Төрскнч седклтə көгшə

Хальмг Таңһчас зөвəр ууҗмд бəəх Лиманск района Михайловка селəнд найн зурһата көгшə Цаһан Санджигоряевна Лиджиева бəəнə. Төрскнч седклтə ээҗ хальмг келəн, авъяс-заңшалан əрүнəр хадһлҗ, күүкд-көвүдтəн, ачнр-зеенртəн, җичнртəн күргҗ медүлҗəнə. Эдн цуһар хальмгаһар келнə, цуг тоотыг кезəңк авъясар күцəнə. Көгшə бурхн-номдан шүтнə.

- Зурһан үр һарһлав. Нег күүкм Сиврт əрлв, бас нег күүкм энд сəəһəн хəəв. Тегəд ода дөрвн үртəв, арвн хойр ач-зеетəв, дөрвн җичтəв. Клавдия күүкм Элстд көдлнə. Би нег көвүндəн бəəнəв. Нег ачм əəрмд церглҗ йовна, апрель сард ирхмн. Цергəс эрүл-менд бууҗ иртхə гиһəд, өдр болһн бурхнд мөргəд зальврнав. Зургинь дер доран тəвчкəд, бəəҗ-бəəҗəһəд авад хəлəһəд үмснəв. «Эңкр ээҗм, намаг күлəтн, гем-шалтг уга бəəтн», - гиҗ тендəс ачм бичнə, - гиҗ көгшə келв.

Босхмҗин Валентина (Хальмг үнн газетас)

Өдрин диг-даран

Өдрин диг-дара күцəдгиг дасх кергтə гиҗ сурһульчнрт багш келнə. Би тегəд өдрин диг-дара төрүц эвдхшв. Өрүнд дигтə нəəмн часла, адһл уга сердв. Адһл уга нүр-һаран уһадв. Адһл уга өрүни хотан уудв. Адһл уга һаза, хотн дундан наддв. Мини дү көвүн бичкдүдин садикүр гүүнə, эгчм адһна, болв оньдинд көдлмшəсн дутна. Би адһл уга герин даалһвран кедв. Адһл уга үдин хотан уудв. Дəкəд хувцан өмсəд, адһл уга школдан ирнəв. Өдрин өрəлнь төгснə. Дөрвн-тавн кичəл давснь би меднəв. Болв би əəхшв, би эмəхшв, би сүрдхшв. Яһад гихлə, өдрин диг-дара эвдҗ болшго.

Үг келдг керə

Хот уга түрү җилмүдт нанла учрсн нег йовдлын тускар келсв. Мини терзин дав деер хар керəн нег бичкн һуужмл мел ирдг болв. Һууҗмл өнчн бəəсн кевтə. Тиигхд мини герт бүкл мишк сөг бəəлə. Би тегəд сөгин хашар теҗəл кедг билəв. Керəн һууҗмл нисҗ ирсн цагт би терүнд сөг асхҗ өгчкəд: «Генн элмр, хаш иднчи?»- гиҗ сурдг билəв.

Һууҗмл хашас чоңкад идҗəһəд, йовҗ оддмн. «Хаш иднчи?» - гиҗ сурхлам, «иднəв» гиҗ келдгиг би терүнд дасххар седлəв. Керəн һууҗа зуг шар аман секəд, улан келəн үзүлдмн. – Не, хəрү бичə чигн өг, - гиҗ би уурлад, терүг сурһдган уурув.

Намртнь нанд ик му үүл харһв. Сөг авч хаш чанхар седхлə, авдртм нег умш чигн уга: сөгим хулха авчкҗ. Би хот угаһар унтхар кевтүв. Өрүнднь серəд хəлəхлəм, терзин һаза хаҗуһаснь нег юмн цокад бəəнə. Хар керə терзин шилиг хоңшарарн цокад бəəсн бəəҗ. «Не, ода махн болхмч» гисн ухан нанд орв. Терзəн секəд, керəг бəрхəр шүүрүв. Керə өсрəд, модна ац деер һарв. Би терүг көөлдəд, модн деер һарад, бəрхəр седүв. Болсн уга, керə бас чигн өөдəн бəəсн ац деер сууһад, нанур хəлəһəд, генткн: - Генн элмр, хаш иднчи? – гиҗ сурв.

М. Пришвин (Орчулснь Жимбин А.)

Нүднəс һарсн һал

Петербургт би сəəнəр бəəвв. Би дару-дарунь аңһучлдг билəв. Өдр болһн гилтə тер серглң цагт нанла учрдг соньн йовдлмудыг ода ик дурар тодлнав.

Нег йовдл дегəд соньн билə.

Мини унтдг хоран терзəр хəлəхлə, өргн нур үзгддмн. Терүнд дала, олн зүсн шовуд хурдмн. Нег дəкҗ өрүһəр терзүрн одад, нуурт бəəх зерлг нуһсд үзүв. Дарунь би бууһан авад, гертəсн һарад гүүвв. Болв дегəд адһмтаһар буухларн би толһаһарн үүд цокув. Дегəд чаңһар цоксар мини нүднəс һал цацгдад одв. Болв би зогссн угав. Би цааранднь гүүвв. Аш сүүлднь нуурур ирҗəнəв. Цугаснь тарһн нуһснур төвлəд, хахар седҗəнəв. Болв буудм цəкүр уга болҗ һарв. Терүг угаһар хаҗ болшго. Герүрн гүүх кергтə болв. Нуһсдуд нисəд йовҗ одхла яахв?

Би эврəннь хөвəн хараҗ, бууһан дорагшан буулһув. Болв генткн мини толһад əвртə сəн тоолвр орв. Цуг чидлəн һарһҗ, би нудрмарн барун нүдəн цокув. Нүднəсм һал цацгдад одв, бууһин дотрк дəр һал авв.

Э! Дəр һал авхла, бу хагдв. Тиигəд нег хаһад, əвртə гидг арвн нуһснд тусхавв. Кемр тадн һал керглсн цагтан барун нүднəсн тиим һал һарһҗ чадхт гиҗ селвгəн өгчəнəв.

«Байр» журналас