Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Finansy_shpor_ME-21.docx
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.07.2025
Размер:
446.7 Кб
Скачать

21. Мемлекеттік бюджет мәні,рөлі,құрылымы.

Экономикалық қатынастар-ң жиынтығы ретіндегі мемлекеттік бюджеттің объективті сипаты болады,оның әрекет етуі орталықтандырылған қор-рды қажет ететін өндіріс процесімен анықталады. Объективтік ұдайыөндірістік қатынастардың өмір сүруінің экономика-қ нысаны бола отырып, айрықша қоғамдық арналымды орындай отырып, мемлекеттік бюджет экономикалық қосалқы категория ретінде болады. Мемлекеттік бюджет - экономика-қ қосалқы категория ретінде мемлекет-ң орталықтандырылған ақшалай қорын жасау және оны ұлғаймалы ұдайы өндіріс пен қоғамдық қажеттілік-рді қанағаттандыру мақсат-рына пайдалану жолымен қоғамдық өнімнің құнын бөлу және қайта болу үдерісінде мемлекет пен қоғамдық өндірістің басқа қатысушы-ры арасында пайда болатын ақшалай қатынас-рды білдіреді. Қаржылық қатынас-р-ң бұл жиынтығы «мемлекеттік бюджет» үғымының экономикалық мазмұнын құрайды. Мемлекеттік бюджеттің мақсаты – Қарулы күш-рді қаржыландыруға, қажетті әлеумет-к экономика-қ қызмет-рді атқаруға бағытталған ел үкіметі-ң қарамағында болатын ақша ресурс-ры-ң орталықтандырылған қорын қадағалау. Міндеттері: 1)бюдж-ң кіріс-рін көбейтуге,шығыс-рын төмендетуге,бюджет тапшылығын реттеуге б/сты шара-рды жүргізу;2)басқа экономика-қ дағдарысқа қарсы шара-р-ң жиыынтығында нысаналы басқаруға бағытталған шара-рды әзірлеу;3)дәйекті іске асыру,мемлекет-ң тұрақты қаржы жағдайын тұрақтауға жағдай жасайды. Мемлекеттік бюджеттің сан қырлы маңызын ескере отырып, оны тек экономика-қ категория және мемлекет-ң орталықтандырылган ақшалай қоры ретінде ғана емес, сонымен бірге негізгі қаржы жоспары, әлеуметтік-экономикалық үдеріс-рді реттеу механизм-ң жиынтық ұғымы ретінде карау керек. Мемлекеттік бюджеттің экономикалық мәні оның функцияларынан айқындалады.Мемлкеттік бюджет жалпы мемлекет қаржысының функцияларына сәйкес келетін функцияларды-бөлу және бақылау функцияларын қаржылардың ұдайы өндірістік тұрыжырымдаманың шеңберінде орындайды. Мемлекеттік бюджет экономикалық категория ретінде жал­пы қаржы сияқты бµлу және бақылау функцияларын орындайды. Бұл функциялардың іс қимылы, мазмұны, мєні мен маңызы бюджет қатынастарының қаралған айрықшалығымен айқындалды. Бөлгіштік функцияның іс-әрекетінің өзіндік ерекшелігі сол, қоғамдық өнімнің құны қоғамдық өндірістің сфералары, ұлттық шаруашылықтың секторлары, аумақтар, салалар, жеке шаруашылық жүргізуші субъектілер арасында бөлінеді. Мемлекеттік бюд­жет арқылы бүгінде Қазақстанда жалпы қоғамдық өнімнің шамамен 10% және жалпы ішкі өнімнің 20% бөлінеді. Бақылау функциясы бюджет қорларын бөлудің сандық үйлесімдерінде, олардың қоғамдық өндіріс дамуының қажеттіліктеріне сай келетіндігінде, бµлудің ұнамсыз барысынан ауытқуын анықтау және оларды жою мүмкіндігінде кµрінеді.

Қоғам-қ ұдайы өндірісте мем-к бюдж-ң рөлі ең алдымен мем-ік бюдж-ң көмегімен ұлттық табыстың 31%, ІЖӨ-ң 22%, жалпы қоғамдық өнімнің 11% бөлінетіндігімен және қайта бөлінетіндігімен анықталады. Ол ақшалай қаражаттарды ұлт-қ шаруашылық-ң әр түрлі сала-ры,өндіріс сектор-ры,қоғамдық қызмет-ң сфера-ры,ел-ң экон-қ аудан-ры мен аумақ-ры арасында бөледі. Бүкіл ұлттық шаруашылықтың бюджеті ретінде болатындықтан мемлекеттік бюджет жалпы экономикаға белсенді ықпал етеді. Материал-қ өндіріс-ң стимуляторы ретінде бола отырып, мемлекеттік бюджет бұл сферада үлкен рөл атқарады. Бюджеттік қаржыландыру материалдық емес сферада оның жұмыс істеуі мен одан ары дамуының негізгі көзі болып табылады. Бүл сфера мекеме-рі мен ұйымдары-ң негізгі бөлігінің кірістерінің меншікті көздері болмайды. Ағартуға және денсаулықты сақтауға, әлеуметтік сақтандыру мен әлеуметтік қамсыздандыруға, ғылымға, мэдениет пен өнерге жұмсалатын мемлекеттің шығыстары қаржы базасы болып табылады, онсыз жалпымемлекеттік аумақтың әлеуметтік-мәдени шараларын жүр-гізу мүмкін емес. Материалдык емес сфера салаларының ұтымды қүрылымын қалыптастыруда бюджеттің үлкен маңызы бар. Бюджет құрылымы - БЖ құрудың қағидалары, оның звенолары байланысының ұйымдастырушылық нысандары.Бюджеттің құрамы: кірістерден және шығыстардан тұрады.Кірістер-бюджетке қайтарымсыз түсетін салық,алым және т.б міндетті төлемдер,капитал әрекеттерінен түсетін түсімдер.Оған жататындар: салықтық түсімдер,салықтық емес түсімдер,алынған ресми трансверттер,капитал әрекетінен түсетін түсімдер.Шығыстар-шығындар мен мемлекеттік несиелер жиынтығы.Оған жататындар:қорғаныс, қоғамдық тәртіп және қауіпсіздік, білім беру, денсаулық сақтау, мәдениет, ғылым, әлеуметтік қамсыздандыру.

ҚР бюджеттік жүйе құрылымы

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]