5.6 Инфрақызыл сәулелену көздері

Инфрақызыл сәулелену ауыл шаруашылығында мал төлдерін және қүс балапандарын жылытуға, өнімдерді кептіруге және т.б. технологиялық процестерде пайдаланылады.

Инфрақызыл сәулелену көздері спектр құрамына байланысты "жарық" және "караңғы" болып бөлінеді. "Жарық" көздерінің құрылысы және жұмыс істеу принципі бойынша жарықтандыруға арналған қыздыру шамдарынан өзгешілігі жоқ болады. Бірақ шамдардың толық ағынында инфрақызыл сәулеленудің үлесін көбейту және көрінерлік сәулеленудің үлесін азайту үшін олардың қызу денесі жарықтандыруға арналған шамдардың кылсымына қарағанда кіші температурада (Т=2270...2770К) қыздырылады. Осы себептен бұл шамдардың сәулеленуінің спектрлік тығыздығының максимумы спектрдің ұзын толқынды бөлігіне ығысқан және толкын ұзындығы λ=1000...1400 нм сәулеленуге келеді.

ИКЗ 220-500 және ИКЗК 220-250 типті айналы инфрақызыл шамдары және КГ 220-1000-1 типті кварц-галогенді инфрақызыл шамдары шығарылады. Айналы шамдар колбасының ішкі бетінің жоғарғы бөлігі инфрақызыл сәулеленуді шағылыстыру коэффициенті 0,9 шамасындай болатын жұқа қабат алюминиймен немесе күміспен қапталады. Колба пішіні шам сәулеленуінің кеңістікте таралу сипатын анықтайды.

ИКЗК типті шамдар колбасы олардың жарық ағынын (көрінерлік-сәулелену үлесін) азайту үшін қызуға төзімді қызыл лакпен қапталады. Инфрақызыл шамдар қызу денесінің температурасы төмен болуы олардың қызмет ету мерзімін 5000 сағатқа дейін көбейтуге мүмкіншілік берді.

«Қараңғы» инфрақызыл сәулелену көздеріне ішіне қызуға төзімді изоляциялық материалмен нихром сымнан спираль түрінде жаслынған қызырғыш бекітілген металл түтіктер жатады. «Қаранғы» көздерінің сәулелену спектрі толқынының ұзындығы 1400...10000 нм диапазонында, ал сәулеленуінің спектрлік тығыздығының максимумы λһ1400 нм-де болады. Инфрақызыл сәулелерімен жылыту үшін бірлік қуаты 400...800 Вт болатын түтікті электр қыздырғыштар шығарылады. Олардың қызмет ету мерзімі 10000 сағат болады. [kgl]

[gl]ГАЗДАР МЕН МЕТАЛЛ БУЛАРЫНДАҒЫ ЭЛЕКТР РАЗРЯДЫНЫҢ НЕГІЗГІ ЗАҢДЫЛЫҚТАРЫ[:]

6.1 Жалпы мағлұматтар

Жоғарыда айтылғандай, жылулық жылулық сәулеленуге негізделген жарық көздерін одан ары жетілдіру олардың жарық-техникалық және техника-экономикалық көрсеткіштерін айтарлықтай жоғарылатуға мүмкіндік бермейді. Бұл оптикалық сәулеленуді алудың сәулеленетін денені қыздырумен байланыссыз басқа жолын іздеуге түрткі болды. Іздеудің нәтижесінде газ-разрядтық сәулелену көздері ойлап құрастырылды.

Оптикалық сәулелену газдарда, металл буларында немесе олардың қоспасында өтетін электр разрядының нәтижесінде пайда болатын сәуле шығару көзі сәулеленудің газ-разрядтық көзі деп аталады.

Оптикалық сәулеленудің газ-разрядтық көздерінің жылулық сәулеленуге негізделген көздерге қарағанда П.Ә.К-і жоғары болады. Сәулеленудің түстілігі және оның спектр бойынша таралу сипаты металл буының немесе газдың тегіне және электр разрядының жағдайына байланысты келеді. Газ-разрядтық сәулелену көздерінің осы қасиеттері оларды өнеркәсіп пен ауыл шаруашылығының барлық салаларында әр түрлі мақсатқа пайдалануға жол ашты.

Сәулелену энергиясының негізгі бөлігін қамтамасыз ететін сәулеленгіштің тегіне байланысты газ-разрядтық көздерін мынадай үш типке бөледі:

1) электр разряд процесінде газдың немесе металл буларының сәулеленуі пайдаланылатын жарық газды шамдар;

2) электр разряд процесінде өте қыздырылған электродтардың сәулеленуі пайдаланылатын жарық электродты шамдар;

3) негізгі сәулелену көзі газдағы электр разрядының сәулеленуімен қоздырылатын люминофорлар болатын люминесценттік шамдар.

Газ-разрядтық көздерінің сәулеленуі аралас сипатты болады және өте қыздырылған электродтардың, газдың және люминофордың сәулеленулерінен тұрады. Осы сәулеленулердің біреуі басым болады. Газ-разрядтық оптикалық сәулелену көздерінің ішінде сынап буларындағы электр разряды пайдаланылатын шамдар кең таралған. Жұмыс режимінде дамитын қысымның деңгейіне байланысты оларды былай топтастыруға болады:

1. разряд кезіндегі қысым 0,01 МПа-ге дейін болатын кіші қысымды шамдар;

2. жұмыс режимінде қысым 0,01...1 МПа болатын жоғары қысымды шамдар;

3. разряд кезіндегі қысым 1 МПа-ге ден артық болатын өте жоғары қысымды шамдар.