44. Дэн Сяопиннің реформалық саясатының басты бағыттары.

Дэн Сяопин— қытай революционері, саясаткер, Қытай Коммунистік партиясының өкілі. Дэн ешқашан Қытай мемлекетінің басшысы болмады, бірақ бейресми түрде 1970-1990-жж. Мемлекет басшысының қызметін атқарды.

Оның негізгі мақсаты, Лю Шаоцимен бірге «Үлкен секірістен» кейінгі саяси жағдайды қалпына келтіру болды.

Дэн Сяопин елдің экономикалық, саяси, әлеуметтік жағдайын қалпына келтіру барысында өзінің реформасының негізі етіп «төрт модернизацияны» ұсынды. Бұл принцип бойынша экономика 4 секторға бөлінді(қорғаныс өнеркәсібі, ауылшаруашылығы, ғылым және өнім). «Әлеуметтік нарықтық экономика» стратегиясы жүрді. Дэн Сяопиннің айтуы бойынша Қытай мемлекеті социолизмге өтудің бірінші қадамында тұрды.

Дэн реформалар идиологі болды. Оның реформалары Қытайдың экеомикалық жағдайын көтергенімен, саясаткерлердің пікірінше бұл реформаларды Дэн өзі шығармады, Чжоу Эньлайдың айтуы бойынша бұл реформалар Қытайдың басты аймақтарында ғана жүзеге асырылды және оларды првинция басшылары жүргізді.

Бұл реформалар Мао Цзедунның саясатына қарағанда жоспарланған және халыққа тиімді болды.

1984 – 1992 жж. нарық экономикасына өту саясаты болды. «Халық коммуналары» жіберілді.

Дэн Қытайда экономикалық аймақтар құрды, оған байланысты, щетел компаниялары өзінің қызығушылықтарын білдірді.

Халықаралық реформа.

Дэн Сяопин кезінде Батыс мемлекеттерімен халықаралық қатынастар жақсара түсті. Д. Картермен Ақ үйдегі кездесуде АҚШ-пен Қытай арасындағы дипломатиялық байланыстыңжағдайы талқыланды.

Сонымен қатар Жапониямен қарым-қатынастар орнатылды. Дэн Жапон мемлекетін Қытайға экономикалық үлгі ретінде қарастырды.

Сол сияқты Ұлыбританиямен 1984 жылы декларацияға қол қойылды. Яғни, Қытайға Гонконг қайтарылды.

Португалиядан Макао алынды(декларация).

Оның кезінде «мәдени революциядан» кейін Қытай мемлекетінің саяси және экономикалық жағдайы төмен болды. Ол өзінің реформалық саясатын жүргізе отырып, мемлекеттің экономикалық жағдайын қалпына келтіріп, Қытай мемлекетін халықаралық нарықтың бөлігі ретінде шығарды. Дэн Сяопин тұсында Қытай дүниежүзілік қуатты державаға айналды.

45. Оңтүстік және солтүстік Сунь патшалықтары кезіндегі Қытай қоғамы 420589

Қытайға көшпелілердің шабуылы басталып,олардың астаналарды бірінен кейін бірін басып алуы, екі бірдей императорды тұтқынға түсіруі қытайлық ауқатты топтардың әскери қолбасшылардың үрейін келтіріп, әскерлер мен қарапайым қала тұрғындары жаппай оңтүстікке қаша бастайды. Буырқанған саяси оқиғалар елдің экономикалық өміріне де өз әсерін тигізді. Көшпелілердің шабуылына ұшырап, жерінен күн көріс тұрмыс тіршілігігнен айырылған жерсіз, жұмыссыз халық жаппай оңтүстікке жан сауғалап қоныс аударады. Ал бұл кезде оңтүстікте табиғаты жұмсақ қойнауы байлыққа толы, тұрмысқа өте қолайлы өлкеде жергілікті әр түрлі тайпалар және аздаған Ханьдықтар өмір сүретін еді. Солтүстіктен қашып келушілер бұл жерлерге қоныстанып, жергілікті тұрғын халықтарды ығыстыра бастап, олардың егістік жерлеріне ауыз сала бастайды. 5 ғас.ортасында оңтүстік үкіметтің қазыналық дер иеліктерін ұлғайту әрекеті нәтижесіз болады. Оңтүстіктегі императорлық бимлік өте дәрменсіз болғандықтан, Яньцзы өзені аңғарындағы және теңіз жағалауындағы жерлер қоныс аударып келген және жергілікті ірі жер иелерінің қолында болды. Тұтас бір аймақтарды жекелеген бай топтар өздері жеке билеп төстеді, олар мемлекеттік қызметкерлер мен императордың өзімен де санасқысы келмеді. Императордан да мықты бола отырып, мыңдаған әскери күштері бар ірі феодалдар үкіметке қарсы талай рет көтеріліс жасап отырған. Бұндай феодалдық ірі әскери қолбасшылар елдің оңтүстіктегі астанасы Цзянье қаласын басып алып, бір императорды құлатып, екіншісін таққа отырғыза беретін болды. 420 жылы оңтүстік Қытайда Цзинь империясының патшасы өлтіріліп, мемлекеттік үкімет әр түрлі әулеттердің қолына кезек кезек беріліп отырды. Осыдан кейін, бұл жерде тағы да Сұң (420 429), Ци (479 502), Ляң (502 557), және Чэнь (557 589) дейтін төрт әулеттің билігі орнайды. 420 589 жылдардағы Қытай қоғамына келетін болсақ, Оңтүстік Қытайдың билеуші бай топтары буддизмді өз мақсаттарына пайдалануға тырысты. Олар буддалық монастырлардың орасан зор көлемдегі жер иеліктерін, шаруалардың және құлдарды иемденіп алуына рұқсат беріп қойды. Солтүстік Қытайда жергілікті қытайлықтар тәуелділік жағдайда өмір сүруге мәжбур болады. Табғаштардың шабуылы басталардың алдында солтүстік Қытай құлдырау алдында тұрған еді. Егістік жерлер, ирригациялық жүйелер қирап, тұт ағаштар қурап, егістік жерлерде еңбек ететін халық босып кетті, ауылдар тұрғындарсыз қаңырап бос қалды. Қалалар қирап халқы босып оңтүстікке қашып кетіпті. Қолөнер кәсібі ауылдарды аздап сақталды. Айырбас жүйесі тек заттай түрде, яғни ақшаның орнына жібек мата мен жылқы жүрді. Басқыншылық тоқтап, көшпелілер билігі орнап болған соң, тұрғын хаолықтың біраз бөлігі өз ошақтарныа қайта орала бастады. Күшті де ауқатты әулеттің өкілдері бос жерлерге ие болып, шаруаларды жалдауды ұлғайтты. Салық жинау өте қиын мәселеге айналып, қазына сарқыла бастайды. Аталып отырған кезеңде бұрынғы қытай этносының ішкі құрылымы сапалы өзгеріске ұшырады деуге болады. Ол өзгерістер тілдегі өзгерістермен қатар жүріп отырды. Ежелгі көне қытай тілінің дәурені өтіп, ортағасырлық қытай тілінің қалыптасу кезеңі басталды.Солтүстік пн оңтүстіктің арасындағы ұзаққа созылған соғыстар мен саяси шектеулер, сол аймақтардың халықтарының өміріндегі айырмашылықтардың қалыптасуы мен оның одан әрі ұлғая түсуіне әкеліп, олардың табиғи шаруашылық жағдайларын, өзгешеліктерін барынша тереңдете түсті.