Қазақстан Республикасының Ата заңы

Қазақстан Республикасының Ата заңы Қазақстан халқының егемендік құқығына сай 1995 жылғы 30 тамызда өткен Республикалық референдумында қабылданды. Оның нәтижесі ресми жарияланған 1995 жылдың 5 қыркүйегінен бастап күшіне енді. Ата заңымызды мемлекетке қоғамдық құқықтың сенімі және халықтың берген төлқұжаты деуге болады.

Қазақстан Республикасының Ата заңы республикалық құрылыстың негізін, мемлекеттік билік жүйесін және Қазақстан мемлекеті мен оның азаматының қатынасын бейнелейді. Адам өмірін, құқықтары мен бостандықтарын Ата заң қорғайды.

49-тапсырма. Мәтінді мәнерлеп оқып, мәтін мазмұнына сәйкес 5 сұрақ әзірлеңіз.

50-тапсырма. Берілген сөздер мен сөз тіркестерін қатыстырып, сөйлем құрастырып жазыңыз.

Республикалық референдум, Ата заң, адам өмірі, құқық, бостандық

51-тапсырма. Өлең жолдарын сәйкестендіріп көшіріп жазыңыз.

күн Алтын аспаны,

дән Алтын даласы,

Ерліктің дастаны

қарашы Еліме!

ер деген, Ежелден

шықты ғой. Даңқымыз

бермеген, Намысын

Қазағым мықты ғой!

Менің елім, елім менің,

егілемін Гүлің болып,

төгілемін, Жырың болып елім!

Менің- туған жерім Қазақстаным!

52-тапсырма. Өлең жолдарын көшіріп жазып, жаттап алыңыз.

Қазақ елі

Пай! Пай! Пай! Киелі неткен жер!

Батырлар дүрілдеп өткен жер

Тұлпарлар дүбірлеп төккен тер

Ғашықтар бір-бірін өпкен жер!

Бас иіп иіскеп топырағын,

Тағзым жасамай өтпеңдер!

Құлшылық етемін тұрғанға,

Құлшылық етемін құмдарға,

Тағзым жасаймын қырларға!

Шүкірлік етемін қашанда,

Осы бір Отанда тұрғанда! ( М.Мақатаев)

Г.т. Орфография және Орфоэпия

Тілдегі сөздердің дұрыс жазу ережелерінің жиынтығы орфография (гректің орфос –дұрыс, түзу және графия-жазу деген сөздерден алынған)деп аталады.

Орфографиялық нормада сөздер айтылуынша емес, бастапқы түбір тұлғасын сақтап жазылады. Мысалы: бас-шы (айтылуы башшы), түн-гі (айтылуы түңгі), Досжан (айтылуы Дошшан), кім келді? (айтылуы кім гелді?).

Тілдегі сөздердің, сөз тіркестерінің дұрыс айтылу ережелері орфоэпия (орфос-гректің дұрыс, түзу және эпос-сөйлеу, сөз дегендерінен алынған) деп аталады. Мысалы: ішсе, ақ ешкі, сақ бол, құлын, өрік, көз салды деп жазылса, ішше, ағ ешкі, сақ пол, құлұн, өрүк, көс салды болып айтылады.

53-тапсырма. Төмендегі сөздердің жазылу ережесін сақтап жазыңыз.

Өзүм, өгүз, Үмүт, Гүлсүм, Айгүмүс, орұндұқ, құрылышшы, Құрұшкен.

54-тапсырма. Морфологиялық талдау жасаңыз.

Әрбір егеменді елдің өзіне тән мемлекеттік рәміздері, яғни белгілері болады. Қазақстан Республикасының азаматтары, елімізде тұрып жатқан кез келген адам Қазақстан Республикасының туын, әнұранын және елтаңбасын құрмет тұтуға міндетті.

2.4

Сабақтың тақырыбы: Туған жер – алтын бесік.

Сабақтың мақсаты: Студенттерді сауатты жазуға үйрету.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Н.Егіншібаева, С.Жапақов «Ауыл шаруашылығы мамандықтарының студенттеріне арналған бақылау мәтіндерінің жинағы» А.-2004.

2. Е.Егіншібаева «Қазақ тілінен дидактикалық материалдар» А.-2004.

55-тапсырма. Төмендегі жаттығуды қатесіз көшіріп жазып, буынның түрлерін ажыратыңыз.

Төл теңге.

Әрбір елдің тағдырында үлкен тарих, шежіре жатыр. Ал біздің еліміз үшін ХХ ғасырдың маңызы зор. Себебі, еліміз тәуелсіздік алып, сол тәуелсіздіктің белгілеріне ие болдық. Біздің ұлттық бейнемізді, тарихымызды көрсететін рәміздеріміз бар. Елтаңба, Әнұран, Туымызбен бірге тағы бір белгі – ұлттық теңгеміз бар. Ұлттық теңге 1993 жылы 15 қарашада дүниеге келді. Теңгенің авторы болу бақыты қылқалам шеберлері – Қайролла Ғабжанов пен Меңдібай Әлиннің үлесіне тиді.

56-тапсырма. Төменде берілген сөздермен, сөз тіркестерін қатыстыра отырып сөйлем құраңыздар.

Тіл тағдыры – ел тағдыры, Әнұран, Елтаңба, Ту, тәуелсіздік белгілері, ұлттық рәміз, тарих, Қазақстан теңгесі, соңғы жетістіктер.

57-тапсырма. Төмендегі мақалды қалай түсінесіз? Өз пікіріңізді жазыңыз.

Жүз сомың болғанша, жүз досың болсын.

58-тапсырма. Көп нүктенің орнына тиісті қосымшаларды қойып, көшіріп жазыңыздар.

1.Мен кітапханада кітап оқы... отыр.... 2.Сен қазір не істе... жүр... 3.Сіз кімді күт... отыр...? 4.Сен кімге телефон соғы... тұр...? 5.Ол мектепте оқы... жүр... жоқ. 6.Сіз не туралы сөйле... тұр...?

59-тапсырма. «Менің елім» тақырыбына шағын шығарма жазыңыз.

60-тапсырма. Көп нүктенің орнына тиісті төл дыбыстарды қойып жазыңыз.

Т...рт, то..ыз, б...р, дей..н, сег..з, ел...м...з

2.5

Сабақтың тақырыбы: Туған жер - алтын бесік

Л.Т. Менің Отаным - Қазақстан

Г.Т. Тұрақты сөз тіркестері

Сабақтың мақсаты: Туған өлкесін, қалаларын сүюге тәрбиелеу. Туған жері

туралы айтып беруге дағдыландыру. Тұрақты сөз

тіркестері жайлы түсінік беру.

Пайдаланылған әдебиеттер: З.Күзекова, Т.Қарақұсова «Қазақ тілі»

М.Исаев «Қазақ тілі». А.,-1993

Ш.К.Бектұрова, А.Ш.Бектұров «Қазақ тілі для

начинающих» А.,-1994.,

Г. Шаһарман, Ж.Досқанова, С.Сәрсенбекова

«Практикалық қазақ тілі» А.,- 2002.

Жаңа сабақ.

Тірек сөздер: Туған жер, көне тарих, саябақ, әлем, саяси, бекініс, алаң, ғимарат.

61-тапсырма. Мәтінді мәнерлеп оқып, мазмұнын айтыңыз.