3. Заттың құрылымдық элементтері. Зат молшері – моль.

Заттың мөлшерін денедегі молекулалар немесе атомдар санымен өлшеген әлдеқайда табиғи болған болар еді. Алайда кез келген макроскопиялық денедегі молекулалар саны орасан көп, сондықтан  есептеулерде молекулалардың абсолюттік емес, салыстырмалы санын пайдаланылады.

Халқаралық біріліктер жұйесінде заттың мөлшері мольмен өрнектеледі. Бір моль – бұл массасы 0,012 кг көміртегінде қанша атом болса, молекуласы немесе атомы бар заттың мөлшері.

Демек, кез келген заттың 1 мөліндегі атомдар немесе молекулалар саны бәрінде бірдей. Бұл атомдар санын N_А деп белгілейді және оны итальян ғалымы (ХІХ ғасыр) құрметіне Авогадро тұрақтысы деп атайды. Авогадро тұрактысын анықтау үшін көміртегінің бір атомының массасын табу керек. Массаны нобайлап өлшеуді, жоғарыда су молекуласы массасын калай өлшеген болсак, нақ, солай жасауға болады. (ал массаны өлшеудің өте дәлірек әдісі электро­магнит өрісінің  иондар шоғын бұруына негізделген). Өлшеулер кеміртегі атомының массасы: т_ос= 1,995-10²⁶ кг екендігін көрсетеді. Авогадро тұрақтысы N_А -ны бір моль мөлшерінде алынған көміртегі массасын бір атом көміртеі массасына бөліп анықтауға болады:N_А= 0.012 . =₌ 0.012 . =6.02

 Моль^-1 атауы бір моль мөлшерінде алынған кез келген заттың атомдар санын (N_А) көрсетеді. Егер заттың мөлшері v= 2,5 моль болса, онда сол денедегі молекулалар саныN_А = v/ N_А = 1,5-10²⁴. Сонымен , заттың, мөлшері v берілген денедегі Nмолекулалар санының N_А Авогадро тұрақтысына, яғни заттың 1 моліндегі моле­кулалар санының катынасына тең: Авогадро тұрақтысы шамасы аса зор макроскопиялықпен са-лыстырранда микроскопиялық масштабтардың каншалықты кішкентай екенін көрсетеді. Заттың, мөлшері 1 моль дененің өзіміз үйреншікті макроскопиялық өлшемдері және бірнеше, ондаған грамм шамасында массасы болады.

№6 билет

1.Гей-Люссак заңы. Бұл заңды 1802 ж. ашқан Ж.Л.Гей-Люссак және 1801ж. оған тәуелсіз Дж. Дальтон ұсынған. Гей-Люссак заңы тұрақты қысымда идеал газдың көлемі температура бойынша сызықты өзгереді дейді: ,мұндағы – газдың алғашқы көлемі; – газдың бастапқы және соңғы температураларының айырмасы; – газдың жылулық немесе көлемдік ұлғаю коэффициенті.Идеал газ күйінің (2.55)-ші теңдеуі, қысым тұрақты болғанда, былай жазылады: немесе .Осы теңдеу изобар теңдеуі деп аталады, ал тұрақты қысымда өтетін процесті изобарлық процесс дейді. (2.61)-ші формула Гей-Люссак заңын анықтайы.

Б ұл заңды кейбірде Шарль заңы деп атауы дұрыс емес. Әр түрлі қысым-дар үшін – диаграммасында көлемнің температураға тәуелділік графигі 2.6-суретте көрсе-тілген. Идеал газ изобарлары – диаграммасында координаттар осте-рінің басынан шығатын, бұрыштық коэффициенті -ға тең түзу сызықтар. (2.61)-шы теңдеудегі коэффицентін (2.57) формула бойын-ша анықтаймыз: , осыдан (2.62)

Идеал газдың көлемдік ұлғаю коэффициенті абсолюттік температура шамасына кері пропорционал болады. Мысалы, С-де К^-1, барлық газдарға бірдей.