Gdy masz wątpliwości, sięgnij do słownika!

ODMIANA RZECZOWNIKÓW DEKLINACJI MĘSKIEJ (żywotne) w LICZBIE POJEDYNCZEJ
M.	doktor	uczeń	lekarz	kot	pies
D.	doktora	ucznia	lekarza	kota	psa
C.	doktorowi	uczniowi	lekarzowi	kotu	psu
B.	doktora	ucznia	lekarza	kota	psa
N.	doktorem	uczniem	lekarzem	kotem	psem
Mc.	o doktorze	o uczniu	o lekarzu	o kocie	o psie
W.	doktorze!	uczniu!	lekarzu!	kocie!	psie!

Rzeczowniki żywotne deklinacji męskiej w MIANOWNIKU kończą się na spółgłoskę;

W DOPEŁNIACZU zawsze przybierają końcówkę -a;

CELOWNIK zazwyczaj ma końcówkę -owi, ale niektóre jednosyłabowe rzeczowniki przybierają końcówkę -u, na przykład: Bogu, bratu, chłopu, chłopcu, kotu, lwu, ojcu, orłu, osłu, panu, psu i inne.

W BIERNIKU rzeczowniki tej grupy przybierają jednakową końcówkę z DOPEŁNIACZEM a.

NARZĘDNIK zawsze ma końcówkę -em (-iem), w miejscowniku rze­ czowniki żywotne mają końcówki -u ((/)») lub e ((-i)e).

W MIEJCOWNIKU rzeczowniki, których temat kończy się na spółgłoskę twardą,, mają końcówkę -e, -(ie). Na przykład: o doktorze, kocie, psie.

Końcówkę -u mają rzeczowniki:

1. których temat kończy się na -k, -g, -ch na przykład: o ptaku, o wilku.

2. których temat kończy się na spółgłoskę miękką lub c, dz, cz, di, sz, ż (rz), na przykład: o uczniu, lekarzu. '

Zapamiętaj wyjątek: o panu.

	ODMIANA ZAIMKÓW OSOBOWYCH Ija, ty, on, ona, ono W LICZBIE POJEDYNCZEJ
	M.	ja	ty	on	ona	ono
	D.	mnie	ciebie/cię	jego/go	jej	jego/go
	C. |	mnie/mi	tobie/ci	jemu/mu	jej	jemu/mu
	B.	mnie/mię	ciebie/cię	jego/go	ją	je
	N.	mną	tobą	nim	nią	nim
	Mc.	o mnie	tobie	nim	niej	nim

W DOPEŁNIACZU obok pełnych form występują krótkie formy zaimków: ty — ciebie/cię; on, ono —jego/go.

W CELOWNIKU również mamy krótkie formy zaimków: ja — mnie/mi, ty — tobie/cl; on, ono —jemu/mu.

W BIERNIKU także występują krótkie formy od zaimków: ja — mnie/mię, ty-ciebie/cię, on—jego/go. Zaimek ono w BIERNIKU ma jedną formę -je.

Krótkich form zaimków: a) używamy przy czasownikach; b) nigdy nie używamy na początku zdania.

Na przykład: widzę go; życzę ci; daj mi.

Porównaj: Mnie się wydaje, że... Wydaje mi się, że...

ODMIANA	JA ZAIMKA ZWROTNEGO siebie
	M.	—	.
	0	siebie
	C.	sobie
	B.	siebie / się
	N.	sobą
	Mc.	o sobie

Zaimek siebie w BIERNIKU ma dwie formy siebie/się.

Krótkiej formy się używamy przy czasownikach zwrotnych i zawsze

piszemy ją osobno po czasowniku lub przed czasownikiem, na przykład:

Spotykamy się jutro. Wszyscy się spotykamy jutro. Porównaj z językiem ukraińskim.

TE DWIE FORMY SĄ WŁAŚCIWE TYI.KO JEŻYKOWI POLSKIEMU!

Przypomnij sobie materiał gramatyczny z lekcji 3 str. 92.

Formy czasu preszłego tworzą się od bezokolicznika za pomocą pr/yriwl-ka -/ (1):

pisać — pisał, pisała, pisali, pisały prosić — prosił, prosiła, prosili, prosiły czytać — czytał, czytała, czytali, czytały

	CZAS PRZESZŁY CZASOWNIKÓW liczba pojedyncza
	rodzaj męski	rodzaj żeński		rodzaj nijaki
	1 . (ja) pisałem	pisałam		—
	2. (ty) pisałeś	pisałaś		—
	3. on pisał	ona pisała		ono pisało
	liczba mnoga
	forma męskoosobowa		forma niemęskoosobowa
	1 . (my) pisaliśmy		(my) pisałyśmy
	2. (wy) pisaliście		(wy) pisałyście
	3. anitjisalL		One pisały l!

Czasowniki w czasie przeszłym odmieniają się przez osoby, liczby i rodzaje.

W języku polskim podobnie jak i w języku ukraińskim czasowniki w licz­bie pojedynczej mają trzy rodzaje: męski, żeński i nijaki, lecz w odróżnieniu od języka ukraińskiego posiadają końcówki osobowe.

W liczbie mnogiej czasu przeszłego czasowniki posiadają dwie formy: męskoosobowa, jeżeli są związane z nazwami osób rodzaju męskiego, na przykład: uczniowie pisali, studenci czytali, nauczyciele sprawdzali: niemęskoosobowa, jeżeli są związane z innymi nazwami, na przykład: uczennice pisały, studentki czytały, koty piły.

PISOWNIA WYRAZÓW z rz i ż

W języku polskim rz i ż oznaczają jeden dźwięk, który najczęściej wymawia się podobnie do ukraińkiego (ж). Rz w niektórych wypadkach brzmi jak [mi]. W wyrazach polskich piszemy rz tam, gdzie w pokrewnych wyrazach ukraińkich jest p. Na przykład: burza — 6ypn, orzech ~— zopix, brzoza —бepesa, lekarz — лікap, morze — Mope.

1. rz piszemy tam, gdzie ono się wymienia w wyrazach polskich z r, na przykład: morze — morski, stolarz — stolarski.

2. w grupie spółgłosek prz~, trz—, krz—, chrz- piszemy rz, a wymawiamy [sz], na przykład:

przy trzy krzyk chrząszcz

przyjaciel patrzeć krzak chrzan

przyjechać trzeba Krzysztof chrzest

ZAPAMIĘTAJ: w wyrazach pszenica, pszczoła, kształt, pszono i innych

zawsze piszemy sz.

Ź zaś piszemy w wypadkach, gdy w ukraińkich wyrazach jest spółgłoska

mc albo 3. Na przykład: żubr — 3y6p, życie — MCummH, żelazo —- 3OJit3o,

łyżka — ложка, nóż —ніж, może —може.

	ODMIANA RZECZOWNIKÓW DEKLINACJI NIJAKIEJ I PRZYMIOTNIKÓW W LICZBIE MNOGIEJ
	M.	wysokie drzewa	stare miasta	ciekawe muzea
	D.	wysokich drzew	starych miast	ciekawych muzeów
	C.	wysokim drzewom	starym miastom	ciekawym muzeom
	B.	wysokie drzewa	stare miasta	ciekawe muzea
	N.	wysokimi drzewami	starymi miastami	ciekawymi muzeami
	Mc.	o wysokich drzewach	o starych miastach	o ciekawych muzeach

W języku polskim przymiotniki rodzaju nijakiego liczby mnogiej odmie­niają się podobno jak w języku ukraińskim.

Rzeczowniki rodzaju nijakiego liczby mnogiej w MIANOWNIKU i BIERNIKU mają końcówkę -a.

DOPEŁNIACZ nie ma końcówki. W niektórych wyrazach przy zbiegu spółgłosek występuje [e] r u c h o m e :

krzesła — krzeseł; jabłka —jabłek;

Rzeczowniki typu muzeum — muzea w tym przypadku przybieraj:) końcówkę -ów,

W CELOWNIKU rzeczowniki maj ą końcówkę -om, charakterystyczną tc>, dla pozostałych rodzajów.

Rzeczowniki rodzaju nijakiego liczby mnogiej w NARZĘDNIKU po siadają końcówkę -ami podobno do języka ukraińskiego.

MIEJSCOWNIK liczby mnogiej przybiera końcówkę -ach tak samo jest l w języku ojczystym.

	ODMIANA RZECZOWNIKÓW oko, ucho, dziecko -I.JW .LICZBIE MNOGIEJ
	M.	oczy	oka*	uszy	ucha	dzieci
	D.	oczu	ok	uszu	uch	dzieci
	C.	oczom	okom	uszom	uchom	dzieciom
	B.	oczy	oka	uszy	ucha	dzieci
	N.	oczami	okami	uszami	uchami	dziećmi
	Mc.	o oczach	o okach	o uszach	o uchah	o dzieciach

Rzeczowniki oko i ucho w liczbie mnogiej mają dwie odmiany oczy i uszy oznaczają ludzkie i zwierzęce organy, a oka i ucha odnoszą się do przed­miotów. Obydwie formy odmieniają się według własnych wzorów.

Rzeczownik dzieci (Im od rzeczownika dziecko) posiada jednakowe końcówki w MIANOWNIKU, DOPEŁNIACZU i BIERNIKU,

Końcówki CELOWNIKA i MIEJSCOWNIKA takie jak u reszty rze­czowników rodzaju nijakiego: -om, -ach.

NARZĘDNIK wygląda tak: dziećmi.

POSTAĆ CZASOWNIKÓW W JĘZYKU POLSKIM

CZAS PRZYZŁY PROSTY Czasowniki w języku polskim podobno jak w ukraińskim występują w dwóch postaciach:

1. niedokonanej i odpowiadaj ą na pytanie co robić?;

2. dokonanej i odpowiadają na pytanie co zrobić?

postać niedokonana	postać dokonana
czytać	przeczytać
myć	umyć
pisać	napisać

Czasowniki dokonane tworzą się od czasowników niedokonanych za porno

1. przedrostków: na-; po-; z-; prze-; u-; do- i tp.

2. przyrostka -na: krzyczeć — krzyknąć, stukać — stuknąć. Czasowniki dokonane tworzą prostą formę czasu przyszłego.

W czasie przyszłym czasowniki odmieniają się tak samo jak w c/usie teraźniejszym przez osoby i liczby.

Napisać

umyć

1p	Im	lp	Im
1. napiszę	napiszemy	umyję	umyjemy
2. napiszesz	napiszecie	umyjesz	umyjecie
3. napisze	napiszą	umyje	,