43.Сіздің ойыңызша, көшбасшыға қажет бірнеше мінез сипаттарын атаңыз. Олар әр жағдайларда бірдей құнды ма?

Адамдарды өзіне тартатын және сол арқылы маңызды істер шешетін адамдар санатынан болу үшін шынайы көшбасшыға керек қасиеттерді өз бойыңыздан іздедіңіз бе? Менің айтқалы отырғаным келесі: егер сіз уақыт бөліп, ішкі дүниеңізде өзіңіз қалағандай, тіпті ешкімге айтпаған ең батыл армандарыңызды орындайтын, қаншалықты дәрежеде керекті қасиеттеріңізді өз бойыңыздан табалар едіңіз? Бұл әркім өзіне қоюға тиіс шынайы сұрақ және әркім оған шынайы жауап беру керек! Егер толық деңгейде өзінің шынайы әлеуетін жүзеге асырғысы келсе.

Көшбасшылық жөнінде Америкада ғана емес, басқа да елдердегі атақты сарапшы, INJOY GROUP – жеке және көшбасшылық қасиеттерді барынша жоғарлатуға көмектесетін ұйымның өкілінің бірі Джон Максвеллдің «Көшбасшының 21 міндетті қасиеті» атты кітабында жоғарыдағы сұрақтарға толық жауап аласыздар. Барлық шарықтау мен құлдыраулар көшбасшылықпен анықталады. Ал ол қасиеттер шынымен іште қалыптасады. Егер ішіңізде сіз қалағандай көшбасшы болсаңыз, өмірде де дәл сондай көшбасшыға айнала аласыз. Адамдар сіздің артыңыздан еруді қалайтын болады. Ал бұл жағдай орнаған кезде, сіз әлемдегі адам жасай алатын бар мәселені шеше алатын адамға айналасыз!!!

Бірінші қасиет. Мінез-құлық: жартастай берік бол!

Көшбасшылық – еркектер мен әйелдерді бір мақсатқа жетелейтін қасиет, сонымен қатар сенімділік ұялататын мінез-құлық.

Бернард Монтгомери , британдық фельдмаршал

Қиын өмірлік қиын жағдайларда көшбасшының қалай әрекет ететіндігі оның мінезі туралы көп нәрсе айтады. Күйзеліс мінез-құлықты қалыптастырмайды, алайда оны айқындап ашады. Үлкен қиыншылық – жолайрыққа апаратын, адамды таңдау үстіне қоятын, өзгерісті сәт: не мінез-құлық көрсету не мәмілеге келу. Әр кез адам, жағымсыз салдарға апарса да, мінез-құлықты таңдаса, өзін шыңдай түседі. Мінез-құлықты жан-жақты дамыту мен нығайту – бұл көшбасшылық қана емес, жеке қасиеттерді дамытатын біздің негізгі шартымыз. Адам мінез-құлық жайлы не білу керек?

Мінез-құлық жай сөзге қарағанда көбірек нәрсе. Кез-келген адам бүтін мінез-құлықпен және тереңдей инабаттылықтың иесімін деп айта алады, бірақ оның дұрыс немесе бұрыстығын ісі арқылы білуге болады.

Дарын – сый болса, мінез-құлық сіздің өз таңдауыңыз. Біз таңдау жасаған кезде, мінез-құлықты да қалыптастырамыз – қиыншылықпен күресу не қуысқа тығылу, оңай ақша табу не оның толық құнын төлеу.

Мінез-құлық адамдармен қарым-қатынаста жетістікке әкеледі. Әр кез көшбасшылық басқа адамдарды тартуды білдіреді. Егер сіз босаң мінезді екеніңізді адамдар білетін болса, ешқашан сіздің артыңыздан ермейді.

Көшбасшылар мінез-құлықтың шегінен ары аса алмайды. Сіз жетістікке жете салып, басын жоғалтқан дарынды адамдарды көріп едіңіздер ме? Оның кілті әрине мінез-құлықта жатыр.

Өзіңіздің айтқан сөздеріңіз бен істеріңіз қаншалықты сай келеді? Қандай да бір істі соңына дейін апарамын деген сөзіңізде қаншалықты тұрасыз? Егер балаларыңызға концерттік орындау кезіне дейін немесе футбол басталғанға дейін бір затты істеуге уәде берсеңіз, не істейсіз? Сіздің қол алысуыңызға заң жүзінде рәсімделген келісім шарт ретінде сене алады ма?

Нағыз мінез-құлық дегеніміз - ішкі жан-дүниеңіздің үлкен болуы.

Екінші қасиет. Харизма : бірінші қалыптасқан әсер, бәрін шеше алады!

Мен ешқашан қандай қызметте болмасын, сын-пікірге қарағанда, мақтаулардың әсерінен жақсы жұмыс істейтін, көбірек үлес қосатын адамды көрмеппін.

Дэн Рэйланд, көшбасшыларды дамыту жөніндегі вице-президент, INJOY корпорациясы

Харизма дегеніміз – адамдарды өзіңізге тарту қабілеті. Барлық мінез-құлықтар сияқты адам оны өзі дамыта алады. Өзіңізді басқаларға тартымды болу үшін не істеу керек?

Өмірді сүю. Адамдар өмірді сүйетін көшбасшыларды жақсы көреді. Егер адамдарды тартқыңыз келсе, онда кіммен араласқанды жақсы көрсеңіз, соған ұқсас болу керексіз. Сіз араласқысы келетін адам қандай? Ұрысқақ па? Қасарысып қалған ба? Торығудан шығалмайтындар ма? Әрине, жоқ. Сіздің сүйіктілеріңіз қуанады, наразылық етпейді. Бастысы өмірді сүйеді!!!

Әр адамға бестік бағаны қою. Бұл адамдарға бере алатын ең жақсы нәрсе, сонымен бірге оларды өздеріңізге тартудың тағы бір жолы. Бұл жақсы нәтижеге әкеледі. Бұны автор адамдарға бестік бағаны қою дейді. Джак Визельдің айтуы бойынша «Өздерінің күшіне байланысты миллионер болған жүз адамды зерттеу барысында, олардың жалғыз ортақ қасиетін анықтады. Осы іскер әйелдер мен еркектердің барлығы басқа адамдардың тек жақсы қасиетін көре білетіндігі.»

Адамдарға үміт отын сыйлау. Француз генералы Наполеон Бонапарт көшбасшыларды былай сипаттаған «үмітпен жүретіндер» деп. Егер сіз қоршағандарды осы нұрмен бөлей алсаңыз, онда адамдарды магнит тәрізді тартасыздар.

Өзіңізбен және өзіңіздің қадыр-қасиетіңізбен бөлісу. Адамдарды артыңыздан ілестіре жүріп, оларға өзіңізде бар нәрсені сыйлаңыз. Сіздің қорларыңыз, даналығыңыз, тіпті күнделікті өмірдегі жайттар олардың да игілігіне айналсын.

Харизма жайында сөз болғанда, әр адам өзін басқа біреудің орнына қоя білу керек. Шынайы харизма, өзін ойлаудан бұрын, өзгелерлің қамын ойлайтын көшбасшыларға тән қасиет!!!

Назарды өзіңізге емес, басқа адамдарға салу. Бұл харизма!!!

Үшінші қасиет. Ісіңізге жан-тәніңізбен берілу: ол істі адамдарды бос арманшылдардан ажыратады

Кімде-кім өзінің уақыты үшін бар мүмкін нәрсені жасаса, барлық уақыттарда өмір сүреді.

Иоганн Фридрих Шиллер, неміс драматургі және ақыны

Іске жан-тәнмен берілудің шынайы табиғатын қарастырайық?

Іске адалдықтың басы жүректе жатады. Егерде сіз көшбасшылық әрекеттеріңізбен басқалардың өмірін жақсы арнаға бұрғыңыз келсе, мақсатыңызға адал екеніңізді көру үшін, жүректің терең түбіне үңіліңіз.

Іске адалдық нақты іс-әрекеттермен айқындалады. Іске адалдықтың жалғыз өлшемі – іс-әрекет. Артур Гордон айтқандай : «Сөзді айтудан оңайы жоқ, ал сол айтылған сөз бойынша өмір сүруден қиыны жоқ. ». Ал сіз өз алған міндеттерді орындау барысында, іске адал боласыз ба?

Іске адалдық, жетістікке жетуге мүмкіндік береді. Көшбасшы ретінде сіздер – көптеген кедергілер мен қарсылықтарға тап боласыздар. Алдыға жылжытатын жалғыз ықпал, сіздің ісіңізге деген адал болуыңыз.

Өз мақсаттарыңызға жете аласыздар ма? Сіз жүзеге асыра алатын және оған мүмкіндіктеріңіз жететін нәрсені орындадыңыздар ма? Сізге адамдар сеніп, сіздің артыңыздан ілеседі ме? Егер жауабыңыз оң болмаса, онда сіз ісіңізге адал емессіз!!!

44.Кейбіреулердің айтуынша, матрицалық құрылым тек амалсыз жағдайда (в крайнем случае) қолдану керек, өйткені екі еселенген басқару тізбектері шешуден гөрі көп мәселелерді тудырады. Осы оймен келісесіз бе? Неге?

Матрицалық құрылым – сызықтық-қызметтік және бағдарламалық-мақсаттық құрылымдарды үйлестіру жолымен ұйымдастырылады. Бірінші құрылымға сәйкес ұғымдағы жекелегенқызмет салалары,ғылыми-зерттеу, конструкторлық-іздестіру, тәжірбиелік өндіріс,сынау, т.б. бойынша басқару ісі құрылады. Сызықтық құрылымдағы басқару қарым-қатынасы тікелей байланыс түрінде қалыптасады. Кінші құрылымға сәйкес бағдарламаларды басқару ұйымдастырылады. Бағдарламаларды басқаруды қамтамасыз ету үшін бағдарлама басшысы тағайындалады.Бағдарлама басшысы- бұл типтегі басшы. Ол бір проблема бойынша жұмыс істейтін ұйым басшысы секілді басқаруды қамтамасыз етеді. Оның мақсаты- ұйым ішіндегі кедергілерді жеңу,линиялық құрылым элементтеріндегі туындайтын қайшылықтарын жою Матрицалыққұрылымды ұйымдастыру бағдарлама басшыларының еркін әрекет етуін, іздестіру жұмыстарын тікелей, мақсатқасай орындау мүмкіндігін қамтамасыз етеді,бағдарлама басшысының бағдарлама бойынша жұмысты ұйымдастыруын, оның орындалу мерзімін, құнын,ақырғы нәтиженің сапслық параметрлерін айқындайды.Мамандандырылған бөлімше басшыларының да рөлі артып, барлық бағдарлама бойынша жұмысты мұқият ұйымдастыруына ықпал етеді. Матрицалық құрылым ауқымында:ғалымдар,мамандар,жұмысшылар мамандандырылған бөлімше басшыларын тікелей бағынады.Көлбеу басшылықтың қамтылуы нәтижесінде мамандарды ыңғайына қарай бір бағдарламадан екінші бағдарламаға ауыстырып отыруға, демек, оларды тиімдіпайдалануға мүмкіндік туады. Мамандарды қажет кезінде осылайша ауыстырып отыру, оларды тиімді пайдалануға, тиісті жұмыстармен толық қамтамасыз етуге болады. Мұның өзі де аса қажетті, күрделі міндеттердің біріне жатады. 

45.Күйзеліссаласындағыкөптегензерттеулер, алғашқысында, оныңфакторларын, күйзеліскеқайтаратынжауаптарыныңерекшеліктерін, оныжеңустратегияларынсипаттағанда, ойларыбіржерденшыққан.Денсаулықпсихологиясы, адамасажоғарыталаптаржағдайында, психикалықжүктемелерменартықжүктемелерүшінтөлейтін, «баға» анықтамасынаерекшеназараударады. Күмәнсіз, студенттіктопмұндайжүктемелерменталаптарбарлықалуантүрлілігіменкөрінетіндергежатады. Басқажағынаналғанда, дәлосыкезеңдеболашақкәсібимаманқалыптасадыжәнедеоныңіс-әрекеттерініңтабыстылығыменжалпыөмірстилінеәсерететінпсихикалықденсаулығыныңжағдайыосылайшажоғарықоғамдықмәнгеиеболады. Күрделіәлеуметтік-экономикалықөзгерістеркезеңіндепсихикалықденсаулықтысақтауғақатыстытағыдабірқосымшақауіптіықпалөзініңбарлықкүшіменкөрінеді – қоғамдағыболашақмаманныңәлеуметтікжәнекәсібибелгісіздігіжәнебіліміменбіліктілігініңдеңгейінесәйкескелетінжұмысорныніздеуқажеттілігі. Студенттердіңпсихологиялықденсаулығыныңкелесімаңыздыфакторы – өзіс-әрекеттерініңнәтижелеріменқанағаттануТабыстылықсезімітұлғалықталпыныстардыңжоғарысубъективтіккүйзелістерімен, соныменқатарқойылғанмақсаттарғақолжеткізугедегенжоғарымүмкіндіктерменұқсаскеледі. Мақсаттарынсаналытүрдетаңдаужәнеоларғажетумүмкіндіктеріндұрысбағалауөзін-өзіреттеуүрдістеріндеасамаңыздыболыптабылады. Күйзелістікжағдайадамныңмінез-құлқынадакүштіәсеретіп, қалыптыжағдайлардыауытқуғаұшыратады, олбейберекетқимыл-қозғалыстаржасайды. Адамныңпсихикалықүрдістеріқабылдауменес, зейінәдеттентысқателіктержібереді. Адамашушаң, қызбаболады. Күйзелістікүйлердіжеңуүшінадамӛзініңбойындағыерік-жігеріншыңдап, табандылықпенұстамдылығын, ӛміртәжірибесінмолайтуғамашықтануықажет. Мақсаттардыанықтаужәнеоларғақолжеткізумүмкіндігінсезінустресскетұрақтылықтыңқалыптасуынажәнестресстіжеңудіңқұрылымдықстратегияларыніздеугеықпалетеді. Өзісініңтиімділігініңтөмендігінесенужүктемежағдайындакогнитивтікүрдістердіңбұзылуынаәкелуімүмкін, мысалы, емтиханкезіндеестесақтауқабілетіменойлаудыңтежелуі. Өзістерітиімділігініңперцепциясыойлау, мотивациялықжәнеэмоционалдықүрдістердіңжүруінеәсеретеді, яғнистресстіжеңудіңмаңыздыреттеушімеханизмінеайналады. Әртүрліжағдайлардағыөзіс-әрекеттерініңтиімділігінбағалау, жағдайдыңмазмұнынанқаттытәуелділіктіңболатындығынжәнетұрақтытұлғалыққырлардыңболмашыәсерінкөрсетті. Тұлғаныңбелсенділігібіржағдайданкелесіжағдайғадейінӛзгеріпотырадыжәнеоныңтұрақтықасиеттеріменасаанықталмайды. Өзіс-әрекеттерініңтиімділігітұжырымдамасынкүтулертеориясыменсалыстыракеле, өзәрекеттерініңтиімділігіӛзмінез-құлқыныңсалдарынабайланысты, әсіресесубъектініңөзінетәуелдіемеснемесежартылайтәуелдікүтулерменүнемісәйкескелебермейтіндігітуралыболжамдардыайқынкөрсеткенжөн.Тиімділікпенкүтулерұғымдарыныңарасындағыайырмашылықтаркелесіде: біріншісі, субъектініңжағдайғашамасыжететіндейқылыпсипаттайды, екіншісі - жағдайдышешкендігіүшінсыйақы, депсанайтыноныңболжамдарынсипаттайды.

46.Менеджмент саласының дамуы ХХ ғасырдың басында орын алып, басқаруды ғылыми түрде ұйымдастыруға болады деген түсініктер қалыптасты. Бұлменеджментсаласындағыжаңакезеңдібастады. Дегенмен, менеджментнақтығылымдарғаұқсамайды. Себебі, басқарубарысынданақтыұсыныстарменбірге, алдыналаболжауменкейбіртүсініспеушіліктерорыналады. Ғылымижәнеәдістемелікәдебиеттердестратегиялықменеджментұғымынақатыстыбірнешеанықтамаларұсынылады. Дегенмен, олардыңбарлығытөмендегіүшәдістердіңбіріменбайланыстаболады: 1) ұйымдастырушылықөлшемдеріненазараударатынәдіс (қоршағанортанысараптау); 2) ұйымныңұзақмерзімдімақсаттарыменоғанжетужолдарынасүйенетінәдіс (мақсаттарыменқұралдары); 3) стратегияныорындаубарысындақызметтікәрекеттердібастымақсаттұтатынәдіс (қызметтіктәсіл) .Біріншіәдісстратегиялықжоспарлаутәсілдеріментығызбайланыста. Қолданылубарысындақоршағанортаныңықпалыкөпәсеретеді. Екіншіәдісбойыншаұйымныңмақсаттарыанықталунегізіндегіоғанжетудіңбастықұралдарынасүйенеді. Ал, үшіншіәдістестратегиялықсараптама, таңдаужәнеорындауқимылдарынамәнберіледі. Сондықтанстратегиялықменеджментбәсекелестіккүнделіктіорыналатынқоғамдапайдаланылады. SWOT-талдауәдісінсаясиғылымдардаосыуақытқадейінА.А. НұрмағамбетовпенЕ.Қ. Алияровсындыт.б. ғалымдарқолданды. Әдістіқолданубарысындамәселеніңжағымдыжәнежағымсызжақтарынасараптамаберіледі, оныңмүмкіндіктерібағаланып, орыналатынқатерлерітуралыайтылады. Свот талдау осыған дейін біршама атақты фирма, компаниялар мысалында жүргізілген болатын. Ендігі кезекте свот талдаудың зерттеу объектісі ретінде Ұлттық Университетті алатын болсақ:

Жағымдыжақтары (Strengths):..

«ұлттық» университет, беделді, шет елдік жоғары оқу орындарымен тығыз қарым-қатынаста тәжірибе алмаса отырып қызмет жасайды, білікті тәжірибелі мамандар, студенттер саны бойынша алғашқы орындарда тұрақтаған, мамандықтар ассортименті кең, көпсалалы, ұлттық университет түлектеріне кейіннен тұрақты жұмыс орнын табу біршама жеңілірек, мемлекеттік гранттардың көптігі және ақылы бөлімнен грантқа ауысу мүмкіндігі, бюджеттік қоры мол, атақты профессорлар, қызықты студенттік өмір, академиялық мобильділік бағдарламалары бойынша шет ел университеттерінде білім алып келу мүмкіндігі, талапкерлерді қызықтыра білу қабілеті

Жағымсыз жақтары (Weaknesses): мықтап орныққан бюрократизм, жемқорлық туралы көптеген алып-қашпа әңгімелер, студенттердің таңдау еркіндігі қарастырылмаған (қағаз бетінде ғана), кредиттік жүйенің тұрақсыздығы,