Музеймудын тускар

Хамгин кезəңк музей Оксфордск университетд бəəнə. Эн университет 1683-гч җилд секгдсмн. Нарт делкəн хамгин ик музей – Лувр. Энүнə һəəхүлин аһунь 60 миңһн дөрвлҗн метр тогтана. Тенд бəəсн цуг экспонатмудыг һəəхҗ хəлəхин төлə нег долан хонг керглгднə. Тегəдчн, туристнр нурһлҗ һанцхн «Мона Лиза» гидг зал хəлəнə. Москва балһснд олн музеймуд бəəнə. Үлгүрнь, шикр-балтан, мисин, шоколадын болн нань чигн. Ярославль балһснд болхла, аюһин, Тамбовд – чонын, Тулад – самоварин болн балтан музеймуд бəəнə.

Архитектур

Архитектура гисн - билгтəһəр тосхлһн, балһсдыг, əмтн бəəх гермүдиг, олна болн эдл-ахуст кергтə тосхлтсиг, уульнцсиг, парксиг сəəнəр болн сəəхнəр, батар зуралҗ чадлһн.

Мана орн-нутгт бəəх кезəңк шивəс, кезəңк болн өдгə цага бəəшңгүд, театрмуд, библиотекс ямаран сəəхнинь үзҗ байрлнавидн. Эдниг үзхлəрн, бидн теднə дотр орҗ һəəхх седкл зүүнəвидн. Москван Кремль болн Улан талвң, Парижд бəəх Эйфелев башнь – эдн олн-əмтнə болн орн-нутгудын нердинь туурулна, эдн цуг делкəд темдгтə.

Архитектур хəлəхд кеермҗтə болсн деерəн оньдин эдлврт керглгддг төлəдəн ик туста. Келхд, əмтн бəəдг гермүд, мана сурһуль сурдг школмуд, техникумс, институтс, мана байр-бахмҗ хаңһадг театрмуд, циркс, мана бичкдүдин амрдг садикуд болн нань чигн тосхлтс ямр дүңгə ик чинртəһинь үнлхд күчр.

Архитектурин чинр тосхачнрин үүдəгч медрллə залһлдата болсн деерəн эднə тосхлтс аһарин киитн-дуланла, уулта эс гиҗ тегш һазрт тосхлһнла, тосхлтын техниклə, материалмудла, бəəрн улсин хəлəцлə, теднə некврлə ирлцəтə болх зөвтə.

* * *

Студентнр бəəдг гериннь эврəннь бəəдг хорадан һурвн иньгүд шууглдад орад ирцхəв.

- Нег җаҗлҗ, шүд харһулх юмн бəəнү? Мөңгм бидн чилəд, бүсм бидн сулдад, гесн өлсəд, гер сангдад ирв! – гиҗ Коля хойр альхан имрəд Батан парс мишгин ам хəлəв.

- Бəəнə! Бəəнə! Үкс гитн, сурһулясн оратад оддг юмн болвза, - гиһəд, Бата Цаһан бергнəннь өгч тəвсн экл давста болсн гүзəлсн цаһан тос, боорцг, хатасн борц, шүүрмг һарһад, стол деер тəвв. Ута Коля хойр: - Ура! Мана күн зооц зөөҗ ирх гиҗ келə бəəлəвидн, - гилдəд, киртə хала кружкстан халун ус кеҗ авад босн хатрн бəəҗ дəврлдв.

Көвүдин бəəдг киит урссн, көгҗин үнртə хораһас: негт хальмг чигəнə ишклң үнр һарсн болад, негт хəəлсн тосна үнр һарсн болад каңкнад одв.

Бата хувцан сольҗ өмсəд, базрт одад: боднцг, мəңгрс, өдмг хулдҗ авад, эн һурвн стипендян авсн цагтан хот кедг өрəл суулһ ордг, көк мискəн дүүргəд борцан тəвəд хот кев. Хотан эклəд буслһчкад, һалан баһрулчкад, күүкдлə мендлхəр күүкдин хораһур одв.

Эрнҗəнə Константин (Һалан хадһл)

Өвгн туула хойр

Эрт урд цагт нег хотнд цөөкн үкртə өвгн бəҗ. Нег дəкҗ һалзу чон ирəд, өвгиг əəлһнə:

- Өвгн, ода би чамаг иднəв.

- Бичə намаг ид, би чамд нег үкрəн өгнəв, - гиһəд өвгн һалзу чонд нег үкрəн өгнə.

Маңһдуртнь һалзу чон дəкн өвгнүр ирнə:

- Чамаг ода бəрҗ иднəв, - гинə.

- Намаг тəв, би чамд дəкəд нег үкр өгнəв, - гиһəд, өвгн бас нег үкрəн өгнə.

Тиигəд өвгн арһан барад, гейүрəд гериннь һаза сууна.

- Та яһад уульҗанат? – гиҗ өөгүрнь гүүҗ йовсн туула сурна.

- Нег чон өдр болһн ирəд, чамаг иднəв гиһəд, əəлһəд, үкрмүдим чилəҗəнə. Маңһдур һалзу чон дəкн ирхлə, яахм болхв, гиһəд ода арһан барад уульҗанав, - гиҗ өвгн келнə.

Өвгнд учрсн зовлңгиг ухата туула медəд, селвгəн өгнə:

- Маңһдур өрүн өрлə би шора цацад, тоос пүргүлəд гүүнəв. Тер цагт ирəд, таниг иднəв гихлə, та келтн: «Хаана күрң аю чамаг бəрхəр нааран ирҗ йовна».

Маңһдур өрүн өрлə һалзу чон дəкн өвгнүр ирəд, терүг əəлһнə. Туулан өгсн селвгəр өвгн келнə:

- Чон, хаана күрң аю чамаг бəрҗ идхəр нааран аашна. Чамаг манад ирəд бəəдгинь медсн бəəҗ. Тер тоос һарһад аашна. Чини əм һарһхар бəəнə.

Деегшлəд һарсн нарнд күргəд шора цацгдсинь үзсн һалзу чон өвгнə келсиг иткəд, икəр əəнə.

- Өвгн, намаг эндəс йовҗ одла гиҗ аюд кел, - гиһəд, һалзу чон зулад, ик холдад йовҗ одна.

Эн йовдлын хөөн һалзу чон тер нутгур ирдгəн уурч. Тиигəд ухата туулан селвгəр тер нутгин улс зовлң угаһар, амр-таварн, сəн-менд җирһəд бəəҗ.