1. Азаматтық iс жүргiзу құқығының пәнi, әдiсi және жүйесi.

Пәні: Азаматтық істі қарау және шешу, сондай-ақ процессуалды заң шығауршы нормалармен регламенттелген сот шығарған актілерін орындау барысында пайда болатын сот пен процесске қатысушылар арасындағы қоғамдық қатынастар.

Әдісі: М.С.Шакарянның жазуы бойынша, азаматтық іс жүргізу құқығының әдістері императивті және диспозитивті деп екіге бөлінеді.

Императивті әдіс азаматтық іс жүргізудің құқықтық қатынастарындағы субъектілердің, яғни сот және процесске қатысушылардың құқықтық жағдайына негізделген. Сот – құзыреті бар, мемлекеттік билік органы болып табылады. Сотта төрағалық етушінің талаптары, тапсырмалары, шақыртулары және үкімдері порцесске қатысушылар үшін міндетті. Сол себепті, азаматтық іс жүргізудегі қатынастар билік пен бағыну қатынастары деп сипат алады.

Диспозитивті әдіс азаматтық сот ісі арқылы қорғалуға жататын құық сипатымен анықталған. Азаматтық құқықтың субъектілерінде осы құқықтарға иелік етуге бағытталған әрекеттерді жүзеге асруда толық еркіндіктері бар. Сол себепті, субъектінің диспозитивті өкілеттілігі азаматтық іс жүргізу құқығының әдісінде де орын алады.

Жүйесі: Азаматтық іс жүргізу құқығның жүйесі – азаматтық сот ісі аясындағы қоғамдық қатынастарды реттейтін, азаматтық іс жүргізу нормаларының ретке келтірілген жиынтығы. Бұл жүйеде екі бөлім белгіленеді – жалпы және ерекше. Жалпы бөлім сот ісінің жалпы ережелерінен тұрады, атап айтқанда төмендегі институттар туралы нормалар:

• азаматтық іс жүргізу туралы заңнама;

• азаматтық сот ісін жүргізудегі міндеттер мен қағидалар;

• азаматтық істердің бір мекемеге жатуы;

• азаматтық істердің соттылығы;

• сот құрамы және наразылық білдру (өздігінен бас тарту);

• іске қатысушы тұлғалар;

• сотта төрағалық етуші;

• дәлелдеу мен дәлелдемелер;

• сот шығындары;

• мәжбүрлеу шаралары;

• процессуалдық мерзімдер және т.б.

Ерекше бөлімге сот актілерін орындау туралы құқықтық нормалар жатады.

2. Азаматтық іс жүргізу құқық ғылымының пәні мен жүйесі

Пәні: Азаматтық істі қарау және шешу, сондай-ақ процессуалды заң шығауршы нормалармен регламенттелген сот шығарған актілерін орындау барысында пайда болатын сот пен процесске қатысушылар арасындағы қоғамдық қатынастар.

Жүйесі: Азаматтық іс жүргізу құқығның жүйесі – азаматтық сот ісі аясындағы қоғамдық қатынастарды реттейтін, азаматтық іс жүргізу нормаларының ретке келтірілген жиынтығы. Бұл жүйеде екі бөлім белгіленеді – жалпы және ерекше. Жалпы бөлім сот ісінің жалпы ережелерінен тұрады, атап айтқанда төмендегі институттар туралы нормалар:

• азаматтық іс жүргізу туралы заңнама;

• азаматтық сот ісін жүргізудегі міндеттер мен қағидалар;

• азаматтық істердің бір мекемеге жатуы;

• азаматтық істердің соттылығы;

• сот құрамы және наразылық білдру (өздігінен бас тарту);

• іске қатысушы тұлғалар;

• сотта төрағалық етуші;

• дәлелдеу мен дәлелдемелер;

• сот шығындары;

• мәжбүрлеу шаралары;

• процессуалдық мерзімдер және т.б.

Ерекше бөлімге сот актілерін орындау туралы құқықтық нормалар жатады.