)Тәуелсіз (аудиторлық)-ұйым мен кәсіпорын, компания, банк, сақтық компания иесінің қаржылық қызметінің жағдайын тексеру. Жүргізу уақытына және нысанына қарай: 1) Алдын-ала – ақшалай қорларды жасау, пайдалану жөніндегі операциялар істелінгенге дейін жүрг-н бақылау. 2) Ағымдағы – қаржы жоспарының атқарылу үдерісінде, шар.қ-қарж.қ операц.ды жүзеге асыру барысында жүрг-н тексеру. 3) Соңынан – қаржылық оперц-р жасалғаннан кейін жүрг-н бақылау. Тексеру объектісі б.ша: 1)құжатты-құжаттар, яғни ақшалай құжаттар:чектер, ордерлер, бағ. қағаздар тексеріледі.2)тақырыптық – бір моделдегі бірнеше кәсіпорындарда, мекемелерде н-е бірнеше министрліктерді қызметтің жеке мәселелерін бақылау.3) толық – белгілі кезеңдегі ШЖС-ң бүкіл қызметін тексеру. 4)Нақты – құжаттарды ғана емес, қолда бар ақшаны, матер-қ құндылық-ды да тексереді.

Қағидалары:

1)Тәуелсіздік қағидаты-мемлекеттік қаржылық бақылау органдарның және олардың жұмыскерлерінің қызметті жүзеге асыру кезінде тәуелсіздігіне нұқсан келтіретін кез келген араласушылыққа жол бермеу;

2)Объективтілік қағидаты- бақылауды Қазақстан Республикас заңнамасына,мемлекеттік қаржылық бақылау стандарттарына қатаң сәйкестікпен жүргізу, мүдделер қақтғысын болдырмау;

3) Анықтық қағидаты- бақылау нәтижелерін бухгалтерлік, банктік құжаттармен, бақылау объектінің өзге құжаттарымен растау.

4)Ашықтық қағидаты- бақылау нәтижелерін баяндаудың айқындағы.

5) Құзырлық қағидаты- мемлекеттің қаржылық бақылау органдары жұмыскерлерінің бақылауды жүзеге асыруы үшін қажетті кәсіби білімдер мен дағдылардың жиынтығы.