12. Бос уақыттың негізгі функциялары; пайдалану сипаты бойынша бос уақыттың бөлінуі Бос уақыттың негізгі екі функциясы бар: 1) адамның күшін қалпына

келтіру функциясы; 2) физикалық және рухани даму функциясы. Қалпына

келтіру (психофизиологиялық) функциясына тамақтану, ұйқы, қозғалыс

жатады. Даму (рухани-интеллектуалды) функциясына сауықтыру, танымдық,

қатынасу жатады.

Жоғарыда айтылғаннан "рекреациялық іс-әрекеттің" анықтамасын беруге

болады. Рекреациялық іс-әрекет – бұл адамның бос уақытында пайда

болатын физикалық және психикалық күшін қалпына келтіру және өз-өзін

жан-жақты дамыту мақсатында орындалатын іс-әрекет.

Пайдалану сипатына қарай бос уақыт күнделікті, апталық және жыл

сайынғы болып бөлінеді. Бос уақыттың осылай бөлінуі демалыс құрылымын

зерттеу кезіндегі негізі болып табылады. Сондықтан бос уақыт рекреациялық

іс-әрекетті мерзімділік және территориялық белгісі бойынша қарастыруға

мүмкіндік береді. Күнделікті бос уақытты пайдалану немесе күнделікті

рекреация қала ішіндегі күнделікті демалыспен байланысады. Апталық

рекреация қала маңындағы рекреациялық объектілердің орналасуына

байланысты болады. Ал жыл сайынғы рекреация негізінен курорттық

рекреациялық объектілерімен байланысады. Сондықтан, бос уақыттың

бөлінуі бойынша рекреацияның келесі түрлерін айырады: қала ішіндегі

рекреация; демалыс күндерінде (уик-енд), қала маңында іске асатын апталық

рекреация немесе жергілікті рекреация; демалыс немесе каникул кездерінде

болатын жыл сайынғы рекреация.

13. Рекреацияның әлеуметтік-экономикалық мәнін ашып көрсетіңіз. Рекреацияның қоғамдық функциялары бес негізгі топқа бөлінеді /1/: 1)

медико-биологиялық; 2) мәдени-әлеуметтік; 3) экономикалық; 4) саяси; 5)

экологиялық. Рекреацияның экономикалық функциясының ішіндегі бастысы – жұмыс

күшін қалпына келтіру. Рекреацияның арқасында адамның еңбек қабілеті

артады.

Тауар-ақша қатынасында рекреация басқа да экономикалық функциялар

атқарады. Мысалы: 1) елдің белгілі бір бөлігінің шаруашылық құрылымын

жедел дамыту; 2) еңбек сферасын ұлғайту, яғни рекреациялық қызмет

көрсету арқылы халықты жұмыспен қамтамасыз ету; 3) рекреациялық

аудандардың пайдасын көздеп, халықтың ақша кірісі мен шығын

балансының құрылымына үлкен әсерін тигізеді; 4) шетелдік валютаны алу

көзі болатын шетелдік туризмді көтеру

14. Адамның тұрақты өмір сүретін жерінен тыс жерге баруының себептері (түрткілері) қандай?

Казіргі адебиет коздері адамнын туратын орнынан уакытша сапарга аттануын себептермен тусіндіреді. Себептер мен турткілер саны онай ,еркін турде біресе кобейеді,біресе азады, дегенмен оларды алеуметтік манызы тен емес бірнеше дербес топтарга болуге болады.

Кейбір зерттеушілердін пікірі бойынша инстинкттерге негізделген миграция турткісі бірінші орын алады. Олар саяхат-кумарлык барлык адамдарга тан касиет деп есептеуде. Мунда адам кылыктарынын биологизациясы байкалады, кажеттілік пен инстинкт угымдары шатастырылады жане кажеттілік орнына инстинкт койылады.

Тагы да баска зерттеушілер инстинкт угымына карсы кажеттілік угымын енгізеді. Осы угым негізінде адам кылыктарынын мотивациясы жоніндегі ілім инстинкт негізіндегі ілімге караганда жана жолга койылады. Кашан да болсын инстинкт адам дуниеге келгенімен бірге пайда болады. Ал кажеттілік болса, ол инстинкттен алдекайда курделі жане алеуметтік жагдайга негізделген кылыктарында турады. Ондіріс куштерінін заманауи денгейі мен белгілі когамдык катынастар адам омірінін негізінде жатыр, олар рекреациянын осу каркындылыгы мен онын букаралык сипатына , мазмунына себепкер болып тур.

Кейбір авторлар осы турткілерді «енбек кабілетін калпына келтіру турткілері»,ягни белгілі ондірістік катынастар жагдайларында омір суретін адамнын физикалык жане психикалык куштерін калпына келтіру деп біріктіреді. Сондыктан рекреация демалу мен енбек кабілетін калпына келтірумен тенестіріледі ,адамнын кушін калпына келтіру кажеттілігі букаралык когамдык кубылыска айналгандыгынан рекреация когамдык кажеттілік болып кетті.

Рекреация казір адам омірінін кажетті шартына,кернеулерді тыю куралына ,енбек кабілетін калпына келтіру сайманына жане ондірістін озін одан арі жалгастыру шартына айналды. Когам муддесі жагынан рекреациянын негізгі максаты-когамнын арбір мушесінін физикалык жане психикалык куштерін калпына келтіру мен дамыту, онын рухани дуниесінін жан-жакты дамуы болып табылады. Ен алдымен,канагаттандыруга жататын ен жогары кажеттілік-адамнын рухани дуниесінін,шыгармашылык кабілетін дамыту деп айтканы жон.Рекреация дегеніміз дамыган когамнын мызгымас болігі,казіргі омір салтынын элементі.