22. Таң патш/ғы кезінде Қыт өркениетінің дамуы.

Өткір әлеуметтік қайшылықтар, көшпеліліердің шапқыншылығы және ішкі қырқысу соғыстары Қытаың ежелген келе жатқан өте бағалы да бай мәдени құндылықтарының біршама бөлігін қиратып кетті.Соған қарамастан қытайлық мәдениет сақталып қана қоймай, ерте орта ғас. Біршама жылдан дам түсті және 7 ғ. Елеулі деңгейге көтерілді.

7-8ғ. Қытайдың бірігуімен бірге этникалық топтасу үрдісі де қатар жүреді бұл 4-6ғ. Байқалған Қытай этносының болашақта ыдырап кету бағытынан қайтарған аса маңызды құбылыс болды, дегенмен осы кезеңде де сол пен оңт. Арасындағы айымашылықтар жойылған жоқ. Солтүстіктегілер көптеген қытай емес халықтар мен тайпаларды, әсірісе 4-6ғ. Тарихында маңызды роль атқарған. Сяньбийлерді өздеріне ассимиляциялау арқылы ұлттық сипатын байытып отырды. Қытайлықтардың өздеренін атауы да бірыңғай тілде, сөзбен хуа немесе ханьжэнь деп айтылатын болды.

Қытайдан тыс жерлерге даңқы жайылған металл мен жабылған айналар ерекше еді. Керамикалық бұйымдар, әсіресе фарфор ерекше маңызға ие болды. 105 ж. Бастап ойлап шығарылған ағаштан, шүберектен, кенептен қағаз өндіру көбейді. Қағаз өндірісі Қытайдың ұзақ уақыт бойғы монополиясы болды себебі қағаз деген сұраныс елдің өз ішінде ғана емес, сыртқы көрші елдерде де артқан еді. 6ғ. Бастап кітап басып шығару ісі қолға алынды.

Қытайда ішкі және сыртқы сауда дамыды. Сауда байланысында ұлы канал маңызға ие болды. Қытайда бұл кезде ірілі ұсақты көптеген қалалар өркендеді. Қытайдағы ең ірі қала империяның астанасы-Чаньань болды. Екінші ірі қалалар қатарына Лоян Гуаньчжоу қалаалры кірді. 6ғ. Аяғы мен 7 ғ. өкен ғас. Жоғалып кеткен кітапханал қайта қалпына келтіру басталды.

Суй мен Таң императорлары осындай жібек матаға жазылған шағармалар жазылған жібек орамдарын іздеп табуға қаржыны аямай жұмсауға тура келді. Бұл әулеттің императорларының жарлығымен сарайда осындай жібек матажібек матға раторларының жарлығымен сарайда осыдай шағармалар жазылған жібек орамдарын іздеп табуға қаржыны аямай жұмсауға ндылға жазылып, сақталып қалған шығармаларды, оладың аман сақталған үзінділерінен шейін мұқият түрд қағазға көшіру ісі қолға алынды кітапханалар осылайша қайта қалыпқа келе бастайды.

7-9 ғ. Қытайда рухани мәдениет өркедеп дамыды. Елдің астанасында 8 әртүрлі кәсіптік орта оқу орындары болды. Осы оқу орындарында негізінен классикалық тұрғыдағы адамгенршілік-саяси және философиялық мұралар ғана оқытылғанына қарамастан, сол жерде білім алып, сауатталған адамдардың саны ұлғая түсті.

Геграфиялық түсініктедің кеңеюіне де біршама алға басқан қадамдар жасалды. Қытайда ғалымдар өз елінің және оны қоршаған көрші елдердің жерін ғана сипаттап қоймай, қытайдан алыста жатқан елдер туралы да сипаттама еңбектерін жазды. Соладың ішінде ең маңызды саналатын Үндістанға Будданың шыққан жеріне тәу етуге аттанған, буддалық монахтар Сюань Цзан мен И. Цзиннің өте тамаша жазбалары болып табылады.

Қытайдың ортағасырлық күрделі даму кезеңінде дәстүрлі халықтық дін –даосизм қалың бұқараның жүрегінен орын алған діни сенім ретінде сақталып қалды. Даосизм ықпалы жалпы қытай қоғамында онша мықты болмағаны мен, ол халықтың діни сенісмі ретінде өмір сүруін жалғастырды. Даосизм діні қоғамның көпшілік бөлігінің назарын өзіне мәңгілік өмір туралы қағидасымен тарта білді.

Өкімет тауарларға салынатын салықтарды үнемі реттеп отырды. 8ғ. Бастап қазына шайға салынатын салықты кұшейтті контрабандалық жолымен шай саудалау қылмыс деп танылып, оны бұзушылар өлім жазасына жазаға тартылатын.