73. Хань империясы кезіндегі Қытай қолөнер кәсібінің дамуы

Батыс хань әулеті билігінің алғашқы он жылдығында империяны орталықтандыру мен нығайту едің шаруашылығының өсуіне қолайлы жағдай туғызды, егіншіліктің, қолөнер мен сауданың дамуына себеп болды. Цинь билігі кезіндегідей қауымдық құрылымдар Хань империясының мемлееттік құрылысының маңызды саласы болды. Лю Бан циньді билікке қарсы күресінде, тек осы ққауымдық құрылымдарға ғана арқа сүйеді. Ол Саньян қалалық өзін-өзі басқару басқармасы өкілдерімен өзінің атақты Хань империсының алғашқы заң жарлығы туралы келісімге қол қояды. Лю Бан өкімет билігіне келген соң, қауымдық отбасылардың қожайындарына құрметті азаматтық гунши деген атақ береді. Жерге жее меншік иелік ету мен құл иелену әрекеті өсті. Қолөнер мен өндірістің металлургия өндірісі саласы күшті дамыды. Бұл салаларда құл еңбегі барынша кеңінен пайдаланылды. Цинь империясын құлатқан оқиғалар мен әсери қақтығыстардың нәтижесінде қираған шаруашылықтарды қалпына келтіріп, ел ұзаққа созылған соғыста соң, ел еңсесін қайта ккөтере бастады. Ирригациялық жұмыстар қалпына келтіріліп, жаңадан суару жүйелері салынады, еңбек өнімділігі арттырылады. Сауда, қолөнер орталықтарының саны арта түседі. Олардың ішіндегі ең ірілері – Чаньянь, Линьцзы қалалырындағы халықтың саны миллионға жетті. Қала елдің қоғамдық және шаруашылық орталықтарына анала бастады. Хань дәуірінде империя жерінде бес жүзден астам қалалар пайда болды. Қалалар, әсіресе, ұлы Қытай жазығынынорталығында өте тығыз орналасты. Қалалар егістік алқаптармен қоршалып тұрды. Қала тұрғындары қолөнершілер мен саудагерлерден басқа, қауымдық егіншілшерден де тұрады. Қалаларда қауымдық өзін өзі басқару басқармалары жұмыс істеді.

Ұлы Жібек жолы ханьдердің астанасы Чаньяннан солтүстік-батысқа, Ганьсу жері арқылы Дуньхуанға дейін, осыдан әрі қарай жол екіге айырылып, Лобнор көлінен солтүстіке және оңтүстікке қарай жүре отырып, Қашқарға апарды. Қашқардан сауда керуендері Ферғана мен Бактрияға одан әрі Индия мен парфияға, әрі қарай Жерорта теңізіне қарай кететін. Қытайдан сауда еруендері теммір, никель, алтын, күміс, бояу заттарды, айна және басқа қолөнер бұйымдарын, әрине , ең алдымен, жібек маталар әкелетін. Ал Қытайға сирек кездесетін аңдар мен құстар, өсімдіктер, ағаштардан бағалы тұқымдары, бағалы терілер, дәрі-дәрме, хош иісті косметиалық бұйымдар, зергерлік бұйымдар, қымбат тастар мен бағалы заттар, әнші-бишілер және құлдар әкелінді. Қытайлықтар сауда баланыстарын Си-юй жерінен асырмаған , Бань Чаоның әсерлері Шығыс Түркістан жерінен кері қайтқан. Көшпелі халықтардың үздіксіз шабуылдары және «Батыс аймақ» халқының да онымен шекаралас елдердің де, және тіпті, Қытайдың өзінің де шаруашылық тұрмыстық және мәдени өмірлерінде елеулі із қалдырды. Шығыс Түркістан мен Орта Азия халықтары қытайлықтардан алғаш рет жібек құртын өсіруді, одан жібек мата тоқуды, қағаз жасауды үйренді. Жоғарғы деңгейде дамыған Қытайдың егіншілігі мен қолөнері , қытай өркениетінің басқс да салалары Орталық Азияның көшпенді және жартылый көшпенді халықтарына елеулі ықпалын тигізді. Өз тарапынан қытай халқы әйнек, айна жасауды, жұқа шұба мата тоқуды, шарап әзірлеуді үйренді.