60. Қаржы нарығы құрылымы.

Қаржы нарығы – бұл, ең алдымен дербес экономикалық категория ретінде бағалы қағаздарды сату мен қайта сату жөніндегі операцияларды жүзеге асыру жолымен кәсіпорындардың, фирмалардың, банктердің, жинақтаушы зейнетақы қорларының, сақтық институттарының, мемлекеттің және халықтың бос ақшасын жұмылдыруды, бөлуді және қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарықтық қатынастардың жиынтығы. Қаржы рыногының құрылымы:1)сақтандыру рыногы;2)ақша рыногы;3)зейнетақы рыногы;4)бағалы қағаздар рыногы,5)валюта рыногы;6)депозит рыногы;7)несие рыногы.1)Сақтандыру рыногы – сақтандырушы мен сақтанушы арасына тығыз байланыс орната отырып,сақтандыру нәтижесіне байланысты эк-қ қатынастардың жиынтығы.Сақтандыру- 2 жақ тәуекелге бара отырып,1жақ 2ші жақты сақтандыруға келісім беруі.Сақтандыру рыногының негізгі міндеттері:1)реттеуші – нарық басқалары сияқты мемлекет тарапынан реттеліп отырады;2)коммерциялық – сақтандыру операцияларын жүзеге асырудан түскен табыстарды қамтамасыз етеді;3)бағалық – компанияның сақтандыру қызметінің бағасын белгілеуді қамтамасыз етеді;4)сенімділік – сақтандыру операциялары қолайсыз н/се басқа жағдайлар туындағанда сенімділікті қамтамасыз етеді. Сақтандыру түрлері:І.салалық белгісі бойынша:а)өмірді сақтандыру рыногы(зейнетақыны,денсаулықты,некелесуді,аннуитетті); ә)мүлікті сақтандыру; б)жауапкершілікті сақтандыру; в)бақытсыздық жағдайын сақтандыру. ІІ.ауқымы жағынан:а)ұлттық;ә)аймақтық; б)халықаралық.ІІІ.сақтандыру индустриясының ұйымдық-құқықтық түрлеріне байланысты:а)мемлекеттік;ә)АҚ жүргізетін;б)сақтандыру қорларын сәйкесінше құрайтын өзара сақтандыру.IV.жүзеге асыру түрлері бойынша:а)міндетті;ә)ерікті.V.объектісі бойынша:а)жеке;ә)мүліктік.

2)Ақша рыногы.Ш.ж.с-ң қаржылық қызметінде,яғни олардың ағымдағы өтімділігін қамтамасыз етуде тауарлар мен қызметтерді сатушылар мен сатып алушыларға ақша қаражаттарын бөлу ж/е қайта бөлу рыногының қаржылық құралдары маңызды рөл атқарады.Функциялары:1)төлем ф-сы – операцияларды жүзеге асыру процесінде оған қатысушылар арасындағы әр түрлі есеп айырысуларды жүргізуге ықпал ететін нарық.2)коммерциялық несиелерді қамтамасыз ету – ақшалай міндеттемемен,яғни вексельмен рәсімделетін төлемнің мерзімін ұзарту,ШЖС-ң коммерциялық тұрғыда несиеленуіне мүмкіндік береді.3)есеп ф-сы – ҚРдағы кез келген заңды тұлға банктен шот ашуға тиісті.Құрылымы:1)қолма-қол ақша(банкнота);2)вексельдер мен борыштық қолхаттар рыногы;3)банктік акцепттер;4)чектер;5)төлем карточкалар.3)Бағалы қағаздар рыногы. ШЖС мен мемлекет шығарған бағалы қағаздардың сан алуан түрлері сатылатын ж/е сатып алынатын қаржы нарығының бөлігі. Функциялары:1)коммерциялық;2)мақсаттық;3)ақпараттық;4)реттеуші;5)қайта бөлу;6)баға ж/е қаржы тәуекелділігін сақтандыру.Бағ.қағ. рыногының түрлері:1)халықаралық-ұлттық;2)ұлттық-аймақтық;3)нақты бағ.қағ. рыногы(акция,облигация);4)мемлекеттік ж/е корпоративтік;5)алғашқы ж/е туынды.4)Зейнетақы рыногы – бүгінгі таңда Қазақстандағы әлеум-эк-қ жүйесінде ең дамыған рынок.ЖЗҚ- бұл ҚР белгіленген тәртіппен зейнетақы жарнасын тарту ж/е зейнетақы төлеу бойынша қызметті,сондай-ақ зейнетақы активтерін инвестициялық басқаруды жүзеге асыратын заңды тұлға.5)Валюта нарығы – қаржы рыногының түрлі құрастырушыларының өзара әрекетін қамтамасыз етуге маңызды бөлігі.Бұл механизмнің көмегімен валютаны тұтынушылар мен сатушылар арасында құқ-қ ж/е эк-қ қатынастар орнайды.Түрлері:1)шетелдік:2)алтын құйма;3)халықаралық төлемдер мен аударымдар;4)шетел валютасындағы бағ.қағ.