35.Цин патшалығының (1644-1911) әлеуметтік экономиканы қалпына келтіру саясаты.

Манчжур тайпалары Қытайдың солтүстік жағында,шекаралас аймақта өмір сүрді.17ғ.Манчжур тайпалары бір саяси бірлестікке топтаса бастайды.Нәтижесінде манчжурлардың әскери қолбасшысы Нурхаци негізін қалаған алғашқы манчжур мемлекеті пайда болды.Оның мұрагері Абахайдың тұсында манчжур мемлекеті «Цин « деп аталды.Қытайша таза д.а.Цин мемлекеті Қытайдың мемлекеттік үлгісінде құрылды. Цин патшалығы Қытайдың дәстүрлі,обсолюттік-монархиялық жүйесін жалғастырды.Манчжур патшасы шексіз биліктің иесі.3 палата император кеңесінде жұмыс істеді:Идеология,хатшылар паатасы,білім беру палатасы.Мемлекеттік басқару әдісі,мемлекет аппараты тура мин мемлекетіндегідей болды.Манчжурлар бұл мемл. Әскер күшіне әсіресе атты әскерге арқа сүйеді.Манчжурлар көрші мемлекеттерге басқыншылық соғыстар жүргізді. Қытайға,Монғолияға,Кореяға жүргізген басқыншылық соғыстар барысында бағын-н халықтар есебінен 8 қытай,8 монғол әскерін жасақтады.Қытайды басып алуға аттанар барысында әскер-ң саны 200 мыңға жетті.17ғ.40ж. манчжурлар Қытайға бірнеше басқыншылық жорықтар жасаған болатын.1636ж.Абахай мемлекеттің атын Чиң деп атады.Сөйтіп кемеліне келген мемлекет құрды.Енді Пекин қаласын қоршауға алуға тырысты.1644ж.сәуірде Пекинге 100 мыңдаған шаруалар басып кірді.Мамыр айында қаланы басып алады.Пекин-Цин патшалығыныңастанасы деп жарияланады.Мин династиясының орнына Цин династиясы келді.Пекинде үш бағытта:манчжурлар,монғолдар,қытайлар басып алуды ойлады.1683ж.Қытайды толығымен манчжурлар бағындырды.Пекиді басып алған манчжурлар Қытай импер-ғ тағына Абахайдың кәмелетке толмаған баласын отырғызады.Ол Қытайда 1611ж. дейін биледі.Осылайша Қытайда манчжурлар билігі орнайды.Осы кезден 1912ж. дейін Қытай Цин имперясы д.а.Қытайды бағындырған Цин билеушілері көрші елдер жөнінде басқыншылық саясат ұстады.Үш хандыққа бөлінген моңғолдардың Шығ.Чахар хандығын манчжурлар 1636ж.,1691ж. Солт.Моңғол-ң Халха хандығын,ал Бат.ойрат тайпаларының Жоңғар хандығы циндерге қуатты қарсылық көрсетіп,ұзақ уақыт өзінің дербестігін сақтап тұрды.Цин әскерлері 1755-1757ж.Жоңғар хандығының жерлерін иеленді.Тибетке,Үндіқытай ел-не де шабуылдап,құрамына Тибет,Бирма,Вьетнам,Непал сияқты елдер кірді.Қытайдың шекарасын кеңейтті.Капиталистік Англия Қытайды өз тауарларын сататын рынок ретінде ашуға тырысты.18ғ.аяғынан бастап ол Қытайға үш елшілік аттандыра бастады.Ағылшын саудагерлері Гуанчжоу порты арқылы Қытайға қарақшылық жолмен есірткі әкеліп сата бастайды.Есірткінің зардабынан шар-қ күйреуге ұшырап,халық азғындауға ұшырады.Пекин ағылшындардың Қытайға есірткі әкелуіне тиым салды,Қытай әскерлері ағылшын кемелеріндегі есірткі тиелген жәшіктерді суға лақтырды.1853ж. «Ұлы игілікті аспан елі» (Тапин Тяньго)д.а мемлекет құрылды.Астанасы Нанкин қаласы болды.Тайпиндер идеологиясы Ежелгі Қытай дәстүрлерін сақтау,көне әлеуметтік ережелерді ж/е христиан дінін құрметтеуді уағыздады.Бұл көтеріліс жеңіліске ұшырады.Манчжур билеушілері Қытай өзін-өзі күшейту саясатын жүргізу қажет деп санады.1898жүШандунь провинциясында еуропалықтардың Қытайды отарлау саясатына қарсы шыққан топтар ихетуандар көтеріліс ұйымдастырды.Ихэтуань –жауға қарсы жұмылған жұдырық деген мағынаны білдіреді.Олар Қытай жер-н барлық шетелдіктерді қуу,Қытайдың тәуесіздікке жету юолын көздеді.Олар көтеріліске шығар кезде қала-ғы шетелдіктер үйлерін өртеп,өздерін тұтқындап,өлтіріп,жаппай жазалау әрекеттерін жүргізді.Олар жат жерліктерге өлім келсін!,Біз мин өкіметін қалпына келтіреміз деген ұран тастады.Цин үкіметі оларға амалсыз қолдау көрсетті.1901ж.жеңілген Цин империясы 8 державамен «Қорытынды хаттамаға» қол қойды.Көтеріліс Қытай халқының санасын оятты.1894ж.Қыайда ең алғашқы саяси ұйым құрылған болатын.Құрушы Сунь Ятсен «Қытайды қайта көркейту» ұйымы.Манчжурларды биліктен тайдыру,республика құру,билікті тең бөлуді көздеді. 20ғ.басында Қытай капитализм әлсіздігіне қарамастан,даму кезеңіне көшті. Қираған жағдайды қалпына келтіру мақс/да 1900ж тамызда реформаны жүргізу тур императорлық бұйрық жаңартылады. 1901ж қаңт Сианда «жаңа саясат» атты реформасы жарияланған эдикт баспаға шығарылады. Реформаны бақылайтын тез арада үкіметтік комитет құрылады.

Негізгі мәні: 1) XIX ғ 60-90ж/ғы жүргізілген реформамен салыстырғанда радикалды қайта жаңару үрдісін жүргізу; 2) Үкіметтің сауда‑кәсіпкерлік буынға қатынасын өзгерту. Жаңа саясат әрт салада жүргізілді. Экономикада. 1903ж Сарай бұйрығымен сауда министрлігі құрылады. Таурудалық істер ретке келтіріледі, бұрынғы кейбір аудандардағы табиғи ресурстарды пайдалануға салынған тыйым жойылады. Провинциялық орталықтарда, кейбір едәуір дамыған қалаларда сауда‑өнеркәсіптік палаталар, әрт акционерлік қоғам ж/е сауда одақтар құруға рұқсат берді.Саяси өзгерістер: Мем/к құрылым реформалары үлкен мәнге ие б/ы. Олар мем/к басқару формасын батыстық үлгіге жақындауына тырысты. Әрт елдерге байланысты істермен айналысқан архаикалық Басқарудың орнына СІМ құрылады. Сонд‑ақ ІІМ құрылады. Әскери істе: Әскери реформаларға үлкен мән берілді. Офицерлік корпус жүйесі жойылады, атағанда ауырлықты көтеру мен садақтан ату емтиханы жойылады. Оның орнына әскери жоғары оқу орындарының жаңа үлгілері қалыптасады.«Жаңа саясаттың ортақ қорытындысы – кәсіпкерлік, айм/қ элитаның ұстанымдары нығайды. Олардың ең басты мақсаты – орталықты әлсірету, яғни олардың «Жоғарғы бірлік» пен мем/ң тәуелсіздігіне қатысты міндеттерін орындауға қабілетсіз етіп, билікті өзінің тиімді етіп бөліп алу.1911ж.Қытайда Синхай көтерілісі басталды.Доңыз жылғы көтеріліс револ-я деп аталды.Себебі,Қытай Ци империясын тақтан тайдырды.Қытайда обсолюттік династия орнады.Олар жергілікті өкімет билігін құлатып,елде Қытай республикасының құрылғанын жариялады.1911ж.28 желт.17 провинция өкілдері Наннкин қ. құрылтай өткізеді.Мақсаты президент сайлау.16 дауыспен Сун Ятсен президент болып сайланды.