7. Бюджеттік құрылғы және бюджеттік жүйе арасындағы байланыстың мәнін көрсетіңіз, оны сызба түрінде бейнелеңіз.

Бюджеттік құрылғы- бюджеттік жүйені ұйымдастыру мен оның жеке салаларының арасындағы өзара байланыс. Бюджеттік құрылғыларға мыналар жатады: функционалдандыру қағидалары және бюджеттің жіктелімі. Бюджеттік құрылғы еліміздің мемлекеттік құрылымының нысанымен анықталып, кіріс пен шығысты бөлуді жергілікті бюджет және республикалық бюджетті орындауға және бекітуге, қарастыру, құрастыру бойынша үкіметтің орталық және жергілікті органдарының құзырын анықтайтын заң нормаларына негізделеді.

Бюджет жүйесі мемлекеттің бүкіл қаржылық жүйесінің маңызды құрама бөлігі болып табылады. Бюджеттік жүйе экономикалық санат ретінде мемлекеттің заңды, жеке тұлғалармен, орталықтандырылған қаржы қорын- бюджеттерді құру мен пайдалану, оларды құру мен орындау әдістері мен тәсілдері бойынша аймаөтар мен жасалатын қаржылық қатынастар жиынтығы және осы қатынастарды басқарушы органдар жиынтығы б.т. басқаша айтқанда бюджеттік жүйе деп ҚР Ұлттық қорының және бюджеттерінің барлық деңгелерінің сондай-ақ экономикалық қатынастарға және құқықтық нормаларға негізделген бюджет үдерісінің және бюджеттік қатынастарының жиынтығын айтамыз.

Бюджет жүйесінің құрылымы:

• Бюджет жүйесі

• Бюджеттік сыныптама

• Бюджет құру қағидалары

• Орталық және жергілікті билік органдарының өкілеттілігін реттейтін заң нормалары

• Біртұтас құрылғы

• Федеративті құрылғы

• Мемлекеттік құрылымының белгілі нысандары

• Бюджет жүйесін құру қағидалары

8. Бюджеттік субсидиялау әдістеріне салыстырмалы сипаттама беріңіз.

Төмен түсуші ағын қозғалысын реттеу әр түрлі бюджеттік субсидиялау әдістерін (субвенция, дотация, бюджеттік несие, рес-ми трансфертер) пайдалану арқылы іске асырылады. Дотация - ақшалай қосымша көмек - ол жоғары түрған бюд-жеттен төменгі түрған бюджеттер тапшылығын теңгеру үшін мығым тағайындалынған сомамен беріледі. Субвенция - арнайы ақшалай көмек - ол жоғары түрған бюд-жеттен төменгі бюджеттерге қатаң мақсатпен тағайындалған ша-раларды қаражаттандыруға берілетін ақша құралдары. Несиелік бюджет ресурстары - ол жоғары түрған бюджеттен төменгі бюджеттерге несие түрде пайызбен немесе пайызсыз мін-детті қайырылатын ақша құралдары. Бюджеттік несиелер заңна-малар мен бекітілген ережелерге сәйкес тек қана инвестициялық жобаларды іске асыруға беріледі.

Ресми трансферттер - ол гранттардан басқа ақысыз және қайтарылмайтын бюджет түсімдері немесе бюджет шығындары. Кірістерден алынатын пайыздық бөлектеулер нормативтері бірыңғай әдістеме пайдалану арқылы тағайындалады. Оларды есептеу әдістерін жергілікті мемлекеттік билік органдары жасай-ды, себебі кірістер бөлу нормативтері тек қана бюджет жүйесінің облыс және аудан деңгейлері арасында қолданылады. Ең көп таралған әдіс - ол ресми трансферттер механизімін пайдалану. Олар жалпы сипаттағы трансферттер, мақсатты ағым-дағы трансферттер және дамуға арналған мақсатты трансферттер-ге бөлінеді. Мақсатты трансферттер мен несиелік ресурстар жер-гілікті атқарушы органдармен тек қана олардың мақсатты белгілеу-леріне сәйкес пайдаланады. Қаржылық жыл бойы пайдаланбаған немесе мақсатты емес белгілеулерге пайдаланған мақсатты транс-ферттер мен несиелік ресурстар сомалары міндетті түрде жоғары тұрған бюджетке қайтарылады. Жалпы сипаттағы ресми трансферттер маңында бюджеттік субвенциялар мен бюджеттік алып тастау болады. Бюджеттік суб-венциялар ретінде республикалық немесе облыстық бюджеттерде бекітілген сома көлемінде жоғары тұрған бюджеттен төменгі бюд-жетке берілетін қаржы құралдары табылады. Олардың көлемдері жыл сайын абсолюттік сомамен тиісті жергілікті бюджеттің түсімдері мен шығындары арасындағы айырмашылық ретінде анықталады. Жалпы сипаттағы ресми трансферттер жергілікті бюджеттерді бюджет қаражаттарымен қамтамасыз ету мен стан-дарттык деңгейде мемлекеттік қызмет көрсетуге тең фискалдық мүмкіншілік беруді келбеулі теңестіруге бағытталады. Жалпы сипаттағы ресми трансферттер көлемін есептеу әдісі, бюджеттік субвенциялар және бюджеттік алып тастаудың төлем тәртібі мен мерзімі үш жылға Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді. Жалпы сипаттағы ресми трансферттер көлемін есептеуде мемлекет бақылап реттей алмайтын аймақтар арасындағы объек-тивтік ерекшеліктер есептеледі. Мақсатты ағымдағы трансферттер маңында жоғары түрған бюджеттен төменгі бюджетке берілетін бюджеттік алын тастау немесе субвенциялардан басқа бөлек бір ағымдағы бюджеттік бағ-дарламаларды іске асыруға арналған бекітілген сома көлеміндегі ресми трансферттер қарастырынады. Оларды тек қана мемлекет-тік, салалық және аймақтық бағдарламалар мен Үкімет немесе жергілікті атқарушы органдардың қорынан қаржыланатын шара-ларды орындауға беруге болады. Дамуға арналған мақсатты трансферттер болып жоғары түрған бюджеттен төменгі бюджеттерге республикалық немесе облыс-тық инвестициялық жобалар мен бағдарламаларды іске асыруға берілетін бекітілген сомалар көлеміндегі ресми трансферттер та-былады.