8. Қоғамдық, топтық және жеке рекреациялық қажеттіліктер дегенді қалай түсінесіз? Адамның кез келген қажеттілігі сияқты, рекреациялық қажеттілік өмірдің

объективті жағдайына байланысып, өзгеріп тұрады. Оларды қанағаттандыру

– өңдіру, айырбастау және тарату жағдайына тәуелді. Рекреациялық

қажеттіліктер әлеуметтік-экономикалық даму үрдісінде қалыптасады.

Рекреациялық қажеттіліктер адамның өмір сүру іс-әрекеті кезіндегі

жоғалтатын физикалық және рухани күшін, денсаулығын және еңбекке

жарамдылығын қалпына келтіру үшін қажет. Рекреациялық кажеттіліктер

қоршаған ортаның факторларына байланысты болады. Рекреациялық

кажеттіліктер – қоғамдық, топтық және жеке-дара болып бөлінеді /1/.

Қоғамдық рекреациялық қажеттіліктер – қоғамның барлық мүшелерінің

денсаулығын және еңбекке жарамдылығын, физикалық және рухани күшін

қалпына келтіруін анықтайтын қажеттіліктер. Олар рекреациялық

шаруашылықтың құрылымын, оның территориялық ұйымдастыру түрлерін

анықтайды. Қоғамдық рекреациялық қажеттіліктер негізгі болып саналады.

Топтық рекреациялық қажеттіліктер – белгілі бір топтың әлеуметтік-

демографиялық, кәсіптік немесе белгілі бір жастағы топтың қажеттілігін,

мәнін анықтайтын қажеттіліктер. Рекреациялық қызметтерді тұтынатын

арнайы тобына жанұяны жатқызуға болады. Олар емдеу, сауықтыру және

танымдық қызметтерді кең түрде пайдаланады. Қазіргі кезде жастар туризмі

де әлеуметтік топ ретінде қарқынды дамып келе жатыр.

Жеке-дара рекреациялық кажеттіліктер – жеке адамның денсаулығын

қалпына келтіруге, танымдық, рухани дамуына арналған рекреациялық

шараларға сұраныс туғызады. Қоғамдық, топтық және жеке-дара

рекреациялық қажеттіліктер диалектикалық өзара байланыста болады. Жеке-

дара рекреациялық кажеттіліктер әлеуметтік топтың рекреациялық

қажеттілік құрылымына әсер етеді, олар арқылы жалпы қоғамдық

қажеттіліктер іске асады.

9. Демалушылар топтарының демалыс орындарын таңдау себептерін атап беріңіз

Зерттеулер бойынша бурынгы КСРО-два туристердін кобісі орман мен теніз жагалауын,су алкаптарымен шекаралас аумактарды тандаган. Орманда демалуды халыктын 34,5,тенізде-28,2,озен-колде -29,5 жане жакын орналаскан орман-тенізді , орман-озенді калаган. Тауда тек 5,5, ал дала ландшафтында тіпті мардымсыз 0,1 % демалгысы келген. Жане де калаулар курылымы барлык жагдайда немесе адетте адамнын рекреация мумкіншіліктерді жоніндегі білімімен айкындалады. Осы жәйтті болашактагы туризм мен демалыс кажеттіліктерінін болжамын жасаганда кате жібермеу ушін ескеру кажет. Келешекте калаулар курылымы озгерістерге ушырамак ,маселен,туризмнін бурын дамымаган немесе беймәлім турлерінін пайда болуына ,олардын іске асырылу шарттарынын немесе уйымдастырылу аумагынын озгеруіне байланысты,журт осыларды тандауы мумкин.

Демалыс ландшафтын тандауына халыктын жас сатылары курылымы ен улкен асер ететіндінгі аныкталады. Жасы келген сайын кала журтты орманда демалуды коп тандай бастайды: 16-24 жасарлардын 31,3%-ы гана демалысын орманда откізгісі келсе, 60 жасар жане одан улкендердін 47%-ы осындай демалысты калайды. Керісінше ,демалысын тауда откізгісі келгендердін арасында жастар улесі жогары(9%)

Шипалы суларда зейнеткерлер демалгысы келеді. Бір кызыгы, сауалнама бойынша орман мен озен жагасындагы демалыс теніздегі демалыстан горі коп тандаулы болады екен. Бірак,кала тургындары арасында Кара теніз жагалауындагы демалысты тандайтындардын саны осуде. Осы ауданда ересектердін 24 % -ы демалгысы келеді. Теніз жагалауында демалгысы келетіндердін арасында 16-39 жасар адамдар коп . Осындай демалыстын ен суйікті аудандары-Кырым мен Кавкздын Кара теніз жагалаулы болган.

10. Халықтың рекреациялық қажеттіліктерін зерттеу әдістері жөнінде айтып беріңіз.Рекреациялык кажеттіліктерді зерттеу- территориялык рекреациялык жуйелердін калыптасуы, істеуі, мен дамуынын зандылыктардын аныктау жолындагы тек алгашкы манызды кезені болып табылады.Социологиялык зерттеулердін натижелері медицина кызметкерлерінін,экономистердін, экологтардын,курортардын жане баска да мамандардын усыныстарымен толыктарылуы керек,ойткені журттын талаптары медициналык гылымнын табигат коргау максаттарынын жане мемлекеттин экономикалык мумкіншіліктерінін гылыми тургыдан дәлелденген талаптарына барлык жагдайларда сайкес болуы мумкин емес.

Халыктын суранысы кажеттіліктердін асерімен бірге усынылатын туристік кызметтердін колемі мен курлымынын,рекреациялык шаруашылыктын материалдык базасынын дамуына байланысты калыптасады. Сойтіп,туристік сураныс, бір жагынан халыктын жеке, топтык жане когамдык толеу кабілетті мен когамдык тутыну корларымен отелетін кажеттіліктермен аныкталады, ал, екіншіден, рекреациялык кызмет корсету жуйесі мен туристік кызметтер усынысына байланысты.

Рекреацилык кажеттіліктер мен туристік сураныс халыктын белгілі алеуметтік-демографилык тобынын калауы бойынша тандалган туризм турімен ,осы топтардын толеу кабілетімен жане олардын экономикалык аудандагы немесе букіл ел колеміндегі жалпы санымен аныкталады.

Рекреацилык кажеттіліктерге болжам жасаганда, бір жагынан демалыс пен туризмнін казіргі курылымын,ал екенші жагынан халыктын тандауларын,онын гылыми-техникалык прогресс пен тез озгеріп туратын омір жагдайы асерінен болатын динамикасын ескеру кажет.

Рекреациялык кажеттіліктер курылымы мен болашактагы туристік агымдар колемін аныктау ушін халык топтарынын бос уакыты балансынын зерттеулеріне негізделген адістермен бірге нормативтік корсеткіштер адісі колданылады. Нормативтік адістер демалыс пен туризм мекемелерінін 1 мын адамга есептелетін нормаларга суйенеді. Туризмдегі ірі экономикалык аудандарда уйымдастыру сулбаларын жасаганда халык топтарынын бос уакыты балансынын зерттеулеріне негізделген адістер ен дурыс натижелерге жеткізеді,ал жеке ТРЖ аудандык жоспарлауы денгейінде –табиги ландшафтарга зиян келтірмейтін жктемелерді ескерген нормативтік адісі колайлыі