51. Қазақстанда мемлекеттік бюджеттің шикізаттық тәуелділігі туралы пікіріңіз

Қазақстан экономикасының шикізаттық бағдарланушылығы күшейіп барады! Есеп комитетінің төрағасы Омархан Өксікбаев осындай «өкінішті» қорытындыға келіп отыр. Өз байламын ол кеше Парламентте жария етті. «Осылайша, мұнай-газ секторының Ішкі жалпы өнімдегі үлесі 22,6%-дан 2011 жылы 24,6%-ға дейін ұлғайды» деді Омархан Нұртайұлы. Ел бюджетінің шикізатқа тәуелділігі де артқанға ұқсайды: Есеп комитетінің мәліметінше, республикалық бюджеттің шикізат секторы есебінен толықтыратын кірістерінің үлесі де «2010 жылғы 56,7%-дан 2011 жылы 60,1%-ға дейін өскен».

Парламентке жылдағы дәстүрмен ел Үкіметі мен Есеп комитетінің өткен жылғы республикалық бюджеттің атқарылуы туралы есептері қатар кірді. Жыл­дағы әдетпен, Үкіметтің есебі жарқын деректерге, қарқынды сандарға, көркем көрсеткіштерге толы. Көңіл көтеріліп, бәрі-бәрі жақсы болып кеткендей, бір масайрап, қатты риза болып қаласың. Бірақ Есеп комитетінің есебі есіңді кіргізеді.

- Үкіметтің Үдемелі индустриялық-инновациялық даму бағдарламасында қарастырылған, шикізаттық емес экспортты ұлғайту бағытындағы саясатты жүргізіп отырғандығына қарамастан, оның үлесі керісінше, 3,1%-ға азайып кетті, - деп мәлімдеді О.Өксікбаев. Яғни егер бұған дейін Қазақстанның жаһандық нарыққа шығаратын жалпы экспортындағы шикізаттық емес өнімдер экспортының еншісі 27,6% болса, 2011 жыл қорытындысында, Есеп ко­митетінің дерегінше, оның үлесі 24,5 пайызға дейін құлдырапты.

52. Білім беру саласын бюджеттіқ қаржыландыруды адам капиталын инвестициялау ретінде қарастыруға болады ма

Қазіргі кезде адам ресурстарын тиімді қолдану мәселесі өзектi б.т. Сондай-ақ бүгінгі таңдағы экономикалық жағдайда шешуші рөл адамдікі, сондықтан адам капиталын жан-жақты қолдану қажеттігі туындайды және туындап отырады. Сонымен бірге адам капиталының сапасы да білім деңгейіне байланысты. Ал енді білімнің рөлі ғылыми-техникалық прогрестің дамуы мен механизацияланған және автоматтандырылған еңбек үлесінің ұлғаюына қарай жоғарылайды. Қазақстанда объективтік жағдайларға байланысты адам капиталының тапшылығы бар, сол себепті саны жағынан жетіспеушілікті толтыру үшін сапасына ерекше талаптар қойылып отыр. Кез-келген елдегi бiлiм беру жүйесi – ұлттық мәдениеттiң және танымның көрсеткiшi болса, ол экономика, саясат, мәдениет саласындағы өзгерiстердi көрсетiп қана қоймастан, өзгерiстерге де әсер етедi. Сондықтан бүкiл әлемде бiлiм тұлғаны әлеум-экон/қ үдеріске тиiмдi қатысуын қамт/з ететiн негiзгi фактор болып саналады және бiлiм беруге ерекше назар аударылады. Жаңа жиырма бірінші ғасыр өзінің әлеум-экон/қ кеңістігіне шықты, оның орталығында өзінің табиғи және жинаған мол қасиеттерімен, атап айтқанда мүмкіндік, іскерлік, өмірлік мамандық тәжiрибесімен адам тұр. ҚР/дағы адам капиталының дамуын және оның құрылуын зерттеуде негiзiнен мынадай алға қойылған мәселелерді шешу қажеттілігі туындайды: адам капиталы – экон/қ категория; адам капиталы – соған салынатын инвестиция негiзi; адам капиталының жүйе құрушы статусы теоретикалы экон/қ зерттеу пәнi; адам капиталы теориясының көзқарасы тұрғысынан бiлiмге салынған инв/я; адам капиталының қазақстандағы бiлiм беру компонентi; бiлiм беруге салынған салымның адам капиталына тиiмдiлiгi; ҚР/ң бiлiм беру саласындағы жетiстiктері мен кемшiлiктерi. Қоғам өзіне инвестиция құйып, білім алатын әр адам үшін еркіндік ресурсы мен таңдауға мүмкіндік беруі тиіс. Ал енді білімге әлеум/к тапсырыс мемл тарапынан жасалатын тапсырыс ғана емес, жанұя ж/е кәсіп/р/ң қызығушылығының да жиынтығы болу керек.

Бүгінгі таңда елімізде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың тапсырмасына сәйкес Қазақстан экономикасын дамыған және бәсекеге қабілетті елдер деңгейіне жеткізуді мақсат тұтқан кең ауқымды бағдарламалар жүзеге асырылып келеді.

Адам капиталы тұрғысынан ғылымға, білімге, бір адамға жұмсалатын қаржыны есептегенде біз, әрине, әлі де болса жоғары деңгейге көтеріле алмай отырмыз. Бүгінгі таңда тек білім-ғылым, жаңа технология салаларына бөлінетін қаржы Американың ішкі жалпы өнімінің 26 пайызын құрайды екен. Ресейде бұл көрсеткіш – 8 пайыз болса, Қазақстанда – 6,5 пайыз. Қазақстанда индустриялық-инновациялық бағдарламалар жүзеге асырылып жатыр. Міне, сондықтан адам капиталының әлеуетін көтеретін кез келді. Осы мақсатта еліміздің экономикасын дамытуға мүмкіндік беретін адам капиталын дамыту жолында интеллектуалдық элита қалыптастыру үшін іс-шараларды өткізу өте құптарлық іс болып табылады. Сондықтан да, білім беру саласын бюджеттік қаржыландыру адам капиталын қалыптастыру деп қарастыру дұрыс.