8 Билет
Мұрынан қан кету. Жалпы немесе жергілікті себептер әсерінен болуы мүмкін.
Жалпы себептерге инфекция аурулары жатады:- Сүзек көбінесе мұрыннан қан кетумен басталады: -мұрыннан қан кету көбінесе дифтерияда, қызамықта, қызылшада, тілмеде(рожа), гриппте байқалады. -Мұрыннан қан кету- алейкия, лейкемия, пернициозды анемия, пурпура, скорбут сияқты аурулар белгісі болуы мүмкін.- Нефритте, бауыр циррозы, жүрек ауруларында да мұрыннан қан кетеді. Кейде мұрыннан қан кету дәрігерлерге бүйрек, бауыр немесе жүрек аурулары туралы ой салады. Бұндай жағдайда несеппен қанды зерттеу керек. Қан қысымын көтеретін – секіру, жүгуру жаттығулар да тамыр жүйесінің тұрақсыздығында қан кетуді тудырады. Кейде жас қыздарда 13 жасқа дейінгі еттекірдің орнына мұрыннан қан кетеді. Гемофилияда мұрыннан қан кету өте қауіпті. Кейде мұрыннын бір жағынан үнемі қан кету мұрын қуысы айналасындағы ісіктің хабаршысы болуы мүмкін.
Жергілікті себептердің ішінен: ұрғаннан, кұлағаннан кейінгі кан кетуді айту керек. Мұрыннан кан кету алдынгы бас сүйеги ойғынын сыну белгісі болуы мүмкін. Мұндай жарақаттарда кейде мұрыннан жұлын сұйықтығы ағады. көбіне пердесінін алдыңғы шетін саусақпен зақымдаудан жиі қан кетеді.Балаларда қаннын мөлшері белгісіз болуы мүмкін, өйткені қаннын бір бөлігін бала жұтып қояды. Сондықтан әр уақытта баланың жұтқыншағын қарау керек. Қан кету орнын анықтау оңай емес, азғантай қан кетуді ең қарапайым әдіспен тоқтату тырысу керек. Қан ағып тұрған жақтағы мұрын қанатын мұрын пердесіне саусақпен басу, баланы дурыс қалыпта ұстау. Баланы жатқызуға болмайды, өйткені бұндай жағдайда қан мұрын-жұтқыншаққа кетіп бала оны жұтады, ол асқазанды тітіркендіріп, рефлексті түрде құсықпен сыртқа шығады. Ең дурысы баланы отырғызу.
Мұрын тампонадасы.Мұрыннан қан кету гемостатикалық шаралардан кейін тоқтамаған жағдайда мұрын тампонадасы жасалады.Алдыңғы тампонада ең жиі колданылатын әдіс,өйткені мұрынннан қан кетудің 90-95 % мұрын пердесінін алдыңғы бөлімінен басталды.Мұрыннын алдыңғы тампонада манипуляциясына керекті құрал жабдықтар: коленчатый пинцет немесе мұрын корнцангысы, ұзыныдғы 10-20 см, ені 1,5см дәке турундалары. Алдыңғы мұрын тампонадасы ауырсынбалы манипуляция, сондықтан мұрыннын шырышты қабатын 5% кокаин ертідісімен немесе 2% дикаин ертіндісімен тамызу немесе шашу арқылы жансыздандырамыз. Жансыздандыру әсерін1%пормедол ертіндісі, 2% димедрол ертіндісі 1 мл-ден және 50% 2 мл анальгин ертіндісі арқылы жүзеге асырылады.
Процедура Мұрын қуысынын алдыңғы риноскопиясында вазелин майымен, қан тоқтататын пастамен (алдын ала жылытылған), тромбинмен немесе гемофибинмен сіңірілген дәкелі тампон еңгізіледі.Алдыңғы мұрын қалқасынан қан аққан кезде жалпы мұрын жолына тізбектей ұзындығы 7-8 см бірнеше тампонды мұрын қалқасына қысып қысып еңгізеді. Ортаңғы немесе артқы мұрын қуысында бели қан кету болса және егер оны анықтау мүмкіндігі болмаса бүкіл мұрын қуысынын жартысына 20 см ілмек тәрізді дәке тұрундасымен тампон салады. Соған келесі турұнданы еңгізеді немесе бірнешеуін. Тампонада үшін екі, үш турұнда қажет.Дәкелі тұрунда орнына мұрын қуысына құрғақ тромбин, фибринды пленка, қантоқтатушы губка, паролон антибиотикпен сіңірілген, резиналы катетер еңгізуге болады.
Отгенді аскынулар этиологиясы, клиникасы, емі бассуйекішілік отогендік аскунулар оте ауыр жане адам омырыне оте кауыпты аурудар катарына жатады. Бассуйекішілік отогендік аскынулар ортангы жане ішкі кулактагы кабыну процесстерінің бассуйек ішіне таралуы натижесынде пайда болады. 92% іріңді созылмалы эмпитампинит анықталған.
Аскынулар: экстратуралды және субдуралдьды іріңдіктер, синустромбоз, отогенді менингит, мидың және мишықтың отогенді іріңдіктер, арахноидит пен отогендік сепсис.
Этиологиясы: бактериалдық флора болып табылады. Патогендік микроорганизмдер сапрофиттер және ішіе флорас жатады. Негізгі басты роль бассуйекішілік отогендік аскынуларга пайда болуына негізігі кокк флоралары; стрептококк, стафилакокк, пневмококк, протеи, ішіек таякшалары. Патогенезі: инфекцияның таралуына байланысты негізі таралуы: 1) жанама немеасе кабыргалык жол аркылы – іріңді инфекция бассуйек ішіне дабыл куысының жогаргы кабыргасы жіне емізік тәрізді өсіндінің туракты куысының суйекті қабыргаларын кабыну процессі шірітіп бузганда кіреді. 2) калыптасып салынган жолдар - ортангы кулактын куыстары бассуйекитын шункырларымен кан тамырлары және лимфа агымы аркылы отетін коптеген тесыктер және каналдар аркылы байланысып жатады. 3) лабириттік жол – инфекция ішкі кулактан n.vestibulocochlearis бойымнен ішкі есту жолы аркылы, перилимфатикалык және эндолимфатикалык тутіктер аркылы бассуйектің артқы ойығына таралады. 4) қан аркылы – мидын терен болыктерыне таралуы мумкын, ортангы кулактын жыты кабынуында. 5) лимфогендік жол аркылы. 6) дегисценцияылык жол – дабыл куысы кабыргаларынын бітпей калган санылулары аркылы. Инфекция таралу кезендері: бірінші кезең – инфекция бассуйек куысына отып, экстуральды немесе эпидуральды іріндіктер пайда болады, ягни іріңдік самай суйегінің ішкі бетінде жіне мидың катты кабыгынын аралыгында жиналады. Екінші кезен – инфекция миын катты кабыгы мен жука ормекші кабык аралыктарына отеді. Субдуральды іріңдік пайда болады. Үшінші кезең – инфекция мидың тор кабыгы асты кеңісітігіне (субарахноидальды кеңістікке) отеді, бул ми кабыгынын жайылган кабынуына (минингитке) акеледі. Төртінші кезең – ми заттектерінің кабынуы. Мидың және мишыктың кабынуына акеледі. Диагномтикасы: наукас шагымы, жулын суйктыгын тексеру, кулактагы кабыну процесстері, кан курамын тексеру, рентген (Шюллер әдісі)