4. Дипломдық жобаның мазмұнына және ресімделуіне қойылатын негізгі талаптар

Дипломдық жобаның құрылымдық элементтеріне мыналар жатады:

мұқаба (сыртқы беті)

• Дипломдық жоба орындалған, ұйымның атауы,

• Студенттің тегі және инициалдары,

• Диломдық жобаның тақырыбы,

• Жұмыстың түрі – дипломдық жоба,

• Мамандықтың атау және шифрі,

• Қала, жыл.

Титул беті

Титул беті дипломдық жобаның бірінші беті болып табылады және құжатты өңдеу және іздестіруге қажетті ақпарат көзі ретінде қызметке етеді. Титул бетіне келесі мағлұматтар келтіріледі:

• Дипломдық жоба орындалған ұйымның атауы,

• Меңгерушісінің бекітілген қолы,

• Жұмыстың түрі – дипломдық жоба,

• « тақырыбына» деген сөздің көрсетілуімен, дипломдық жобаның тақырыбының атауы,

• Мамандықтың атауы және шифрі;

• Сол жағында – «орындаған» сөзі, қарама – қарсы оң жағынан студенттің тегі мен инициалдары,

• Бір жол төмен «жетекші» деп жазылад және оның тегі мен инициалдары көрсетіледі,

• Қала, жыл.

Титул беті дипломдық жоба беттерінің жалпы нөмірленуі кіреді. Титул бетте бет нөмірі қойылмайды.

Дипломдық жобаның орындалуына тапсырма

Дипломдық жобада тапсырма бастапқы материал мен көздерінің сипаттамасын, студент әзірлейтін сұрақтар тізбесін, ұсынылатын әдебиеттер тізімін, графикалық материал тізбесін, дипломдық жоба жазудың толық күнтізбелік кестесін қамтуы тиіс. Дипломдық жобаның тапсырмасын, жұмысты аяқтау мерзімін көрсете отырып, меңгерушісі бекітеді. Дипломдық жобаның тапсырмасы титул бетінен кейін нөмірлеусіз дипломдық жобаға тігіледі.

Мазмұны

Дипломдық жобаның мазмұнына Кіріспе, барлық бөлімдер, бөлімшелердің реттік нөмірлері мен атаулары, Қорытынды, Пайдаланылған әдебиеттер тізімі мен дипломдық жоба осы элементтері басталатын беттердің номерлері көрсетіле отырып, қосымшалардың атауы кіреді.

Кіріспе

• Таңдалған тақырыптың маңыздылығы;

• Орындалатын жұмыстың мақсаты;

• Дипломдық жобаға кіретін тарауларды қысқаша бейнелеу.

Технологиялық бөлімі бағдарламалар суреттері.

• Пәндік тарауында қосымша бағдарламаның мазмұны жазылады, процесі автоматизациялаудың ерекшелігі және белгіленуі;

• Өңделген бағдарламалық өнімнің «интерфейске қойылатын талаптары».

Жобалау бөлімі

Ақпараттық қордың бейнеленуі:

• Мәліметтер сөздігі (атауы, түрі, берілетін мәліметтердің ұсынылатын диапазоны), пәндік тарауының алынған талдау нәтижесінен барлық аталған мәліметтердің мазмұны;

• Мәліметтер қоры және пәндік тараудан алынған талдау нәтижесінің кілттік және мәліметтер қорының әрбір кесте үшін кесте тізімі болуы керек;

• Кесте арасындағы байланыс сызба түрінде алғашқы және сыртқы кілттік бейнені көрсету керек;

• Бүтінділіктің біртұтастығын шектеудің бейнеленуі.

Алгоритмді бейнелеу бөлімі

• Жобаланатын мәліметтер қорымен бағдарламаға қосымаша ақпараттар логикалық байланыс өңделетін бағдарламаның ақпараттық қосымша арасындағы байланысты, сонымен қатар негізгі операцияны (блок-сызба) алгоритмді, пәндік тараудан алынған талдау нәтижелерін, іске асыратын негізгі операциялар жинағы қажет;

• Бағдарламаның құрылымдық сызбасы, логикалық байланыс және ақпараттық ағымының сызбасы арасындағы байланыс графика түрінде жазылу керек

Пайдаланушының интерфейсті ұйымдастыру бөлімі

• Интерфейстің элементтерін байқау;

• Бағдарламаның мәселелік интерфейсін ұйымдастыру;

• Анықтамалық жүйені ұйымдастыру

Дипломдық жобаның іске асыру құралы жады компьютер

• Қолданылатын операциялық жүйенің қысқаша сипаттамасы. Бағдарламаны орындау үшін дипломдық жобада кездесетін ақпараттың қысқаша мазмұны, сонымен қатар бұл тарауда операциялық жүйе және оның конфигурациясы туралы қысқаша ақпарат болу керек.

• Бағдарламалау тілін қысқаша сипаттау. Бұл тарауда келесі ақпараттар мазмұны: есептің шешімін табу үшін бағдарлама жүйесін визалдау және тілдің түрі: интерпретатор, компилятор, болу керек.

• Мәліметтер түрі;

• Бағдарламаға циклдік және тармақталған процестер;

• Блоктар және процедуралар;

• Ақпаратты енгіздіру және шығаруды ұйымдастыру.

Пайдалану бөлімі

• құрал – жабдыққа қойылатын талаптар. Бөлімше мазмұны құрал – жабдықтар қорына ең аз талаптар; сыртқы құрылғыларына қажетті тізім материалдар тізімі және арнайы бағдарламалау үшін қажетті іс- әрекеттерден тұрады.

• пайдаланушыға нұсқау. Бұл бөлімшеде өңделетін бағдарлама өнімін пайдалану бойынша көлемді нұсқау болу керек.

• бағдарламашыға нұсқау. Бұл бөлімшеде бағдарламашы: бағдарламаны орнату ережесі және шартты конфигурация бойынша баптау, сонымен қатар іске асырылатын бағдарламалық өнімдермен жұмыс істей білу керек.

Экономикалық бөлім есеп

Әзірлеу мен енгізу шығындарының есебі

Әзірлеуге шығындар есебі дәл- сағатпен анықталады, яғни бағдарлама кешенін немесе кіші жүйені әзірлеуге қажетті нормативтік уақыт анықталады және мынадай түрде жүргізіледі:

1. Тапсырма кешенінің немесе кіші жүйенің индексі, жаңалық деңгейі мен алгоритм күрделігі анықталады;

2. Жобалау кезеңдері анықталады;

Жобалау процесін мынадай кезеңдерге бөлуге болады:

а) техникалық тапсырма;

ә) алғашқы үлгі жобасы;

б) техникалық жоба;

в) жұмыс жобасы.

Техникалық тапсырма жекелеген кезеңдерді әзірлеуді көздемеген жағдайларда бұл кезеңдердің көп еңбекті керек етушілігі жобаның жалпы көп еңбекті керек етушілігінде ескерілмейді.

«Техникалық жоба» және «Жұмыс жобасы» екі кезеңінің орнына «Техникалық жұмыс жобасы» кезеңін өткізуге рұқсат етіледі. Бұл ретте техникалық жұмыс жобасын көп еңбек керек етушіліктің 85% және жұмыс жобасының көп еңбек етушілігінің 100% құралады.

1. Әрбір таңдалған кезең үшін тапсырмалар кешеніне немесе кіші жүйеге индекске сәйкес уақыт нормалары анықталады.

2. Бұдан әрі нақты жобаның айрықша белгілері мен ерекшеліктерін көрсететін түзету коэффициенттері анықталады.

3. Жалпы көп еңбек керек етушіліктің есебі жүргізіледі.

4. Енгізуге шығынды есептеу әзірлеуге осы әдіс бойынша шығындыр есебінен қажеттілігі бойынша және жеке жүргізіледі.

Техникалық қамтамасыз етуге шығындар есебі

Жобалау нәтижелері бойынша техникалық қамтамасыз етуге талаптар мынадай құрамда анықталады:

• Процессорға талаптар;

• Жедел жадынамаға талаптар;

• Сыртқы (дисктік) жадынамаға талаптар;

• Қосымша құрылғыларға талаптар.

Көрсетілген талаптарға сандық сипаттамалар бойынша ұсынылатын (төменгі) компьютердің типі анықталады. Егер бір компьютерде бірнеше тапсырма пайдалану көзделсе, онда бағдарламаның толық көлімде қызмет етуі үшін қажет техникалық құралдар мен ресурстардың үлесі анықталады.

Экономикалық тиімділігінің есебі

Жобаланатын бағдарлама кешенін пайдаланудың экономикалық тиімділігінің есебі базалық нұсқа (пәндер саласында сипатталған жұмыстарды орындаудың бар нұсқасы) бойынша жылдық шығынның бағдарлама кешенін алу, енгізу және пайдалану шығынына қатысын анықтау есебінен жүзеге асырылады.

Егер осы қатынас 1-ден жоғары болса, онда енгізудің экономикалық мақсатқа сәйкестігі туралы қорытынды жасалады.

Жобалаудың кезеңдері бойынша уақыт нормасының есебі

«Техникалық тапсырма кезеңі»

Міндет қоюда әзірлеуші орындайтын жұмыстар құрамы:

• бастапқы деректерге шолу;

• әзірленетін бағдарламалық құралдардың тиімділігі мен сапасының шарттарын талдау және негіздеме;

• негіздеме, ғылыми-зерттеу жұмысын жүрізу;

• кіру және шығу деректерінің құрылымын анықтау, жұмысты орындау әдістерін алдын-ала таңдау;

• техникалық құралдарға талаптарды анықтау;

• қойылған міндеттің шешілуі мүмкіндігінің қағидалық негіздемесі;

• міндетке талаптарды анықтау, міндеттерді әзірлеудің техника- экономикалық негіздемесін әзірлеу;

• бағдарламалық құралдарды және оларға құжаттаманы әзірлеу деңгейлерін, кезеңдерін анықтау;

• бағдарламалау тілін таңдау;

• келесі кезеңдерде ғылыми зерттеу жұмыстарын жүргізудің қажеттілігін анықтау.

Бағдарламалық қамтамасыз етудің әзірлеушісі орындайтын жұмыстар құрамы:

• ЭЕМ-дағы деректерді өңдеу мәселелері бойынша міндеттерді қоюда әзірлеушінің кеңес алуы;

• қойылған міндеттің шешілуі мүкіндігінің қағидаттық негіздемесі;

• міндеттерді шешу әдістерін алдын ала таңдау, бұдан бұрын әзірленген бағдарламаларды қолданудың негіздемесі;

• ППП құрамын, ақпарат қорының құрамын және оның құрылымын анықтау;

• бағдарламалау тілін таңдау;

• бағдарламалық құрлдарды және оларға құжаттаманы әзірлеу деңгейлерін, кезеңдерін анықтау;

• техникалық тапсырманы келісуге және бекітуге қатысу.

«Техникалық тапсырма» жұмысын орындауға уақыт нормасы.

Кіші жүйе индексі	Жаңалық дәрежесі
	Ж
2	42

Міндет қоюға уақыт нормасы 65% құрайды;

Міндет қоюға уақыт нормасы 35% құрайды;

«Техникалық жоба» кезеңі

Міндет қоюды әзірлеуші орындайтын жұмыс құрамы:

• кіру және шығу құжаттарының құрылымын нақтылау;

• есептерді шығару алгоритімін әзірлеу;

• кіру және шығу деректерін ұсыну нысанын анықтау;

• техникалық құралдардың конфигурациясын түпкілікті анықтау;

• бағдарламалық құралдарды әзірлеу және енгізу жөніндегі іс- шараларды іс- шаралар жоспарын әзірлеу; түсіндірме жазбаны әзірлеу;

• техникалық жобаны келісу және бекіту;

• міндет қоюға байланысты мәселелер жөнінде нұсқаулар беру.

Бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеуші орындайтын жұмыс құрамы:

• міндет қоюды әзірлеушімен бірлесіп: құрам бойынша мәселелерді шешу, деректерді өңдеуді ұйымдастыру және ППП қолдану; деректемелерді қолданумен кіру, шығу құжаттарының нысанын талдау және анықтау; өңделетін ақпаратты бақылауды ұйымдастыру; бақылау- анықтама үлгісін дайындау; техникалық құралдардың конфигурациясын түпкілікті анықтау;

• құрамның талаптарын сақтауға және міндет қоюды сақтауға бақылау;

• бағдарлама құрылымын әзірлеу;

• бағдарламалық құжатты әзірлеу және оны техникалық жобаға қосу үшін беру;

• техникалық жобаны келісуге және бекітуге беру.

«Техникалық жоба» жұмысын орындауға уақыт нормасы

Кіші жүйе индексі	Қою			Бағдарламалау
	Кп	К1	К2		Кп	К1	К2
2	20,99	0,46	0,35		9,33	0,48	0,16

«Техникалық жоба» жұмысын орындауға міндет қоюға уақыт нормасының есебі

«Техникалық жоба» жұмысын орындауға бағдарламалық қамтамасыз етуге уақыт нормасының есебі

«Енгізу».

Міндет қоюды әзірлеуші орындайтын жұмыс құрамы:

• жанамалау және дайындау үшін бағдарлама құралдарын беру туралы актіні рәсімдеу жіне бекіту;

• бағдарламалаушымен бірге: алгоритмдер мен есептерді шешу бағдарламаларын және деректерді өңдеудің технологиялық процесін тексеру; міндеттерді тәжірибелік пайдалану; бағдарламалардың және бағдарламалық құжаттаманың тәжірибелік

• нәтижелері бойынша

• түзетулер;

• жанамалау және дайындау үшін бағдарлама құралдарын беру туралы актіні

• рәсімдеу және бекіту;

• алгоритмдер және бағдарламалар қорына бағдарламалық құралдарды беру.

Бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеуші орындайтын жұмыс құрамы:

• бағдарламалаушымен бірге;

• алгоритмдер мен есептерді шешу бағдарламаларын және деректерді өңдеудің технологиялық процесін тексеру; міндеттерді тәжірибелік пайдалану; бағдарламалардың және бағдарламалық құжаттаманың сынау нәтижелері бойынша түзетулер; құжаттаманы дайындау және өнеркәсіптік пайдалануға тапсыру.

«Енгізу» жұмысын орындауға уақыт нормасы

Кіші жүйе индексі	Қою			Бағдарламалау
	Кп	К1	К2		Кп	К1	К2
2	8,47	0,49	0,45		8	0,46	0,51

«Енгізу» жұмысын орындауға міндет қоюға уақыт нормасының есебі

«Енгізу» жұмысын орындауға бағдарламалық қамтамасыз етуге уақыт нормасының есебі

Жобалау кезеңдері бойынша түзету коэффиценттерін анықтау.

Пайдаланылатын ақпарат түрлеріне байланысты түзету коэффиценттері. «Техникалық жоба»

Пайдаланылған ақпарат түрі	Жаңалық дәрежесі
	Ж
Ауыспалы ақпарат	1
Нормативтік- анықтамалық	0,72
Деректер қорының ақпараты	2,08

К1; К2; К3 – пайдаланыталын ақпарат түріне байланысты түзету коэффиценттері

- ауыспалы ақпарат деректерін алу саны;

n – нормативтік- анықтамалық ақпарат деректерін алу саны;

p – деректер қорын пайдалану кезінде деректер алу саны;

«Жұмыс жобасы» кезеңінде жұмыстың көп еңбекті керек етушілігін анықтау үшін түзету коэффиценттері

Пайдаланылған ақпарат түрі	Алгоритм күрделілігінің тобы	Жаңалық дәрежесі
		В
Ауыспалы ақпарат	2	1,1
Нормативтік- анықтамалық	2	0,58
Деректер қорының ақпараты	2	0,48

K1*m+K2*n+K3*p 1*1.1+0.58*1+0.48*1

Жобалау кезеңдері	ППП және ТП пайдалану, %	К
		Ж
Техникалық жоба	40-60	0,6
Жұмыс жобасы	25-40	0,7
Енгізу	20-25	0,8

m+n+p 1+1+1

Кіру ақпаратының көлеміне байланысты түзету коэффициенттері

Әзірлеу кезеңдері	Кіру ақпаратының көлемі (мың құжат тармағы)
	100-ге дейін
Техникалық жоба	1,05
Жұмыс жобасы	1,1
Енгізу	1,15

Уақыт режиміне байланысты түзету коэффциенттері

Әзірлеу кезеңдері	Ақпаратты өңдеу түрі	Жаңалық дәрежесі
		В
Техникалық жоба	УР	1,26
Жұмыс жобасы	УР	1,32
Енгізу	УР	1,21

Стандарттық модульдердің пакеттік-қолданбалы бағдарламаларын пайдалану.

Жобалау кезеңдері бойынша түзету коэффиципенттерін мына формуламамен анықтаймыз:

К_жалпы=К₁*К₂*К₃*…*К_n

4.5.1. «Техникалық жоба» кезеңінде жалпы түзету коэффициенті

Жалпы көп еңбекті керек етушілік және әзірлеушілер санының есебі

«Техникалық тапсырма» кезеңі

Міндеті қоюға жұмыстың көп еңбекті керек етушілік есебі:

Бағдарламамен қамтамасыз етуге жұмыстың көп еңбекті керек етушілік есебі:

«Техникалық жоба»

Міндетті қоюға жұмыстың көп еңбекті керек етушілік есебі:

Бағдарламамен қамтамасыз етуге жұмыстың көп еңбекті керек етушілік есебі:

«Жұмыс жобасы»

Міндетті қоюға жұмыстың көп еңбекті керек етушілік есебі:

Бағдарламамен қамтамасыз етуге жұмыстың көп еңбекті керек етушілік есебі:

«Енгізу»

Міндетті қоюға жұмыстың көп еңбекті керек етушілік есебі:

Бағдарламамен қамтамасыз етуге жұмыстың көп еңбекті керек етушілік есебі:

Жұмыстың жалпы көп еңбекті керек етушілік есебі.

Жобалаудың барлық кезеңдері бойынша міндет қоюға жұмыстың жалпы көп еңбекті керек етушілігі мынаны құрайды:

Жобалаудың барлық кезеңдері бойынша бағдарламалық қамтамасыз етуге жұмыстың жалпы көп еңбекті керек етушілігі мынаны құрайды:

18 күнде жұмысты орындау мерзімі кезінде орындаушылар санын анықтау.

Міндет қою:

Бағдарламамен қамтамасыз ету:

Бағдарламаны орындау үшін мыналар қабылданады:

11-разрядты инженер-бағдарламашы – 1;

9-разрядты техник-бағдарламашы – 1;

Еңбекақы қорының есебі

Өндірістік және ынталандырушылық (ниеттемелік) қызмет атқаратындықтан, еңбекақы еңбек бағасы және кәсіпорын жұмыскерлерінің маңызды ынталандырушысы болып табылады.

Еңбекті нормалау еңбек сапасын және жұмыскердің кәсіпорын қызметінің жалпы нәтижесіне жеке үлгісін ескеруге мүмкіндік береді.

Белгіленген мөлшерлеме қарапайым еңбектің (1-разрядты) уақыт бірлігіне (күн, сағат) шекті мөлшерін анықтайды.

Еңбек жағдайы бойынша бағдарламашы жұмысы зиянды болып жіктеледі.

Еңбекке ақы төлеу туралы ережеге сәйкес зияндылығы үшін үстеме жұмыс орнының аттестациясына байланысты 12%-ға дейін құралады.

Еңбекақыны, белгіленген мөлшерлемені есептеу үшін еңбек жағдайы үшін түзету коэффициенті ескеріледі – 1,12

11-разрядты белгіленген мөлшерлеме – 2,05

9-разрядты белгіленген мөлшерлеме – 1,78;

Еңбекақыны қосымша қоры - 10%

Әлеуметтік мұқтаждықтарға айдарымдар - 21%

12-разрядты инженер-бағдарламашының еңбекақы қорын анықтау.

12-разрядты сағаттық белгіленген мөлшерлеме зияндылығы үшін үстеме есебімен мынаны құрайды:

Істелген уақыт үшін белгіленген еңбекақы:

Қосымша еңбекақы – 10% З_бел-ден:

З_қос

Жетекші бағдарламашы еңбегіне ақы төлеу мынаны құрайды:

9-разрядты техник-бағдарламашының еңбекақы қорын анықтау.

9-разрядты сағаттық белгіленген мөлшерлеме зияндылығы үшін үстеме есебімен мынаны құрайды:

Істелген уақыт үшін белгіленген еңбекақы:

Қосымша еңбекақы - 10% З_бел-ден:

Жетекші бағдарламашы еңбегіне ақы төлеу мынаны құрайды:

6.3. бағдарламаны әзірлеуге еңбегіне ақы төлеу мынаны құрайды:

Мұқтаждықтар үшін аударымдар:

Бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеуге жалпы еңбекақы қоры мынаны құрайды:

Бір маманның орташа айлық еңбекақысы мынаны құрайды:

Жобаны техникалық қамтамасыз етуге шығын есебі:

Бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу үшін техникалық құралдар қажет

• Жүйелік блок - 53000 теңге

• Пернетақта - 1500 теңге

• Монитор - 19500 теңге

• Тышқан - 1200 теңге

• Принтер - 31300 теңге

Негізгі қорлар өз бағасын тозушылық аударымдар түрінде жасалатын өнімге аударады.

Техникалық құралдарды пайдалану мерзімі 3 жыл.

Тозушылық – негізгі қордың тозуының ақшалай көрінісі.

Мұнда:

- Негізгі қорлардың бағасы = 106500

Тозушылық аударымдар нормасы 33,3%

262 – Жылына жұмыс күнінің орташа есептік жалғастығы

t – Жұмысты орындау мерзімі = 18

Материалдық ресурстарға шығын есебі.

Бағдарламаны орындау үшін дискеталар пайдаланылады – 2, сондай-ақ тапсырыс берушіге пайдаланушы нұсқасы және 30 парақта басылған бағдарлама беріледі.

Жұмсалған материалдардың бағасы мынаны құрайды:

1. Дискеталар – 1*70=70

2. Түсіндірме жазба – 30*20=600

3. Материалдардың жалпы бағасы – 70+600=670

Энергия ресурстарына шығын есебі.

Бағдарламалық жобаны орындау үшін техникалық мақсаттарға электр энергиясы пайдаланылады.

С_эр = N * n * Ц * t = 0.5 * 6 * 4.84 * 144 = 2090.88

Мұнда:

N –Техникалық құралдардың қуаты - 0,5кВт

n – Пайдаланылатын техникалық құралдардың саны – 6

Ц – Электр энергиясының бір киловатының бағасы – 4,84

t – Сағатпен жұмыс уақыты – 144

Өзіндік құн мен жіберу құнының калькуляциясы

Калькуляция өнімнің өзіндік құнына кіретін шығындар сыныптамасын білдіреді. Бұл шығындар олардың экономикалық мазмұнына байланысты топтастырылады. Өзіндік құн калькуляциясы шығындарды ескеруге, талдауға және жоспарлауға мүмкіндік береді.

Өнімнің өзіндік құны – бұл кәсіпорынның өндіріске және өнімді сатуға ақшалай шығындары.

Жіберу құны өнімнің өзіндік құнын, кәсіпорынның табысын және қосымша құнға салықты қамтиды.

Р/с №	Шығын бабы	Сомасы (теңге)	%
1	Материалдар	670	0,69
2	Энергия ресурстары	2090,88	3,01
3	Негізгі еңбекақы	32285,83	46,60
4	Қосымша еңбекақы	3228,58	4,66
5	Әлеуметтік мұқтаждықтарға аударымдар	7458,02	10,76
6	Тозушылық аударымдар	4872,98	7,03
7	Өндірісті дайындауға және иеленуге шығыстар	253,03	0,36
8	Қоғамдық шығыстар	1518,18	2,19
9	Өндірістік өзіндік құн	52377,5	75,61
10	Кәсіпорын табысы	7856,62	11,34
11	Кәсіпорын өнімінің құны	60234,12	86,9
12	ҚҚС - 15%	9035,11	13,04
13	Жіберу құны	69269,23	100