
- •Содержание
- •I. Организационно-методический раздел
- •1.1. Требования к обязательному минимуму содержания и уровню подготовки по дисциплине «Латинский язык»
- •1.2. Методические рекомендации к изучению курса
- •II. Программа учебной дисциплины
- •III. Планы семинарских (практических) занятий
- •3.1. Методические рекомендации по подготовке к практическим занятиям
- •3.2. Тематика реферативных сообщений по курсу «Латинский язык»
- •3.3. Содержание практических занятий
- •Курс «латинский язык» среди других юридических дисциплин фонетика латинского языка
- •I. Статус латинского языка в современном языковом пространстве.
- •III. Буквосочетания
- •I. Количество гласного и слога.
- •II. Правила постановки ударения.
- •Упражнения
- •Глагол в латинском языке. Времена системы инфекта активного залога.
- •I. Грамматические категории глагола
- •Время (tempus)
- •Лицо (persōna)
- •Число (numĕrus)
- •Спряжение (coniugatio)
- •II. Устройство глагола в словаре
- •III. Основы глагола
- •IV. Образование времен системы инфекта изъявительного наклонения действительного залога.
- •V. Спряжение глагола esse в инфектных временах
- •Глаголы, образованные от esse *
- •Упражнения
- •Времена системы инфекта пассивного залога
- •I. Инфинитивы настоящего времени
- •II. Образование времен системы инфекта изъявительного наклонения страдательного залога
- •Упражнения
- •Повелительное наклонение настоящего времени активного залога (Imperatīvus praesentis actīvi)
- •Упражнения
- •Имя существительное в латинском языке. Предлоги
- •Число (numerus)
- •Падеж (сasus)
- •Склонение (declinatio)
- •II. Падежные окончания существительных I – V склонения
- •III*. Предлоги (praepositiones)
- •IV. Методика перевода простого распространённого предложения
- •Упражнение
- •Имя прилагательное в латинском языке. Наречия. Типы местоимений.
- •I. Имя прилагательное (nomen adiectīvum)
- •Степени сравнения имени прилагательного*
- •II*. Наречия (adverbia)
- •III. Типы местоимений
- •Притяжательные местоимения
- •Личные местоимения и возвратное местоимение sui себя
- •Упражнения
- •Числительные (Numeralia)
- •Упражнения
- •Причастия. Герундий и герундив
- •I. Причастия
- •II*. Герундий и герундив.
- •Упражнения
- •Времена системы перфекта глагола (tempora perfecta)
- •I. Времена системы перфекта действительного залога
- •Времена системы перфекта страдательного залога
- •II*. Отложительные и полуотложительные глаголы
- •Упражнения
- •Некоторые синтаксические конструкции латинского языка
- •I*. Синтаксис страдательной конструкции
- •Инфинитивные обороты
- •Упражнения
- •Кейс-технология
- •Интернет – технология
- •1. Как обучаться с использованием дистанционных технологий
- •2. Структура учебного материала на cd диске, сдо «Прометей», бумажных носителях:
- •3. Рекомендации по самостоятельной работе
- •Параметры формирования оценки
- •4. Выбор технологии обучения.
- •5.1. Основная литература
- •5.2. Дополнительная литература
- •5.3. Латинская юридическая фразеология
- •Древние римляне о законе
- •Право в древнем риме
- •Судопроизводство у римлян: преступление и наказание
- •Семья и брак в древнем риме
- •Завещание и наследство
- •Понятие иска в древнем риме
- •5.4. Тексты для чтения и перевода
- •127427, Г. Москва, ул. Кашенкин луг, 4
Семья и брак в древнем риме
Filiatio nоn potest probāri. Отцовство не может быть доказано.
Filius nihil suum habet. (Ulpiаnus) Сын не имеет своего имущества.
Genus non perit. Род (родовая вещь) не гибнет.
Habēto tibi res tuas. Возьми свои вещи.
Matrimonia debent esse libĕra. Брак должен быть свободным.
Nuptiae facit consensus. Брак рождается по согласию
Завещание и наследство
Heres est nomen iuris; filius est nomen natūrae. Наследник – понятие юридическое; сын – понятие природы.
Heres est quam nuptiae demonstrant. Наследник – на кого укажет брак.
Voluntas testatōris pro lege habētur. Воля наследодателя – закон.
Понятие иска в древнем риме
Ex mala causa non orĭtur actio. Из плохой причины не возникает иска.
Legis actio per manus iniectiōnem. Законный иск – через положенную руку.
Legis actio per pignōris capiōnem. Законный иск – через взимание налога.
Legis actio per sacramentum. Законный иск – через присягу.
5.4. Тексты для чтения и перевода
Apud arbĭtrum
Arbĭter noster Marcus Tullius est vir laboriōsus et iustus. Hodiē apud arbĭtrum multae causae privātae sunt: de debĭtis pecuniariis; de testamentis et de mandātis. Primus reus iam in iudiciō est, cetĕri rei etiam in iudiciō sunt. In numĕro causārum prima est causa mea de mandātō et debĭtō pecuniariō. Adversarius meus est Galus Sempronius.
De magistratĭbus Romanōrum
Principātus magistratuum Romae in manĭbus consŭlum erat. Consŭles erant magistrātus annui; consulĭbus erant imperium et potestas; praeterea consul erat iudex et pontĭfex maxĭmus. Item ordinarii magistrātus alii erant.
Primum praetor unus erat, qui urbānus appellabātur. Praetor iurisdictiōnem habet et dat iudĭcem.
Deinde praetor peregrīnus erat, qui item ius dicēbat ex iurĕ peregrinōrum (aut gentium). Aedīles (duo plebei, duo curūles) curam urbem, annōnae et ludōrum habēbant. Quaestōres aerarium curābant. Censōres censum agēbant, etiam mores civium regēbant atque senātum legēbant.
Extraordinarii magistrātus Romae erant dictātor, magister equĭtum, decem viri, tribūni milĭtum (aut plebis) consulāri potestāte. Dictātor a senātū creabātur. Magister equĭtum erat collēga ducis. Decem viri collegium ex decem virĭs appellabāntur. Tribūni plebis persōnae sacrosanctae, primum duo, postĕrō tempŏre decem erant. Cicerōnis verba sunt: «Magistratĭbus opus est, sine quorum prudentia ac diligentia esse civĭtas non potest».
Res mancīpi et nec mancīpi
Omnes res aut mancīpi sunt aut nec mancīpi. Mancīpi res sunt omnia praedia in Italĭco solo, tam rustĭca – qualis est fundus, quam urbāna qualis est domus, item iura praediōrum rusticōrum (servitūtes), velut via, iter, actus, aquaeductus, item servi et quadrupĕdes, velut boves, muli, equi, asĭni. Cetĕrae res nec mancīpi sunt.
(Ulpianus)
Magna autem differentia est rerum mancīpi et nec mancīpi. Nam res nec mancīpi ipsa traditiōne pleno iure alterīus fiunt, si corporāles sunt et ob id recipiunt traditiōnem. Ităque si tibi vestem vel aurum vel argentum trado sive ex venditiōnis causa sive ex donatiōnis sive alia ex causa, statim tua fit ea res.
(Gaius)
Комментарий:
res mancīpi (i) вещи, которые передавались в собственность лишь по обряду манципации (земля, рабы, постройки, скот) (только в Италии)
res nес mancīpi вещи все прочие, на которые право собственности передается самой передачей вещи
ipsā traditiōnĕ в силу самой передачи
plenō iurĕ fiunt по полному праву становятся
sive... sive... sive или... или... или
aliā ex causā по другой причине
fit становится
Res corporāles et incorporāles
Quaеdam res corporāles sunt, quaedam incorporāles. Corporāles hae sunt, quae tangi possunt, velut fundus, homo, vestis, aurum, argentum et denĭque aliae res innumerabĭles. Incorporāles sunt, quae tangi non possunt, qualia sunt ea, quae in iurĕ consistunt, velut ius hereditātis, usufructus, obligatiōnes.
Nec ad rem pertĭnet, quod in hereditāte res corporāles continentur: nam ei fractus, qui ex fundō percipiuntur corporāles sunt, et id quod ex alĭquā obligatiōnĕ nobis debētur, pleramque corporāle est, velŭti fundus, homo, pecunia.
Nam ipsum ius successiōnis et ipsum ius utendi-fruendi et ipsum ius obligatiōnis incorporāle est. Eŏdem numĕro sunt iura praediōrum urbanōrum et rusticōrum, quae etiam servitūtes vocāntur.
Комментарий:
res corporālis вещь материальная
res incorporālis вещь нематериальная
quaedam... quaedam некоторые... некоторые
quae in iurĕ consistunt которые состоят в праве
nec pertĭnet и не относятся
continentur содержатся
servitūtes (servio служить, servus раб, servĭtus рабство;) сервитуты – ограниченные права на чужую вещь
Capĭtis deminutio
Capĭtis deminutiōnis tria genĕra sunt: maxĭma, media, minĭma. Nam tria habēmus: libertātem, civitātem, familiam. Si libertātem amittĭmus, maxĭma est capĭtis deminutio. Si libertātem retinēmus, sed civitātem amittĭmus, media est capĭtis deminutio. Si et libertas et civĭtas retinentur, familia tantum mutātur, minĭma est capĭtis deminutio.
(Digesta)
Комментарий:
caput, ĭtis n голова, правоспособность
status, ūs т правовое положение или состояние
tria genĕra три вида, три категории
capĭtis deminutio юр. ограничение правоспособности
status libertātis статус свободы
status civitātis статус гражданства
status familiae семейный статус
tantum только
De fontĭbus iuris Romāni
Ius popŭli Romāni constat ex legĭbus, plebiscītis, senātus consultis, constitutionĭbus princĭpum, edictis eōrum, qui ius edicendi habent, responsis prudentium. Lex est, quod popŭlus iubet atque constituit. Plebiscītum est, quod plebs iubet atque constituit. Plebs autem a popŭlō eō distat, quod popŭli appellatiōne universi cives significantur, plebis autem appellatiōne cetĕri cives sine patriciis significantur. Sed postea lex Hortensia lata est, qua plebiscīta universum popŭlum tenēbant; ităque eō modō legĭbus exaequāta sunt. Senātus consultum est, quod senātus iubet atque constituit: idque legis vicem obtĭnet. Constitutio princĭpis est, quod imperātor decrētō vel edictō vel epistŭlā constituit. Edicta sunt praecepta eōrum, qui ius edicendi habent; ius autem edicendi habent magistrātus popŭli Romāni. Sed amplissĭmum ius est in edictis duōrum praetōrum, urbāni et peregrīni, quōram iurisdictōnem in provinciis praesĭdes eārum habent; item in edicto aedilium curulium. Responsa pradentium sunt sententiae et opiniōnes eōrum, quibus permissum est iura condĕre. Si sententiae eōrum omnium in unum concurrunt, id, quod ita sentiunt, legis vicem obtĭnet; si vero dissentiunt, iudĭci licet (quamlĭbet) sententiam sequi; idque rescriptō divi Hadriāni significātur.
(Gaius)
Комментарий:
ius edicendi право высказывать, давать распоряжения
еō distat тем отличается
lex lata est издан закон
legis vicem вместо закона
quibus permissum est которым разрешается
in unum concurrunt сходятся на одном
licet разрешается
quamlĭbet какой угодно
sequi следовать
Ius civīle et ius gentium
Omnes popŭli, qui legĭbus et morĭbus reguntur, partim suo proprio, partim commūni omnium homĭnum iurĕ utuntur. Nam ius est, quod (quisque) popŭlus ipse sibi constituit; id ipsīus civitātis proprium est vocāturque ius civīle, quasi ius proprium civitātis. Quod autem naturālis ratio inter omnes homĭnes constituit, id apud omnes popŭlos custodītur vocāturque ius gentium, quasi eo iurĕ omnes gentes utuntur. Popŭlus ităque Romānus partim suo proprio, partim commūni omnium homĭnum iurĕ utĭtur.
(Gaius)
Mantipatio
1. Mancipatio est imaginaria quaedam venditio, quod et ipsum ius proprium civium Romanōrum est. Eaque res ita agĭtur: coram non minus quam quinque testĭbus civĭbus Romānis puberĭbus, et praeterea alio eiusdem condiciōnis qui libram aeneam teneat, qui appellātur librĭpens, is qui mancipium accĭpit, aes tenet et ita dicit: hunc ego homĭnem ex iurĕ Quiritium meum esse aio isque mihi emptus esto hoc aerĕ aeneāque libra. Deinde aere percŭtit libram idque aes dat ei, a quo mancipium accĭpit, quasi pretii loco.
(Gaius)
Ideo autem aes et libra adhibētur, quia olim aeneis tantum nummis utebantur, nec ullus aureus vel argenteus in usū erat, sicut ex legĕ Duodĕcim tabulārum intellegĕre possŭmus. Eoramque nummōrum vis et potestas non in numĕro erat, sed in pondĕre.
(Gaius)
Комментарий:
coram в присутствии
teneat держал бы (сослагательное наклонение)
tunc ego homĭnem iurĕ Quiritium meum esse aio я заявляю (говорю), что этот человек по праву квиритов принадлежит мне (есть мой); это древняя процессуальная формула, произносимая при обряде манципации (Асc. сum inf.)
quibus commercium est которым дано право торговать, заключать сделки
In iurĕ cessio
1. In iurĕ cessio hoc modo fit: apud magistrātum popŭli Romāni, velut praetōrem, is, cui res in iurĕ cedĭtur, rem tenens ita dicit: «Hunc ego homĭnem ex iurĕ Quiritium meum esse aio». Deinde postquam hic vindicavĕrit, praetor interrŏgat eum, qui cedit, an contra vindĭcet. Quo (=eo) negantĕ aut tacentĕ tunc ei, qui vindicavĕrit, eam rem addĭcit. Нос fiĕri potest etiam in provinciis apud praesĭdes eārum.
2. Plerumque tamen mancipationĭbus utimur, quod enim ipsi per nos praesentĭbus amīcis agĕre possŭmus, hoc non interest nec necesse (est) cum maiōrĕ difficultātĕ apud praetōrem aut apud praesĭdem provinciae agĕre.
(Gaius)
In iurĕ cessio fit per tres persōnas: in iurĕ cedentis, vindicantis, addicentis.
In iurĕ cedit domĭnus; vindĭcat is, cui cedĭtur; addĭcit praetor.
(Ulpianus)
Комментарий:
In iurĕ cessio процессуальная уступка (в присутствии претора)
fit происходит, делается
cui res in iurĕ cedĭtur кому вещь у претора уступается
an contra vindĭcet (Coniunct.) будет ли он предъявлять встречный иск о виндикации
quo negantĕ aut tacentĕ (Abl. abs.) если тот дает отрицательный ответ (отклоняет) или молчит
praesentĭbus amīcis (Abl. abs.) в присутствии друзей
addīco, dīxi, dictum, dicĕre, 3 присуждать.
Учебно-методический комплекс по дисциплине «Латинский язык»
Пособие для подготовки студентов
всех форм обучения
Отв. за выпуск В.Г. Федорченко
Компьютерная верстка Н.А. Кузнецова
Издательство «Международного юридического института при Минюсте России» 127427, г. Москва, ул. Кашенкин луг, 4
Подписано в печать 07.02.08 г. Печать ризографическая.
Бумага офсетная. Гарнитура Таймс. Формат 60x90/16. Усл. печ. л. 4,25
Тираж 100 экз. Цена договорная. Заказ №
О
тпечатано
в типографии
МЮИ при Минюсте России