38. Инфляция,олардың түрлері

Инфляция - тауар айналымының қажеттілігімен салыстырғанда айналыс сферасының артық қағаз ақша массасымен лық толып кетуі,оның құнсыздануы ж/е соның нәтижесі ретінде тауарлар мен қызметтер көрсетуге бағаның өсуі;ақшаның сатып алуға жарамдылығының төмендеп кетуі. Яғни,инфляция - ақша жүйесі дағдарысы-ң жай-күйін білдіреді.Ақша-ң құнсыздануына себепші болатын фактор-р:айналысқа артық ақша-ң шығарылуы,қолайсыз төлем балансы,үкіметке сенім-ң жоғалуы. И-ң нысандары: төлем дағдарысы,ақша-ң құнсыздануы,алтын-ң нарық-қ бағасы-ң артуы,ұлт-қ валюта бағамы-ң төмендеуі. Себептері: қоғамдық өндіріс-ң үйлесімсіздігі(4проц),айналысқа артық ақшаның артық шығарылуыИнфляциялық үдерістің қуаттылығын бағалауды және инфляцияның түрлерін мынадай критерийлер бойынша ажыратады:Бағалар өсуінің қарқыны бойынша:1) баяу – баға жылына10%өскенде; бұл кезде ақшаның номиналдық құны сақталады, кәсіпкерлік тәуекел болмайды; 2)орташа – баға 100%шегіне өскенде; ақшаның затталынуы өседі; 3)ұшқыр инфляция – баға1000% өскенде; баға мен табыстардың арасындағы алшақтық ұлғая бастайды. Бағалар өсуінің теңгерімділік дәрежесі бойынша:1)баланстандырылған инфляция кезінде әр түрлі тауарлардың бағасы бір-біріне қатысты өзгерусіз қалады; 2)баланстандырылмаған инфляция кезінде олардың бір-біріне арақатысы өн бойы өзгеріп отырады, оның үстіне әр түрлі үйлесімде. Болжаулық дәрежесіне қарай: 1)күтілген; 2)күтілмеген.Шығу немесе пайда болу орнына қарай: 1)импортталған; 2)экспортталған. Экспортталған инф тауарлар мен қ көрсетуге экспорттық бағаның көтерілуінен туындайды,бұл тұтынушы-елдерде, соның ішінде дамып келе жатқан елдерде бағаның өсуіне соқтырады. Таралу орнына қарай:локальдық инфляция - баға 1 ғана ел-ң шекарасында өседі; дүниеж-кинфляция -кейбір ел-р топтарын н/е барлық ғалам-қ эк-каны түгелдей дерлік қамтиды. Қаржы мен инфляцияның өзара байланысын инфляцияның екі тұрпаты бойынша бақылап отыруға болады:1)сұраным инфляциясы(тұтынушылар инфляциясы) – ол заңи және жеке тұлғалардың ақша массасының өсуімен байланысты өнімге, тауарларға және қызметтерге сұранымның өсуінің салдары болып табылады; 2)шығындар инфляциясы (өндірушілер инфляциясы) – шаруашылық жүргізші субьектілердің еңбекке ақы төлеуге, кредиттер бойынша пайыздық мөлшерлемелердің көбеюіне, тұтынатын шикізатқа, материалдарға бағаның, қызметтер көрсетуге тарифтердің өсуіне жұмсалатын шығындардың көбеюі инфляцияны тудырады. Инфляцияға қарсы саясат – инфляциямен күреске бағытталған экономиканы мемлекеттік реттеу жөніндегі шаралар кешені.Мұндай саясаттың екі негізгі жолы белгіленген: дефляциялық саясат және табыстар саясаты. Дефляциялық саясат мемлекеттің шығындарын азайту,кредит үшін пайыздық мөлшерлемелерді арттыру,салық ауыртпалығын күшейту,ақшалай массаны шектеу жолымен ақшалай-кредиттік жән салықтық механизм арқылы ақшалай сұранымды реттеуді қарастырады.Бұл саясат экономиканың өсуін тежейді.Табыс саясаты – бағаға жәе жалақыға бақылау жүргізуді қажет етеді.Оны жүзеге асыру әлеуметтік қайшылықтарды қоздыруы мүмкін. Таргеттеу(ағылш мақсат)-реттеу ұйымы-ң жауапкершілігіне жататын мақсатты көрсеткіш-р-ң сандық бағдарламаларына қол жеткізу үшін эко-қ саясаттың қолданылуы.