32. Дивизионалды құрылым

Линиялық-функционалдық  схемасы бойынша құрылған ұйымдағы проблеманы шешу үшін дивизионалды құрылым  ойлап табылған. Ең алғаш рет ол "Дженерал Моторс" кәсіпорындарында 20-ші жылдардың аяғында пайда болған, өндірістік бөлімшелердің іс-әрекетін бір орталықта жоспарлауы мен оны әр тиісті жерде орындаумен ұштастырған.

Функциялық құрылым кіші және орта ұйымдарда қолданған тиімді, ал ірі ұйымдар көбінесе дивизионалды құрылымды қолданады.  Дивизионалды  құрылым бөлімдерге бөлінеді:

• Тауар бойынша

• Тұтынушылары бойынша

• Аймақтар бойынша.

Сондықтан бұл құрылым көп өнім өндіру жағдайларында немесе көп ұлтты компанияларда, сондай-ақ мемлекеттік аппаратты және қоғамдық ұйымдарды құруда кең қолданылады.

     Дивизионалды  құрылым рынок коньюнктурасының тербелуіне болмашы ұшырайтын және технологиялық жаңалықтардан аз тәуелді болатын салаларда тиімді болады. Дивизионалды құрылым ұйымға өз өсімін жалғастыруға және өзіне тән қызмет түрлерін әр түрлі рынокта тиімді басқаруға мүмкіншілік туғызады. Өнім немесе территориялық принципі бойынша соғылған бөлімдер басшылары қызметті тек "линия" бойынша ғана емес, сонымен қатар "функция" бойынша үйлестіріп отырады, сөйтіп ол жалпы басқаруға қажетті сапаларды дамытады. Шешімдерді деңгейлер бойынша бөлу олардың қабылдауын тездетіп, сапасын жоғарылатады.

Артықшылықтары:

Фирма өсуіне ықпал етеді;

Менеджерлердің деңгейі бойынша жауапкершілігі арқылы дербестігін жоғарылатады

Жоғары шендегі Менеджерлерді дайындауға және жағдай жасалады Білімдерін кеңейтуге мүмкіндік береді

Кемшіліктері:

Қосарланушылық әрекет ықтималдығы;

Әр бөлімшедегі мамандықтар арасындағы қарым-қатынастың аз болуы

Басшылармен әлсіз байланыс, бақылау жүргізу қиындыққа соғады.

     Сонымен бірге, бұл құрылым басқарушылық шығындардың өзіне әкеліп соғады, орталықтанған қорлардың жетіспеушілігінен бөлімаралық қайшылық мүмкіншілігі туады, салааралық карьера қиындайды, адам табиғатындағы бар мүмкіншіліктерді жеткіліксіз пайдаланады.

     Егер  тұрақты режимде қызмет ететін ұйым үшін дивизионалды құрылымдар әжептәуір тиімді болса, онда жаңа проблемалардың пайда болуы оны тиімсіз болуына әкеліп соқтырады. Себебі, жаңа проблемалар творчестволық шешуді талап етеді. Оларға осы мәселелерді шешу үшін арнайы комиссия, кеңес, комитет және т.б. құру жолы тиісті нәтиже бермеді.

Жетiстiктер:

-әр өнiмнiң, нарықтың және iшкi регионның функционалдық аралық үлестiрiлiмнiң күшеюi;

-жергiлiктi сұранысы мен тұтынушы сұранысының өзгеруiне әсерiнiң тездiгi арқылы жiне өнiмдi мамандандыру өлшемiнiң эконмиясынан түсетiн пайданың өсу мүмкiндiктерi;

-нарықтардың, өнiмдердiң, региондардың спецификалық терңдетiлген бiлiмi;

-стратегиялық деңгей ұйымдарына кадрлар резервiн құру мүмкiндiгi;

-Жетiспеушiлiктерi:

-жоғарғы менеджмент пен бизнес-өлшемдердiң арасындағы толықтыратын басқару деңгейлердiң енгiзiлуi;

-басқару шығындары өсу салдары ретiнде басқару аппаратындағы ресурстар мен функциялардың қосарланушылығы;

-нәтижелер үшiн жауапкершiлiктiң бөлiсудегi және бүкiл вертикаль бойындағы басқару деңгейлер арасында тапсырмаларды бөлiп берудiң күрделiлiгi;

-әр бiреуiнiң өзiнiң стратегиялық дамуы бар стратегиялық бизнес бөлiмшелердiң арасындағы орталықтандырылған үлестiрудiң күрделенуi;

-қолдану ауданы;

-технологиялық жаңалықтардың тәуелдiлiгi аз және нарық коньюктураның тербелiсiне аз шалдығатын көп өнiмдi кәсiпорын;

-территориялық ортақтылығы құрылыс бөлiмшелердi автономдандыруға итермелейтiн көп-ұлттық компаниялар.

33. Жанама сыртқы ықпал ету ортасының мәнін ашып, оны құраушы факторлардың түрлерін белгілі бір ұйым мысалы негізінде тізбектеңіз.

Сыртқы орта әсерін : тікелей әсер ететін және жанама әсер ететін факторлар болып бөлінеді.

Жанама әсер ететін факторлар:

1. экономика жағдайы.

2. әлеуметтік және мәдени факторлар

3. саяси факторлар

Жанама әсер ету факторлары құрылымы күрделірек және жан жақты сипатқа ие. Олартураәсеретуфакторларынақарағандаұйымәсеріназырақсезінеді. Жанамаәсеретуортасытуралыақпаратжиітолықемесболыпкеледі. Бұлортаныңұйымныңбәсекелестікқабілетінеәсерініңкүшеюікезіндеаналитикалықкөрсеткіштергеемес, субъективтікбағалауғажүгінугетуракеледі.Жанама әсер ету ортасының факторы ретіндегі технологиялар өндіріс күшінің жалпы деңгейін сипаттайды. Бұлаталғанортаныңеңқарқындыфакторы. Өндірістіңғылымисыйымдысалалары – компъютерліктехнологиялар, телекоммуникацияжүйелері, синтетикалықматериалдарөндірісібасқаұйымдарға, олардыңқызметінеқаттыәсеретуде. Еңбексыйымдыжәнеқорсыйымдыөндіріссатыларыныңорнынаресурстардыүнемдеугемүмкіндіктуғызатынғылымисыйымдытехнологияларкелді.

Инфляция, жұмыссыздық, салық қойылымдары мен банк кредиттерінің қарқыны, бизнесті мемлекеттік қолдау нысаны мен масштабы ұйымның жабдықтаушылар және тұтынушылармен өзара қарым қатынасына, бәсекелестер мінез-құлқына тура әсер етеді. Инфляциядеңгейіналдыналаболжауматериалдыққоржинауғажәненесиелералуғатүрткіболады. Материалдықжәнеқаржылықресурстарғасұраныстыңартуыолардыалудақиындықтартудырады.Жанамаәсеретуортасыныңфакторыретіндегі экономикажағдайы  бірнешесипаттамағаие.Бұл ең алдымен, экономикалық жүйенің ең қарапайым сипаттамалары: халық саны, ресурстардың болуы мен қолданылуы, мемлекет құрылысының түрі, ақжа жүйесі, валюталық жағдай, экономиканың салалық құрылымы, ішкі нарық параметрлері, экспорт пен импорттың көлемі, құрылымы және географиясы және т.б.

Екіншіден, кәсіпкерліктің дамуының жалпы жағдайын талдау: экономикалық тұрақтылық сипаттамасы, нарықтық және техникалық инфраструктураның болуы, заңнамалық база, инвестициялық климат, жаңа нарықтық субъектілердің құрылу шарттары, экономиканы мемлекеттік реттеу нысандары мен масштабы.

Үшіншіден, экономиканың нақты жағдайы, даму деңгейі, экономикалық коньюктураны, инфляция деңгейі мен қарқыны, экономикалық фаза циклдарын қоса.

Әлеуметтімәдени фактор ұйымның қызметіне әсер ететін  құндылықтары мен бекітулері, приоритеттері мен ұлттық дәстүрлерінде көрініс табады. Әр елде бизнесті жүргізу этикасы , қызмет көрсетудің қажетті сапа стандарттары, қоршаған ортаға әсер етудің рұқсат етілген деңгейі  бар.

Саяси фактор елдегі жалпы саяси жағдайды, оның тұрақтылығы деңгейі мен болжамдылығын анықтайды. Саяси тәуекелдердің жоғары деңгейі өндірісті ғылыми-техникалық жаңартуды бәсеңдетуге, құрылымның ескіруіне, бәсекелестік күресте ұлттық кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігінің төмендеуіне әкеп соғады.

Жергілікті билік саясаты аймақтағы жұмысбастылыққа, кәсіпорындарды орналастыруға, олардың қоршаған ортаға әсер етуі, өндірісті-техникалық және әлеуметтік ортаға айтарлықтай әсер етеді.

Жанама әсер ету факторлары әр елде әр түрлі, сондықтан халықаралық бизнестке қатысатын ұйымдарға осыны ескеру маңызды.