9.3 Жоғары қысымды натрийлі шамдар
ДНаТ шамының құрылысы 9.6 суретте көрсетілген. Шам ішкі керамикалық түтікен 1, екі вольфрам электродтан 2, сыртқы колбадан 3 және цокольден тұрады. Ішкі түтік жанарғы жарық сәулелерін жақсы өткізетін және температурасы 1570…1670 К болатын натрийдің қаныққан буларының ұзақ әсеріне төзімді алюминийдің поликристалдық тотығынан (керамикадан) дайындалады.
9.6 сурет – ДНаТ шамының құрылысы:
1-ішкі керамикалық разрядтық түтік; 2-вольфрам электрод; 3-сыртқы колба
9.7 сурет – ДНаТ шамын электр торабына қосу сұлбасы
Түтіктің ішіне натрий буларымен бірге ксенон және сынап булары енгізіледі. Активтелген вольфрам электродтар түтіктің екі шетіне дәнекерленеді. Жанарғы қызуға төзімді шыныдан дайындалған колбаның ішінде орнатылады. Жанарғыны жылулық оқшаулау үшін колбаның ішінен ауа сорылып алынған. ДНаТ шамын электр торабына қосу сұлбасы 9.7 суретте берілген.
Шам жұмыс істеу үшін разряд тогын шектейтін және тұрақтандыратын балласт кедергі - дроссель және тұтандырғыш құрылғы ТҚ қажет. Құрылғы импульстік трансформатордан, конденсатордан және басқа арнайы элементерден тұрады. Конденсатор мезгіл-мезгіл импульстік трансформатордың бірінші орамасына разрядталғанда құрылғыда жиілігі 500 Гц болатын импульстер пайда болады. Осы кезде импульстік трансформатордың шамға паралель жалғанған орамасында амплитудасы 4,5 кВ шамасында болатын кернеу импульстері индукцияланады. Жоғары кернеу импульстері жанарғыда разрядтың тұтануын қамтамасыз етеді. Шамды тұтандырғаннан кейін тұтандырғыш құрылғы өзінің жұмысын тоқтатады.
ДНат шамы тұтанғаннан кейін 10…15 минут ішінде жұмыс режиміне аусады, сөндіргеннен кейін 1…2 минуттан соң оны қайта тұтандыруға болады.
Натрий булары сәулеленуінің жарық бергіштігі 130 лм/Вт, бірақ оның 70 -ке дейіні толқын ұзындығы 560…610 нм қызғылт-сары сәулеленуге жатады, сондықтан түс берілісі өзгереді. Қуаты 400 Вт ДНаТ 400 шамының жарық ағыны 43 клм, ал кызмет ету мерзімі 10000 сағат болады. ДНаТ шамы қоршаған орта температурасы – 600 С –тан +400 С –қа дейін болғанда сенімді тұтанады және жұмыс істейді. Бұл шамдардың жарық-техникалық қасиеттеріне электр торабы кернеуінің аутқуы өте жоғары әсер етеді.
ДНаТ шамдар түс беріліске арнайы талап қойылмайтын жерлерде: техникалар тұратын орындарды, көшелерді, автострадаларды, үлкен құрылыстық аландарды жарықтандыруға қолданылады.
9.4 Доfалық ксенонды шамдар
ДКсТ типтi доғалық ксенонды түтiктi шамдар разрядтық токты тұрақтандыру балласт кедерriнiң көмегісіз жүзеге асырылатын жоғары қысымды газ-разрядтық шамдардың қатарына жатады. Toкты балласт кедерriсiз тұрақтандыру бұл шамдарда разрядтың плазмада өтyiнe байланысты. Өйткенi плазмада ток тығызды газдың иондану дәрежесiне байланысты емес дерлiк, себебi электрондар санының көбеюi олардың epкiн жол ұзындығын пропорционал қысқартады. Плазма бағанасының үйлесiмдi геометриялық мөлшерi және оның тұрақты меншікті электр кедергісі қаныққан разрядтың омдық кедерriсiнiң тұрақтылығын қамтамасыз eтeдi.
ДКсТ шамдары арнайы өте күрделi және қымбат келетiн жүргiзу-реттеу аппараттары арқылы iскe қосылады. Шамдарда арнайы салқындату жүйесi қолданылады.
Ксенонды шамдардың спектрiнде керiнерлiк, ультракүлriн және инфрақызыл сәулелер болады. Ультракүлгiн сәуле ұзақ yaқыттa адамға зиянды әсер етеді, сондықтан арнайы сүзгілер қолданыланып, шамның сәулелену спектрi жақсартылады. Мұндай шамдар ДКсТВ және ДКсТЛ деп аталады. Доғалық ксенон шамдарының бiрлiк қуаты және жарық ағыны басқа жасанды жарық көздерiне қарағанда жоғары келедi. Сондыктан олар өте үлкен құрылыстық және басқа аландарды жарықандыруға, сондай-ақ спектpдiң ультракүлгін және инфрақызыл бөлiктерiнде сәулеленуiнiң спектрлiк тығыздығы коррекцияланғанда өсiмдiктердi өcipyre арналған сәулелендiргiш қондырғыларда пайдаланылады.
Доғалық ксенонды шамдардың негiзгi кемшiлiктерiне олардың жарық бергiштiгi мен қызмет ету мерзiмiнiң аздығы, стробоскопиялық эффектiң айқындығы, журriзу-реттеу аппаратарының күрделiгi мен қымбаттылығы жатады. [kgl]
[gl]ӨНДIРIСТЕ ПAЙДAЛAНЫЛAТЫН ГАЗ-РАЗРЯДТТЫҚ СӘУЛЕЛЕНУ КӨЗДЕРI[:]